Subliminal Mesaj Nedir? Bilinçaltı Telkin Mesajları Davranışlarımızı Değiştirebilir mi?

İddia

Sübliminal mesajlar öylesine güçlüdür ki, subliminal reklamlar sayesinde insanlara istedikleri ürünler aldırılabilir veya subliminal mesajlar sayesinde gece uyurken bile yeni bir dil öğrenebilir veya sigarayı bırakabilirsiniz!

Gerçek mi?

Karışık

Gerçek Taraflar

Subliminal mesajların en nihayetinde bir reklamcılık ve psikolojik telkin içeriği olmasından ötürü, tüketici davranışlarında çok kısıtlı da olsa bir değişim yaratabildiği düşünülmektedir. Bu etki, kişilerin halihazırda sergileme ihtimali olan davranışları pekiştirmek yönündedir. Bu bakımdan, subliminal mesajların diğer reklamlardan dikkate değer bir farkı olmadığı görülmektedir.

Sahte Taraflar

Subliminal mesajlar, size halihazırda istemediğiniz bir davranışı sergiletememektedir. Subliminal mesajların kişilerin davranışlarını istenen yönde değiştirmek konusundaki etkisini gösteren güvenilir, tekrar edilen ve çift kör gibi yaygın bilimsel metodolojilerden geçebilmiş çok az sayıda çalışma bulunmaktadır ve bu çalışmaların sonuçları fazlasıyla muğlaktır. Hatta bazı çalışmalarda, subliminal mesajla pazarlanmak istenen ürünün satış oranlarında düşüş tespit edilmiştir! Psikologların çoğu, subliminal mesajların etkisiyle ilgili argümanlar konusunda şüphecidir.

İddianın Kökeni

1957 yılında Amerikalı piyasa araştırmacısı James Vicary, ABD'nin Fort Lee kentindeki bir sinema salonunda gösterilen bir filmin içine, üzerinde "Patlamış Mısır Yiyin" ve "Coca Cola İçin" yazan mesajlar gizleyerek, o sinemada patlamış mısır satışlarını %57.5, kola satışlarını %18.1 artırmayı başardığını iddia etti.^[1] Vicary, bu yazılı mesajları, ekranda gösterilen filmin sadece 1 veya birkaç karesi boyunca, birkaç sefer gösterdi.

Vicary'e göre bu mesajlar, bireylerin bilinçli olarak algılayamayacağı kadar hızlıydı; ama sonuçta gözlerine ve dolayısıyla beyinlerine bu mesajlar gidiyordu ve bilinçaltları da bunların içeriğini, onlar fark etmeden algılıyordu. Yani bu mesajların gösterildiği 45.699 kişinin bilinçleri, örneğin "Coca Cola İçin" mesajını fark etmemişti, ama Vicary'e göre bilinçaltlarına mesajı ulaşmıştı ve bu yüzden sinemaya giden kişiler, kendilerine gösterilen bu mesaja uyarak, daha fazla patlamış mısır ve kola satın almıştı.^[2] Vicary'nin bu deneyi, "subliminal reklamcılık" veya "subliminal mesaj" adı verilen bir psikoloji sahasının en meşhur örneği olarak tarihe geçti. 

1958 yılında Vance Packard, The Hidden Persuaders (Gizli İkna Ediciler) isimli bir kitap yayımlayarak, reklamcıların tüketicilerin bilinçaltına etki edebileceğini popüler kültüre iyice yaymış oldu. Packard'ın bu konuyla ilgili benzetmesi, reklamcıların tüketicileri "bir kukla ustası gibi" yönetebileceği idi. 1950'lerin sonunda ve 1970'lerin başında yayınlanan kitaplar da Vicary'nin tüketicileri kendi ürünlerini almak için ikna etmesine yarayan tekniklerinin nasıl kullanılabileceğinden bahsediyordu. Bu çalışmalar ve subliminal mesajların gücüyle ilgili abartılı iddialar, kısa sürede insanların bu mesajlara korku duymasına neden oldu. Toplumsal histeri, reklamcıların tüketicileri istedikleri gibi kontrol edebildikleri, politikacılarınsa aynı yöntemle halkı yönlendirebileceği algısını yarattı.

