Cıva
Cıva Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?
Özellikler
Cıva, "Hg" sembolü ile gösterilen ve atom numarası 80 olan kimyasal bir elementtir. Cıva, periyodik cetvelin 12. grubunda bulunur ve bazen "sıvı metal" olarak da adlandırılır; çünkü yapısı, gümüş renkte olan bir sıvıdır. Kimyasal sembolü de bu özelliğinden gelmektedir. Hg sembolü Yunanca "hydrargyrum" teriminden gelir ve "sulu gümüş" anlamına gelir.
Fiziksel özellikler
Cıva, sıvı halde bulunan tek metaldir. Brom da aynı şekilde sıvı halde bulunur; fakat brom, metal değildir. Cıva -38,85°C (-37,93°F) donma ve 365.6°C'de (690.1°F) kaynama noktalarına sahiptir. Yoğunluğu santimetre küp başına 13,59 gramdır.
Cıvanın ilgi çekici iki fiziksel özelliği vardır: Birincisi, çok yüksek yüzey gerilimine sahip olmasıdır. Diğer özelliği ise çok iyi bir elektrik iletkeni olmasıdır. Bu özelliği sayesinde birçok elektrikli cihazda kullanılmaktadır.
Kimyasal özellikler
Cıva, orta derecede aktiftir. Havadaki oksijen ile çok hızlı reaksiyona girmez. Bazı asitlerle sıcakken reaksiyona girer, ancak çoğu soğuk asitle reaksiyona girmez.
Bulunma Sıklığı ve Üretimi
Cıva, doğada nadiren serbest bulunur ve esas olarak İspanya, Rusya, İtalya, Çin ve Slovenya bölgelerinde zinober (HgS) cevherlerinde bulunur. Dünya cıva üretimi yılda yaklaşık 8.000 tondur. Çıkarılabilir rezervler ise yaklaşık 600.000 tondur. Doğada metal, cıva tuzu veya organik cıva bileşikleri halinde bulunabilir.
İnsan faaliyetlerinden salınan cıvanın çoğu fosil yakıt yakma, madencilik ve katı atık yakma yoluyla havaya salınır. Cıva, gıda maddelerinde doğal olarak bulunmaz, ancak insanlar tarafından tüketilen daha küçük organizmalar tarafından, örneğin balıklar yoluyla, yiyeceklerde ortaya çıkabilir. Balıklardaki cıva konsantrasyonları genellikle içinde yaşadıkları sudaki konsantrasyonlarına bağlı olarak değişmektedir.
Uygulama ve Kullanım Alanları
Cıva, ağır bir sıvı metal olması sebebiyle binlerce yıldır insanları etkilemiş ve birçok alanda kullanılmıştır. Ancak, yüksek toksisitesi nedeniyle, birçok cıva kullanımı aşamalı olarak durdurulmakta veya incelenmektedir. Son zamanlarda esas olarak kimya endüstrisinde katalizör olarak kullanılmaktadır. Bazı elektrik anahtarlarında ve redresörlerde de kullanılır.
Önceleri başlıca kullanımı, tuzlu suyun elektroliziyle sodyum hidroksit ve klor üretimiydi. Bu tesislerin tamamının aşamalı olarak kaldırılmasına karar verilmiştir. Ayrıca piller, flüoresan ışıklar, keçe üretimi, termometreler ve barometrelerde de yaygın olarak kullanılmıştır. Aynı şekilde, bu kullanımlar da aşamalı olarak kaldırılmıştır.
Cıva, altın, gümüş ve kalay gibi diğer metallerle amalgam adı verilen alaşımları kolayca oluşturur. Diş dolgularında cıva amalgamları da kullanılmıştır.
