Talihsiz Astronom Guillaume Le Gentil Kimdir? Le Gentil'in Astronomiye Katkıları Nelerdir?

"Talihsiz astronom" olarak anılan Guillaume Le Gentil'nin hikâyesi; kendisinden çok daha eskilere, 1677 yılına dayanmaktadır. 1677 yılında ünlü İngiliz astronom Edmond Halley, Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığını hesaplamak için ilginç bir metot önerdi. Metot; Dünya ile Güneş arasındaki uzaklığı hesaplamak için yaklaşık yüz yılda bir sekiz yıl aralıklarla iki kez gerçekleşen Venüs geçişini, Dünya'nın farklı noktalarından gözlemlemeyi gerektiriyordu. Birçok bilim insanı bu geçişin gözlemlenebileceği dünyanın çeşitli yerlerine yolculuklar düzenledi. Bu deneme genel anlamda bir hayal kırıklığı ile sonuçlansa da sanıyoruz ki hiçbir bilim insanı, Le Gentil kadar hüsrana uğramamıştı. Çünkü Le Gentil, büyük fedakârlıklarına ve azmine rağmen gözleme tam anlamıyla katkıda bulunmayı başaramamıştı.

Her ne kadar Venüs'ün geçişini gözlemlemek için çıktığı yolculukta Le Gentil'in başına pek çok felaket gelse de kendisi; M32, M36 ve M38 olarak bilinen Messier gök cisimleri ile Guillaume Le Gentil 3 olarak anılan karanlık bulutsuyu kataloglayan astronomdur.

J. M. Drudis

Le Gentil'in Yolculuğu

Guillaume Le Gentil; Fransız Bilim Akademisi tarafından 1761 yılında gerçekleşecek olan Venüs geçişini gözlemlemek üzere atanmıştır. Le Gentil, Hindistan'da bulunan Pondicherry Adası'na gitmek üzere yola koyulur.^[1] İlk olarak şu anki adıyla Mauritius Adası'na varır. Bu sırada Yedi Yıl Harbi sürmektedir ve Büyük Britanya ile Fransa arasındaki sömürge yarışı dolayısıyla savaş patlak vermiştir. Bu sebeple Le Gentil, daha da doğuya gitmenin pek mümkün olmadığını öğrenir.

Mauritius Adası'nda yaklaşık bir yıl kaldıktan sonra nihayet Pondicherry'ye geçmenin güvenli olan bir yolu bulunur. Ancak bu kez de muson ikliminin azizliğine uğrar ve dinmek bilmez rüzgârlardan dolayı yaklaşık beş hafta boyunca okyanusta salınıp dururlar. En sonunda Hindistan'a vardıklarında adanın İngilizler tarafından işgal edildiğini ve bu sebeple adaya çıkmanın mümkün olmadığını öğrenirler. Bunun üzerine Le Gentil, gözlemi gemiden yapmaya karar verir.^[2] Bu karar, astronomik anlamda pek yerinde değildir çünkü suyun üstünde duran bir gemide sabit durmak mümkün değildir. Bu sallantılı ortam, gözlemlerin düzgün bir şekilde yapılmasını ve olumlu veriler toplanmasını oldukça zorlaştırmaktadır.

Yılmak bilmeyen Le Gentil, 8 yıl sonra yeniden gerçekleşecek olan Venüs geçişini gözlemlemeye karar verir ve Fransa'ya dönmek yerine uzunca bir süre Madagaskar'da kalarak bu bölgenin doğu kıyısını inceler. Burada, bölgenin haritasını çıkarmak için zaman harcar.

Le Gentil, 1769 yılına yaklaşırken ikinci geçişi gözlemlemek üzere Manila'ya geçmek ister. Ancak Manila'nın Le Gentil'in casus olduğunu düşünen İspanyol yöneticisi yüzünden burayı da terk etmek zorunda kalır. Savaş, 1763 yılında sona ermiştir ve Pondicherry yeniden Fransa'nın hakimiyetine geçmiştir. Bu nedenle Le Gentil, bir Portekiz gemisiyle kaçarak Pondicherry Adası'na doğru yola koyulur.

Gözlemden yaklaşık bir yıl önce Pondicherry'ye varır. Buradaki yönetici, Guillaume Le Gentil için bir ziyafet verir, daha sonra ise gözlemevi kurulması için yer seçmesini ister. Gözlemevini kuran Le Gentil, gözlem gününe kadar vakit geçirmek için bu kez şaşırmayacağınız bir uğraş seçer ve Hint astronomisi çalışır.

Gözlemden önceki gün, gözlem için gerekli olan her şey hazırdır. Gökyüzü açıktır ve tüm koşullar gözlem için uygundur. Ertesi gün, çoğu gün açık olan havayı bulutlar kapamıştır. Bunun üzerine Le Gentil şöyle yazar:

Kaderine terk edilmiş hissettim. Gözlerimi bile kapatmaktan aciz, kendimi yatağa attım.

Geçiş boyunca bulutlu olan hava, Venüs geçişinin hemen ardından açılır. Güneş yeniden parlamaya başlar ve Le Gentil böylelikle elindeki son şansı da kaybeder. Üstelik o gün boyunca Manila'da hava güneşlidir.

Le Gentil'in eşinden ayrı düştüğü ve üstelik olumlu hiçbir sonuç elde edemediği dokuz yılın ardından nihayet ana vatanı Fransa'ya dönme vakti gelir. Bu süreçte dizanteriye yakalanır, yolculuğu iptal edilmek zorunda kalır. En sonunda, 8 Ekim 1771 tarihinde Fransa'ya varabilir.

Yaklaşık on bir yıldan uzun bir süre sonra ülkesinde döndüğünde, yasal olarak ölü ilan edildiğini öğrenir. Bu süreçte akademideki yerini de kaybetmiştir. Eski konumuna geri gelmek için çok çabalayan ve davalar ile uğraşan Le Gentil, en sonunda Fransa kralı sayesinde Kraliyet Bilim Akademisinde yeniden bir pozisyon elde eder.

Marie Michele Andre Potier adında, uzun süredir tanıdığı genç bir kadınla evlenir ve ondan bir kız çocuğu olur. Ömrünün geri kalanını eşi ile beraber geçirir. 1792 yılında Paris'te ölür.

Hakkında Diğer Bilgiler

Le Gentil, Kanadalı oyun yazarı olan Maureen Hunter'ın bir oyununun konusu olmuştur. "Venüs'ün Geçişi" olarak adlandırılan oyun, ilk olarak 1992 yılında Manitoba Tiyatro Merkezi'nde sergilenmiştir. Daha sonrasında Victor Davies'in müziğiyle aynı adı taşıyan bir opera halinde getirilmiştir. 2007 yılında Manitoba Operası ve 2010 yılında da Opera Carolina tarafından sergilenmiştir.

Memleketi Coutances'ın ana caddelerinden biri olan Boulevard Legentil-de-la-Galaisière'e 1866 yılında onun adı verilmiştir.^[3] 1935 yılında, Ay'daki bir kratere "Le Gentil krateri" adı verilmiştir.^[4] 2004 yılında ise "Asteroid 12718 Le Gentil", onun onuruna isimlendirilmiştir.^[5]