Ne var ki Vicary'nin subliminal mesaj deneyi, gerçekte yapılmamıştı.^[3] Sinema kayıtları incelediğinde, deneyin yapıldığı söylenen dönemde satışlarda hiçbir artış olmadığı görüldü. Bu sırada tekrar deneyleri de yapıldı; ancak Vicary'nin iddia ettiği sonuçlar hiçbir deneyde elde edilemedi.^[4] Bir süre sonra Vicary, aslında böyle bir deneyi asla yapmadığını, sadece batmakta olan reklamcılık firmasına ilgi çekmek için böyle bir yalan uydurduğunu itiraf etti.^{[2], [5]} Yani bu sözde araştırma, koca bir viral reklamdan ibaretti!

Bu sahtekarlığın oldukça başarılı bir viral reklam olduğu da söylenebilir. Çünkü Vicary yalanını itiraf etmiş olsa da, iş işten geçti. Aradan 60 küsür yıl geçmesine rağmen, insanların %70 kadarı hala firmaların subliminal mesajlarla kendilerini yönlendirdiğine inanmaktadır.^[6] Bazı radyo ve televizyon reklamlarında subliminal mesajlar kullanıldı, fakat birçok kanal ve profesyonel firma bunları yasakladı. 1974'de ise ABD'nin RTÜK'ü olarak görülebilecek FCC (Federal Communications Commission- Federal İletişim Komisyonu), subliminal reklamcılığı yasakladı. 

Aşağıdaki haritanın siyah yerlerde ve dolayısıyla Türkiye'de subliminal reklamcılık hukuki olarak yasaktır, daha açık koyu renkli gösterilen yerlerde yönergelerle yasaklanmış haldedir, diğer yerlerde ise ya yasak yok ya da denetlenmemektedir.^[7]

ResearchGate

Ne yazık ki bu tür durumlarla, sahtekarlığın ve sahtebilimin olduğu her alanda karşılaşmaktayız: Yalanı atanlar bile yalanlarını kabul ederler; ama yalanın büyüsüne kanmış kitleler, o yalanı tutkuyla ve inatla yaymaya devam ederler.

Öte yandan subliminal mesajlar ve subliminal reklamcılık, tamamen sahtekarlık ürünü değildir ve gerçek bir psikolojik olguya işaret ederler. Yani Vicary'nin deneyinin sahte olması, subliminal mesajların işlevsiz olduğunu iddia etmek için geçerli olsa da yeterli olmayan bir gerekçedir. Aşağıda, bu konuda daha fazla bilgi bulabilirsiniz.

Bilgiler

Subliminal bir mesaj, bilinçaltımıza işleme yoluyla davranışımızı etkileyebilen görüntü ve ses içerikli mesajlara verilen bir isimdir. Psikolojide subliminal algı, gerçekten çalışılan ve çok ilginç sonuçlar elde edilmiş bir sahadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Subliminal Algı Nedir?

Biraz terim temizleyerek başlayalım: "Subliminal algı" teriminde "sub" ön eki, "alt" demektir; "limen" ise "eşik" anlamına gelmektedir. Yani subliminal, "eşik-altı olan" demektir. Bir şeyi bilinçli olarak algılayabileceğiniz eşiğinin altındaki uyaranlara, "subliminal uyaran", bir şeyleri bilinçli olarak algılamanızı sağlayan eşiğin üzerindeki uyaranlara ise "supraliminal", yani "eşik üstü uyaran" adı verilmektedir.^[8]

Örneğin şu anda okuduğunuz satırlar (ve bu satırları gözünüze ulaştıran ışık), supraliminal bir uyarandır, çünkü bunu bilinçli bir şekilde algılamaktasınızdır. Ancak ekrandan gözünüze geliyor olabilecek bazı diğer sinyaller veya şu anda içinde bulunduğunuz odadan duyu organlarınıza ulaşan diğer uyaranlar subliminal uyaranlar olabilirler.

