Cıva

Özellikler

Cıva, "Hg" sembolü ile gösterilen ve atom numarası 80 olan kimyasal bir elementtir. Cıva, periyodik cetvelin 12. grubunda bulunur ve bazen "sıvı metal" olarak da adlandırılır; çünkü yapısı, gümüş renkte olan bir sıvıdır. Kimyasal sembolü de bu özelliğinden gelmektedir. Hg sembolü Yunanca "hydrargyrum" teriminden gelir ve "sulu gümüş" anlamına gelir.

Fiziksel özellikler

Cıva, sıvı halde bulunan tek metaldir. Brom da aynı şekilde sıvı halde bulunur; fakat brom, metal değildir. Cıva -38,85°C (-37,93°F) donma ve 365.6°C'de (690.1°F) kaynama noktalarına sahiptir. Yoğunluğu santimetre küp başına 13,59 gramdır.

Cıvanın ilgi çekici iki fiziksel özelliği vardır: Birincisi, çok yüksek yüzey gerilimine sahip olmasıdır. Diğer özelliği ise çok iyi bir elektrik iletkeni olmasıdır. Bu özelliği sayesinde birçok elektrikli cihazda kullanılmaktadır.

Kimyasal özellikler

Cıva, orta derecede aktiftir. Havadaki oksijen ile çok hızlı reaksiyona girmez. Bazı asitlerle sıcakken reaksiyona girer, ancak çoğu soğuk asitle reaksiyona girmez.

Bulunma Sıklığı ve Üretimi

Cıva, doğada nadiren serbest bulunur ve esas olarak İspanya, Rusya, İtalya, Çin ve Slovenya bölgelerinde zinober (HgS) cevherlerinde bulunur. Dünya cıva üretimi yılda yaklaşık 8.000 tondur. Çıkarılabilir rezervler ise yaklaşık 600.000 tondur. Doğada metal, cıva tuzu veya organik cıva bileşikleri halinde bulunabilir.

İnsan faaliyetlerinden salınan cıvanın çoğu fosil yakıt yakma, madencilik ve katı atık yakma yoluyla havaya salınır. Cıva, gıda maddelerinde doğal olarak bulunmaz, ancak insanlar tarafından tüketilen daha küçük organizmalar tarafından, örneğin balıklar yoluyla, yiyeceklerde ortaya çıkabilir. Balıklardaki cıva konsantrasyonları genellikle içinde yaşadıkları sudaki konsantrasyonlarına bağlı olarak değişmektedir.

Uygulama ve Kullanım Alanları

Cıva, ağır bir sıvı metal olması sebebiyle binlerce yıldır insanları etkilemiş ve birçok alanda kullanılmıştır. Ancak, yüksek toksisitesi nedeniyle, birçok cıva kullanımı aşamalı olarak durdurulmakta veya incelenmektedir. Son zamanlarda esas olarak kimya endüstrisinde katalizör olarak kullanılmaktadır. Bazı elektrik anahtarlarında ve redresörlerde de kullanılır.

Önceleri başlıca kullanımı, tuzlu suyun elektroliziyle sodyum hidroksit ve klor üretimiydi. Bu tesislerin tamamının aşamalı olarak kaldırılmasına karar verilmiştir. Ayrıca piller, flüoresan ışıklar, keçe üretimi, termometreler ve barometrelerde de yaygın olarak kullanılmıştır. Aynı şekilde, bu kullanımlar da aşamalı olarak kaldırılmıştır.

Cıva, altın, gümüş ve kalay gibi diğer metallerle amalgam adı verilen alaşımları kolayca oluşturur. Diş dolgularında cıva amalgamları da kullanılmıştır.

Tarihi

Cinnabar (diğer adıyla vermilyon, cıva sülfit, HgS), 30.000 yıl önce Paleolitik ressamlar tarafından İspanya ve Fransa'daki mağaraları süslemek için parlak kırmızı bir pigment olarak kullanılmıştır. Cinnabar, cıvasını sadece ısıtıldığında açığa çıkarır ve çıkan metal, altını çözen bir sıvı olduğu için insanları büyülemiştir. Kadim insanlar, nehirlerin tortularından alüvyon altını çıkarmak için büyük ölçekte cıvayı kullanmışlardır. Cıvanın element olarak ne zaman tam olarak keşfedildiği belli olmamakla birlikte milattan önce 1500 yıllarında olduğu düşünülmektedir.

Etimolojisi

Cıva, Merkür gezegeninin adını almıştır. Hg sembolü ise Yunanca "hydrargyrum" teriminden gelir ve "sulu gümüş" anlamına gelir.

Önlem ve Güven

Cıvanın Sağlığa Etkileri

Metalik cıva, barometreler, termometreler ve flüoresan ampuller gibi çeşitli ev ürünlerinde kullanılır. Bu cihazlardaki cıva hapsolmuştur ve genellikle herhangi bir sağlık problemine neden olmaz. Bununla birlikte, bir termometre kırıldığında buharlaşırken, solunum yoluyla önemli ölçüde cıva maruziyeti meydana gelecektir. Bu, sinir sistemi, beyin ve böbrek hasarı, akciğer tahrişi, göz tahrişi, deri döküntüleri, kusma ve ishal gibi zararlı etkilere neden olabilir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Cıvanın Çevresel Etkileri

Topraktaki cıva mantarlarda birikebilir. Asidik yüzey suları önemli miktarda cıva içerebilir. pH değerleri beş ile yedi arasında olduğunda, yerdeki cıvanın mobilizasyonu nedeniyle sudaki cıva konsantrasyonları artacaktır. Cıva yüzey sularına veya toprağa ulaştığında, mikro organizmalar cıvayı, çoğu organizma tarafından hızla emilebilen ve sinir hasarına neden olduğu bilinen metil cıvaya dönüştürecektir. Balıklar, her gün yüzey sularından büyük miktarda metil cıva emen canlılardır.

İlginç Bilgiler ve Diğer

• Cıva, standart sıcaklık ve basınçta sıvı olan tek metaldir.
• Cıva ve tüm bileşiklerinin oldukça toksik olduğu bilinmesine rağmen, tarih boyunca tedavi edici olarak kabul edilmiş ve kullanılmıştır.
• Cıvanın modern element sembolü Hg'dir. Bunun sebebi ise sıvı halde olmasıdır. Hydrargyrum, "sulu-gümüş" anlamına gelen sahte Yunanca ("pseudo-Greek") bir kelimedir.