Tarihi
Cinnabar (diğer adıyla vermilyon, cıva sülfit, HgS), 30.000 yıl önce Paleolitik ressamlar tarafından İspanya ve Fransa'daki mağaraları süslemek için parlak kırmızı bir pigment olarak kullanılmıştır. Cinnabar, cıvasını sadece ısıtıldığında açığa çıkarır ve çıkan metal, altını çözen bir sıvı olduğu için insanları büyülemiştir. Kadim insanlar, nehirlerin tortularından alüvyon altını çıkarmak için büyük ölçekte cıvayı kullanmışlardır. Cıvanın element olarak ne zaman tam olarak keşfedildiği belli olmamakla birlikte milattan önce 1500 yıllarında olduğu düşünülmektedir.
Etimolojisi
Cıva, Merkür gezegeninin adını almıştır. Hg sembolü ise Yunanca "hydrargyrum" teriminden gelir ve "sulu gümüş" anlamına gelir.
Önlem ve Güven
Cıvanın Sağlığa Etkileri
Metalik cıva, barometreler, termometreler ve flüoresan ampuller gibi çeşitli ev ürünlerinde kullanılır. Bu cihazlardaki cıva hapsolmuştur ve genellikle herhangi bir sağlık problemine neden olmaz. Bununla birlikte, bir termometre kırıldığında buharlaşırken, solunum yoluyla önemli ölçüde cıva maruziyeti meydana gelecektir. Bu, sinir sistemi, beyin ve böbrek hasarı, akciğer tahrişi, göz tahrişi, deri döküntüleri, kusma ve ishal gibi zararlı etkilere neden olabilir.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Cıvanın Çevresel Etkileri
Topraktaki cıva mantarlarda birikebilir. Asidik yüzey suları önemli miktarda cıva içerebilir. pH değerleri beş ile yedi arasında olduğunda, yerdeki cıvanın mobilizasyonu nedeniyle sudaki cıva konsantrasyonları artacaktır. Cıva yüzey sularına veya toprağa ulaştığında, mikro organizmalar cıvayı, çoğu organizma tarafından hızla emilebilen ve sinir hasarına neden olduğu bilinen metil cıvaya dönüştürecektir. Balıklar, her gün yüzey sularından büyük miktarda metil cıva emen canlılardır.
İlginç Bilgiler ve Diğer
- Cıva, standart sıcaklık ve basınçta sıvı olan tek metaldir.
- Cıva ve tüm bileşiklerinin oldukça toksik olduğu bilinmesine rağmen, tarih boyunca tedavi edici olarak kabul edilmiş ve kullanılmıştır.
- Cıvanın modern element sembolü Hg'dir. Bunun sebebi ise sıvı halde olmasıdır. Hydrargyrum, "sulu-gümüş" anlamına gelen sahte Yunanca ("pseudo-Greek") bir kelimedir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 5
- 4
- 3
- 2
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- Wikipedia. Chemical Element With Symbol Hg And Atomic Number 80. (14 Ekim 2001). Alındığı Tarih: 27 Ocak 2021. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
- Royal Society of Chemistry. Mercury - Element Information, Properties And Uses | Periodic Table. Alındığı Tarih: 27 Ocak 2021. Alındığı Yer: Royal Society of Chemistry | Arşiv Bağlantısı
- Encyclopedia Britannica. Mercury | Chemical Element. Alındığı Tarih: 27 Ocak 2021. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
- ThoughtCo. 10 Interesting Facts About The Element Mercury. Alındığı Tarih: 27 Ocak 2021. Alındığı Yer: ThoughtCo | Arşiv Bağlantısı
- Lenntech. Mercury (Hg) - Chemical Properties, Health And Environmental Effects. Alındığı Tarih: 27 Ocak 2021. Alındığı Yer: Lenntech | Arşiv Bağlantısı
- Chemistry Explained. Mercury, Chemical Element - Reaction, Water, Uses, Elements, Metal, Gas, Number, Name. Alındığı Tarih: 27 Ocak 2021. Alındığı Yer: Chemistry Explained | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/11/2024 19:27:37 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10047
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.