İşte bilinçdışından bilince geçişin yaşandığı eşiği, genellikle milisaniyelerle ölçeriz. Eğer bir uyaran aşırı kısa süreliğine, genellikle 1 milisaniyenin altında bir süre boyunca size gösterilecek olursa, bunu algılamanız mümkün olmayacaktır. Süreyi yavaş yavaş artırıp, yaklaşık 3 milisaniye ve üzerine çıkardığımızda, bilinçli olarak olmasa da bilinçdışınızla o uyaranı algılayabilmeye başlarsınız.^[9] İşte bu geçişin yaşandığı eşiğe "objektif eşik" denmektedir.^[10] Bu uyaran süresini biraz daha arttırırsanız, mesela 40-60 milisaniye düzeyine çıkarırsanız, artık bilinçdışınızla değil, bilinçli olarak o uyaranı algılamaya başlarsınız. Bu ikinci geçişin yaşandığı eşiğe de "subjektif eşik" denmektedir.^[11] Aşağıda, bu terimlerin grafik karşılıklarını bulabilirsiniz.

ResearchGate

Elbette, yukarıdaki paragraf boyunca verdiğimiz sayılar yaklaşık ortalamalardır ve herkes için bu sayılar aynı olmayacaktır. Ancak önemli olan, "subliminal" teriminin gerçekten de geçerli ve bilimsel bir terim olduğudur.^[12]

Subliminal Reklamcılık Daha Etkili mi?

Peki, subliminal mesajlar yoluyla firmalar ve hükümetler size gizli mesajlar verip, tıpkı bir kukla ustasının kuklaya hükmetmesi gibi sizin davranışlarınıza hükmedebilirler mi? Hayır, en azından o düzeyde edemezler.

Subliminal mesajların etki düzeyi, halihazırda bilimsel olarak bilinmeyen bir şey değildir: Yapılan bir çalışmaya göre, bir mesajı subliminal olarak verecek olursanız, supraliminal olarak verdiğinizden en az 10 kat daha zayıf bir etki elde edersiniz ve verdiğiniz mesajın hedef kitlenizce anlaşılıp anlaşılmadığı bile belli olmamaktadır.^[13]

Yani bir içecek firmasının size subliminal mesaj vermesi pek anlamlı değildir; çünkü normal bir reklam verecek olsalar, aksi durumdan çok daha başarılı sonuçlar elde edeceklerdir. Örneğin Vicary, eğer sinema deneyini gerçekten yapmış olsaydı ve "Kola için!" mesajını subliminal olarak vermek yerine, seyircilere doğrudan kola ve patlamış mısır reklamı izletseydi, elde ettiği sözde sonuçlardan en az 10 kat daha başarılı sonuçlar elde ederdi. Gerçekten de, örneğin Kanada'da bir televizyon kanalında bir yayına yerleştirilen "Hemen arayın!" subliminal mesajının, izleyiciler üzerinde hiçbir etkisi olmadığı anlaşılmıştır. Benzer şekilde, 1990'lardaki ünlü Judas Priest davasında intihar eden iki gencin aileleri, gençlere bunu bir şarkının yaptırdığını söylemişlerdi; ancak dava, hakimin bununla ilgili hiç bir bilimsel kanıt olmadığını söylemesiyle sonuçlandı.

Burada, reklamcılığın temel prensiplerinden birini hatırlamakta fayda vardır: Bir ürün reklamının ana amacı, tüketiciler bir karar verecekken, o firmayı da bir seçenek olarak hatırlamalarıdır.^[14] Yani bir reklamın ana amacı, insan hafızasında yer etmektir. Dolayısıyla ürünü veya markayı subliminal olarak vermek, "reklam" dediğimiz şeyin mantığıyla tamamen ters düşmektedir. Bu yüzden reklamcılıkta bu yönteme pek başvurulmaz.^[15]

Subliminal Mesajların İşe Yaradığını Gösteren Örnekler

Subliminal mesajların sizi bir kukla gibi yönetemiyor olması, üzerinizde hiçbir etkisi olmadığı anlamına da gelmemektedir. Subliminal mesajlar, en nihayetinde bir "uyaran" oldukları ve bilinçdışınız tarafından da olsa algılandıkları için, bir reklam kadar güçlü olmasa da, tıpkı reklamların yaptığı gibi sizi belli davranışlara teşvik edebilir. Dürtme Teorisi çerçevesinde buna "dürtme" denmektedir.

Tüketim Tercihlerine Yönelik Subliminal Mesajlar

Lipton Buzlu Çay Deneyi

Gerçekten de bir grup araştırmacı, deneysel bir amaca yönelik değil de, hedef-odaklı olarak gösterilen subliminal mesajların işe yarayabileceğinde ısrarcı gözükmektedir. Örneğin Utrecht Üniversitesi'nde yapılan bir çalışmada, Lipton buzlu çay içilmesini telkin eden bir subliminal mesaj gösterildiğinde, deneklerin buzlu çay içme ihtimalinin arttığı görülmüştür.^{[3], [16]} Ancak araştırmada kritik nokta şudur: Bu çalışmada, halihazırda susamış olmayan kişilerin buzlu çay tüketiminde herhangi bir artış görülmemiştir.

Alkollü İçecek Deneyi

Bu durumu birçok diğer araştırma da doğrulamaktadır: Örneğin şarap almak üzere bir dükkana giren kişilere Almanca şarkılar dinletildiğinde Alman şarabı, İtalyanca şarkılar dinletildiğinde İtalyan şarabı alma oranları artmaktadır.^[17] Kendilerine bu kararda neyin etkili olmuş olabileceği sorulduğunda ve onlara müziği de içeren bazı seçenekler sunulduğunda, neredeyse hiçbiri müziği bir gerekçe olarak görmemiştir. Hepsi müziği duymuştu ve müzik haricinde hiçbir değişken değişmemişti (tabii deneklerin kendisinin değişmesi burada bir problemdir), ama tercihleri, müziğe uygun olarak belirlenmiştir. Fakat unutmayın: Bu kişiler de zaten şarap almak isteyen kişilerdi. Onlara şarap dükkanında araba reklamı izletseniz, gidip de bir araba satın almayacaklardır. 

Bazı diğer çalışmalarda, spesifik bir rom markasının telkin edildiği subliminal mesajlı reklamlar sonucunda, deneklerin %80'inin o marka rom tüketme tercihinin arttığı gösterilmiştir.^[18]

Dondurma Deneyi

Benzer şekilde, bazı diğer çalışmalarda bir kişiye dondurma verilmeden önce, dondurma yiyen biri izletilecek olursa, o kişiye dondurma verildiğinde, videoda veya karşılarında izledikleri kişiyle neredeyse birebir aynı miktarda dondurma yemeye meyilli oldukları görülmüştür. Burada da, kişi zaten dondurma yemeye hazırdı, yani rızaları dışında veya makul düzeyin ötesinde bir faaliyet sergilemediler. Sadece tercihleri ve davranışları, istenen yönde bir miktar şekillendirildi. Ayrıca ilginç bir şekilde, bu örüntünün görülmediği tek durum, eğer televizyonda gördükleri kişi obez ise olmuştur.

Agora Bilim Pazarı

Neden Çocuk Kitapları Okumalıyız

“Çoğu yetişkin, okuma sürecinin tek yönlü işlemesi gerektiğini düşünür zira bunun aksi gerileme, olgunlukta geriye gitme olarak görülür. Önce PeterveJane denen çift başlı canavarı, ardından Narnia’yı aşıp Patrick Ness ile devam edersiniz… Derken yetişkin edebiyatına geçerek zafer kazanır, sonra da hep orada kalır, bir daha asla geriye dönüp bakmazsınız çünkü geriye bakmak mevki kaybetmek demektir.
Ama insan yüreği tren gibi düz bir hatta ilerlemez. Okuma serüveni böyle bir şey değil, en azından benimkisi böyle değildi. Çocuk edebiyatını ıskartaya çıkarırsak, yetişkin gözüyle okuduğumuzda farklı bir simya yakalayacağımız zenginliklerle dolu bir mücevher kutusunu ıskartaya çıkarmış oluruz.”

Son dönemin en önemli yazarlarından Katherine Rundell, çocuk kitaplarının hayal gücünün fitilini nasıl ateşlediğini, dahası nasıl yeniden ateşleyebileceğini; çocuk edebiyatının cüretkâr ve oyunbaz tavrıyla, nasıl olup da içimizdeki eski açlıkları uyandırıp dünyaya dair yeni bakış açıları oluşturmamızı sağlayabileceğini gösteriyor. Yetişkin okur için keyifli ve ikna edici bir deneme.

Devamını Göster

₺190.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

The Simpsons ve Susama Deneyi

Bir diğer çalışmada, Princeton Üniversitesi'nden araştırmacılar, The Simpsons çizgi dizisi içine subliminal içerikli mesajlar gömmüşlerdir.^[19] Örneğin ekranda sadece 12 kare boyunca "Susadın!" yazan bir mesaj ve yine sadece 12 kare boyunca kutu kola veya terli bir boksör göstermişlerdir. Bu bölümü izleyen deneklere, subliminal mesajda ne yazdığı veya ne gösterildiği sorulduğunda hiçbiri tahmin edememiştir. Yani bilinçli olarak bu mesajı görememişlerdir. Buna karşılık, bölümü izledikten sonraki susama hissi algıları %27 oranında artmıştır. Deneyde, kontrol grubuna da 12 kare boyunca beyaz ekran gösterilmiştir ama onların susuzluk hissinde hiçbir artış gözlenmemiştir.

Politik Subliminal Mesajlar

ABD başkanı George W. Bush'un, 2000 seçimlerindeki rakibi Al Gore'u kötülemek ve kendi politikalarını övmek için çektiği bir reklamda, ekrana "bürokrat" sözcüğü çıkmadan hemen önce "RATS" (SIÇANLAR) kelimesi çok kısa bir süreliğine yansıtılmıştır.

Bu tür bir mesajın yaptığına, "priming" yani işleme, şartlama, sürme adı verilmektedir. Bürokratlar ile sıçanlar sözcüğünü bilincinize eş anlamlı olarak işlemeyi hedeflemektedir.^{[20], [21]} Her ne kadar Bush'un reklam uzmanları bunun kasti bir efekt olduğunu reddetmiş olsalar da, bu konuda yapılan haberler sonucu reklamı kaldırmaya karar vermişlerdir.^{[22], [23], [24]}  

Peki bu reklamın insanların politik tercihleri üzerinde etkisi olmuş olabilir mi? İşte bunu tespit etmek için Adelphi ve Emory üniversitelerinden araştırmacılar, 2008 yılında kontrollü bir şekilde bu mesajın etkilerini yine politik bir bağlamda test ettiler.^[25] Deneklere, hayali bir başkan adayı için hazırladıkları kampanya filmlerini izlettiler ve deney gruplarına sırasıyla "RATS", yani "SIÇAN" sözcüğünü, "STAR", yani "YILDIZ" sözcüğünü, "ARAB" ile "XXXX" harflerini çıkardılar. Sonuçlar ilgi çekiciydi: RATS sözcüğüyle şartlanan deneklerin o adaya yönelik görüşleri daha olumsuzlaştı, diğer üç sözcükte ise hiçbir değişim olmamıştır.

Bunun tehlikesini görebiliyor musunuz? Henüz göremediyseniz, şu örneği düşünün: Aynı araştırmacılar, ABD'nin Kaliforniya eyaletinin vali seçimlerinde aday olan Demokrat Gray Davis'in fotoğraflarını yüzlerce deneğe gösterdiler. Ama 272 deneğe, Davis'in fotoğraflarından önce çok kısa bir süreliğine, ABD'nin kararsız seçmenler arasında daha çok sevilen başkanı olan ve Davis gibi bir Demokrat olan Bill Clinton'ın fotoğrafını gösterdiler. Bu seçmenlere subliminal olarak hangi mesajın gösterildiği sorulduğunda, 272 kişiden sadece 2'si Clinton'ı fark ettiğini söyledi. Geri kalanı, subliminal mesajdan tamamen bihaberdi; ancak genel ortalamada bu seçmenlerin Gray Davis hakkındaki görüşleri daha olumlu hale geldi. Halihazırda Cumhuriyetçilere veya Demokratlara oy vermeye karar vermiş kişilerin görüşleri ise değişmedi.

Yani görünen o ki subliminal mesajlar, sizi baştan yaratamayabilir; ama tıpkı bir reklamın yaptığı gibi, kararsız olduğunuz anlarda sizi belli bir tercihe yönlendirebilmektedir. Bu da bizi, subliminal mesajların gücünün sınırlarına getirmektedir.

Subliminal Mesajların Güç Sınırları

Bu çalışmalar, farkında olmasak bile akıllıca yerleştirilmiş uyaranların bizlerin tüketim davranışına öngörülebilir bir şekilde etki ettiğini göstermektedir. Yani subliminal mesajlar, halihazırda içinde bulunduğumuz fizyolojik ve psikolojik durumlara uygun davranışlar sergileme ihtimalimizi arttırıyor gibi gözükmektedir; ancak bize sıfırdan, yeni davranışlar kazandıramamaktadır veya kararlarımızı köklü bir şekilde değiştirememektedir.

Ayrıca her koşulda subliminal mesajlarla insanların yönlendirilebileceği düşüncesi de temelsizdir. Öncelikle, bu etkiyi gösteren araştırma sayısı halen çok azdır ve sonuçlar halen çok tutarsızdır. Hiçbir sonuç elde edemeyen birçok araştırma da mevcuttur.^[26]

İkincisi, bu alandaki araştırmaların bir kısmının metodolojisi de tartışmalıdır; örneğin konunun doğası gereği çift kör deney sayısı oldukça sınırlıdır. Dolayısıyla sonuçların, gerçekten iddia edilen şeyleri gösterdiği konusunda tartışmalar vardır.

Son olarak, bu tür bir yönlendirmenin etkisinin ne kadar sürdüğü de kesin değildir. Örneğin seçmenlerle ilgili deneyde, subliminal mesaj gösterildikten sonraki birkaç dakika içinde deneklere görüşleri sorulursa belki subliminal mesaj etki edebilir; ama seçimler öncesinde günlerce propaganda yasağı olan yerlerde veya bu yasaklar olmasa bile seçmenler sandıklara ulaşana kadar bu mesajların etkisini koruyabileceğini gösteren bir çalışma yoktur. Sonuçta beynimiz çok dinamik bir yapıdır ve her uyaran, beynimizi kalıcı olarak değiştirmemektedir. Birçok uyaranın etkisinin çok kısa süreli olduğunu bilmekteyiz.^[27]

Uyku Sırasında Subliminal Öğrenme

Subliminal mesajların "art niyetli" olarak kullanılmadığı ve bireyler tarafından işlevsel hale getirilebileceğinin iddia edildiği alanlardan birisi kişisel gelişim alanıdır. İddiaya göre, uykuya dalmadan önce ve uyku sırasında dinleyeceğiniz, içeriğinde sizin kendine güveni olan, başarılı bir insan olduğunuzu telkin eden mesajların, zaman içinde özgüveninizi arttırıp, çeşitli davranışlarınızı geliştirebilmesi mümkündür.^[28] Hatta yine iddiaya göre, sırf bu yöntemle sigara tüketimi gibi kötü alışkanlıklardan kurtulmanız da mümkündür!

Ne var ki, bunu akademik olarak test eden araştırmacılar, subliminal mesajlar ile istenen yönde davranış değişikliği arasında bir ilişki tespit edememiştir. Örneğin bir çalışmada, deneklerin hepsi hafıza ve özgüven testlerinden geçirilmiştir.^[29] Sonrasında her birine subliminal mesaj içerikli kasetler verilmiştir; ancak kasetlerin yarısı bilerek yanlış isimlendirilmiştir. Bu kasetleri 5 hafta boyunca dinleyen denekler, aynı testlere tekrar tabi tutulmuştur. Hafıza veya özgüven konusunda hiçbir anlamlı değişim gözlenemese de, denekler hafızalarının geliştiğini ve özgüvenlerinin arttığını düşünmüşlerdir. Bu etkiye bilimde plasebo etkisi denmektedir.

Yani, uyurken dinlediğiniz kendine-yardım kasetlerinin size muhtemelen bir zararı olmaz, ancak sizin sigarayı bırakmanıza yardımcı olmadıkları da söylenebilir.

Sonuç

Subliminal mesajlara yönelik akademik araştırmaların ortak bulgularını şu 5 maddede toplamak mümkündür:^[26]

1. Subliminal mesajların işe yaradığını gösteren çalışmalar, araştırmacıların subliminal mesajların gerçek anlamıyla çalışması halinde görmeyi bekledikleri etkiden 10 kat az etki yaratabiliyor. Dolayısıyla bu mesajların çalışma oranları çok ama çok düşük ve hatta bazı diğer faktörler, davranışlardaki değişmenin subliminal mesajlardan kaynaklanmadığını açıklayabilir.
2. Subliminal mesaj araştırmalarında, deneklerin verdikleri tepkiler son derece muğlak; dolayısıyla anlamlı sonuçlar çıkarmak pek mümkün değildir.
3. Subliminal mesajların çalıştığı durumlar, kişilerin zaten bu davranışları sergilemeye meyilli olup; ancak henüz harekete geçmedikleri durumlardır. Bu nedenle, subliminal mesajların gerçek bir davranışsal değişim yarattığı iddiası kuşkuludur.
4. Subliminal mesajların gücü, mesajın etkisinin açık edilmesi halinde ortadan kalkmaktadır. Örneğin şarap dükkanındaki kişilere İtalyan müzik çalınması halinde İtalyan şarabını daha çok tercih edecekleri söylenecek olursa, muhtemelen bu davranışı sergilemeyeceklerdir.
5. Deneklerin subliminal içerikli reklamlara verdikleri olumlu tepkilerin (yani mesajın istediği yönde davranış değişikliği yaşayan bireylerin tepkilerinin), gerçekten subliminal mesajlardan kaynaklanıp kaynaklanmadığını tespit etmeye yönelik çalışmalarda, deneklerin kararlarını etkileyen ana unsurun subliminal mesajların içeriği olmadığı, çeşitli dış etkenlerin daha işlevsel olduğu gösterildi.

Özetle, subliminal algı tamamen işlevsiz bir şey de değildir. Sadece işlevinin sınırları konusunda tartışmalar vardır. Eldeki verilerin gösterdiği kadarıyla, subliminal mesajların istemediğimiz bir şeyi bize yaptırmak konusunda herhangi bir gücü olduğu iddiası büyük oranda hatalıdır. Dolayısıyla sadece subliminal mesajlar yoluyla rızanız olmayan bir davranış sergilemeniz de mümkün değildir. Bu yüzden psikologların çoğu, subliminal mesajların etkisiyle ilgili argümanlar konusunda şüpheci bir pozisyona sahiptir.

Halihazırda bir şeyler içmek isteyen birine soğuk çay mı yoksa kola mı içecekleri yönünde bir dürtme uygulama ile, daha yeni su içmiş birine veya bir şeyler içmek istemeyen birine durup dururken kola içirebilmek arasında dağlar kadar fark vardır. Örneğin hayatında hiç kola tüketmemiş birine, subliminal mesajlarla kola tükettirmek mümkün değil gibi gözükmektedir; dolayısıyla, eğer ki sadece susamış kişilerin soğuk çay tüketmesine teşvik ediyorsa, subliminal mesajların gücü konusundaki popüler iddiaların oldukça hatalı olduğu söylenebilir.

Eğer subliminal mesajların size hükmedebileceğine inanıyorsanız, yanılıyorsunuz; bu türden mutlak bir kontrol bir mittir (bir uydurmadır). Reklamların veya filmlerin beyninizi yeniden programlayabileceği konusunda endişe etmenize gerek yoktur. Yine de en nihayetinde genel bir konsept olarak "reklamcılık" olgusunun tüketim davranışlarına uzun vadede etki edebildiği unutulmamalıdır. Burada analiz edilen, spesifik olarak subliminal mesajların anlamlı ve özgün davranış değişikliklerine neden olup olamadığıdır.

Öte yandan psikoloji araştırmalarında subliminal algı, yani şartlama veya "priming", aktif olarak kullanılan bir kavramdır.^{[30], [31], [32], [33]} Eğer bir kişi, belli bir davranışı sergilemeye hazır veya meyilliyse, o yönde bir şartlandırma veya dürtme, o davranışı harekete geçirebilir.^{[34], [35]} Ama bunun da bir sınırı vardır; örneğin subliminal dürtünün etkisi önceden vurgulanacak olursa, kişiler üzerindeki etkisi kaybolmaktadır: Şarap almak üzere dükkana giren kişileri hatırlayın. Eğer onlara dükkandaki müziğin şarap tercihlerini etkileyeceği önceden söylenseydi, muhtemelen kimse müziğe uygun bir tercihte bulunmazdı. Benzer şekilde, dondurma yiyecek kişilere, yiyecekleri dondurma miktarının muhtemelen izledikleri kişiyle aynı olacağı söylenseydi, onlar da o kadar dondurma yemezdi. Ama nihayetinde subliminal mesajlar, halihazırda seçmeyi planladığınız ama kararsız kaldığınız seçenekler arasından sizi spesifik tercihlere yönlendirebilirler. Tıpkı reklamlar gibi... Ama onlardan daha gizli ve daha başarısız bir şekilde...

Subliminal algının en tehlikeli olduğu yerse, kuşkusuz önyargılarımızdır.^[36] Hepimizin geçmişine, yaşanmışlıklarına, eğitimine, deneyimlerine bağlı olarak edindiğimiz önyargılarımız ve inançlarımız vardır.^{[37], [38]} Subliminal mesajlar gibi bilinçdışı algıya hitap eden uyaranlar, bu önyargılarımızı tetiklemekte kullanılabilir. Örneğin Amerikalılara bilinçdışı algı seviyesinde SİYAH kelimesi gösterildiğinde, deri rengine yönelik sahip oldukları basmakalıp önyargılar tetiklenmektedir ve negatif uyaranlara daha hızlı tepki vermeye başlamaktadırlar.^[39] Buna, örtük tavır denmektedir.^{[40], [41]}

Yani subliminal mesajlar üzerinizde mutlak bir hakimiyet kuramasa da, halihazırda içinizde barındırdığınız eğilimlerin bir kısmını tetikleyebilirler.^[42] Bu nedenle subliminal mesajlardan ziyade, kendi önyargı ve basmakalıp kabullerimize odaklanmakta fayda vardır.^{[43], [44]} Etrafımızda olan bitenden ve kendi dürtülerimizden haberdar olmakta, tabiri yerindeyse "ot gibi" yaşayıp gitmemekte fayda vardır.^{[45], [46]} Eğilimlerimizi iyi anlar ve kendimizi iyi tanırsak, kendimizi kandırmamayı iyi öğrenirsek, hiçbir video, hiçbir sinema filmi ve hiçbir otorite bize hükmedemeyecektir.^{[47], [48]}