Sosyal Zeka Hipotezi: Sosyal Beceri, Zeki Hayvanların Evriminin Anahtarı Olabilir!

Araçları kullanıyor olmak insanları, yunusları veya kargaları daha zeki yapmaz. Aksine, başkaları ile yaşamanın yarattığı stres ve zorlanma, dostunu düşmanını tanıma, kimin seni kandırdığını veya arkadaş olmak istediğini hesaplama gibi özellikler sosyal canlıların bilişsel becerilerinin gelişmesini sağlar.

Bu, 1966'dan beri var olan sosyal zeka hipotezinin özüdür. Ancak, kimin bitlerinin ayıklanması gerektiğini hatırlamak aslında diğer zihinsel yetenekleri geliştirmez mi? Örneğin, içinde bir sürü et bulunan kilitli bir kutunun nasıl açılacağını bulmak gibi... Dört etobur (iki tanesi sosyal ve iki tanesi yalnız tür) üzerinde yapılan yeni araştırma, gerçekten de sosyal becerinin zekaya etki ettiğini ortaya koyuyor. St. Andrews Üniversitesi'nde evrimsel psikolog olan ve bu araştırmaya katılmayan Richard Byrne şunları söylüyor:

Önemli bir meseleyi ele alıp, basit ama orijinal bir yolla test ettiler. Sonuçlar ortada: Sosyal bir etobur olmanın bilişsel yararı, sosyal olmakla ilgisi olmayan zihinsel bir kabiliyete aktarılıyor.

Diğer bazı araştırmacılar sonuçların net olmadığını düşünüyor, fakat etçil 39 tür üzerinde karşılaştırmalı çalışma yapan ve tersi bir sonuca ulaşan, Laramie'deki Wyoming Üniversitesi'nden zoolog Sarah Benson-Amram şöyle diyor:

Zekanın nasıl bir evrim geçirdiğini anlamak için araştırmamızda önemli ve değerli bir adım atıldı; ancak tüm çalışmalar gibi bu da daha büyük bir yapbozun parçası.

Bilim insanları, insan beyninin evrimini açıklamak için sosyal zeka hipotezini geliştirdiler. Çoğu sosyal türün (şempanze türünden yaban arılarına kadar) büyük beyinleri olduğunu, bilişsel açıdan daha gelişkin olduklarını ve zekalarını test etmek için tasarlanmış deneylerde usta olduklarını keşfettiler. Fakat bazı araştırmacılar, başka bir faktör olan zorlu çevre koşullarının da bilişsel evrimi tetikleyebileceğini savunuyor. Eğer böyleyse, karşılaştıkları ekolojik zorluklar sayesinde sosyal olmayan türler de iri beyinli ve akıllı olabilir. Çalışmanın yapıldığı Florida'daki Miami Üniversitesi'nde davranış ekolojisti ve araştırmanın baş yazarı olan Natalia Borrego şöyle diyor:

Etçillerin bu iki hipotezin test edilmesinde iyi bir yol sunduklarını düşünüyorum.

Natalia Borrego ve Miami Üniversitesi'nden meslektaşı olan Michael Gaines üzerinde çalıştıkları türlerin birbiriyle ilgisi olduğunu ancak sosyal açıdan farklı olduğunu belirtiyorlar, ayrıca hepsi de etçil. Benekli sırtlanlar (Crocuta crocuta) primatlarınınkine benzeyen hiyerarşik topluluklara sahiplerken ve aslanlar (Panthera leo) sosyal eşitliğe sahip 21 kadar üyeyle birlikte yaşarken; kaplanlar (P. dicle) ve leoparlar (P. pardus) dişilerinin genç olduğu veya çiftleşmek için tanıştıkları zamanlar dışında daha yalnız yaşamlarını sürdürüyorlar. Dört tür de aynı zorluktaki yaşam ortamlarında yaygın olarak dağılmış avlarının peşinde ve esnek av stratejilerine ihtiyaç duyuyor. Ancak leopar ve kaplanlar yalnız avlanırken, aslanlar ve sırtlanlar av süresince kendi türleriyle işbirliği yapıyor.

Borrego, bu etçillerden herhangi birinin daha önce hiç karşılaşmadığı bir sorunun çözülmesinde hangisinin daha iyi olduğunu bulmak için bir kutu geliştirdi; bu kutu yalnızca dış taraftan 180 ° açı ile çekilen bir ip ile açılabilen, dikdörtgen şeklinde polimer bir kutu. Borrego ipi bir yaylı sürgüye bağladı. Kutuya çiğ etler yerleştirdi ve kutunun kenarlarına delikler açtı; böylece ödül hem görülebiliyor hem de koklanabiliyordu.

Borrego bu kutuları Mayıs 2012 ile Mayıs 2015 yılları arasında dört türün de içinde olduğu Florida ve Güney Afrika'daki yabani hayvanların yaşadığı alanlarına, parklara ve hayvanat bahçelerine yerleştirdi. Sırtlanların dışındaki her hayvan tek başına ve 10 dakikalık üç deneme yaptı. Sırtlanların olduğu yerlerdeki kısıtlamalar nedeniyle, bire dört hayvan aynı anda test edildi. Etçillerin motive olmasını sağlamak için hiçbiri deneyden 24 saat önce beslenmedi. Kutuyu açmak için ağızlarını veya pençelerini kullanacaklardı. Borrego'ya göre pek çok hayvan yeni maddeleri tehlikeli buluyor:

Yaklaşacaklarından bile emin değildim.

Borrego bu yöntemle 48 hayvanı test etti ve deneydeki sosyal hayvanların (sırtlan ve aslanların) en başarılı hayvanlar olduğunu keşfetti. 9 sırtlandan 8’i, 21 aslandan 16'sı ipi doğru şekilde çekti ve eti ele geçirdi; oysa 11 leopardın 6’sı ve 7 kaplanın sadece 2’si bunu yaptı. Aslanlar ayrıca en fazla gezen, kazan, ısıran, pençeleyen ve iten türdü. Araştırma ekibi, gözlemlerini Animal Behaviour’da yayınladı. Borrego deneye dair şunları söylüyor:

 Bu sosyal biliş gerektiren bir görev değil. Bununla birlikte, sosyal türün daha iyi olduğunu ve genel olarak bilinci güçlendiren şeyin sosyal olma konusunda bir şeyler olduğunu gösteriyor.

Diğer araştırmacılar da bu konuda hemfikir olmalarına karşın şunu ekliyorlar; Kuzey Carolina Durham'daki Duke Üniversitesi'nde karşılaştırmalı bir psikolog olan Evan MacLean:

Bu çalışmada sosyallik ile başarı arasında güzel bir bağlantı buldular.

Ancak MacLean, bir bulmaca kutusunu açma yeteneğinin aslında ne tür bir biliş türünü sergilediğini merak ediyor:

Deneme ve yanılma ile öğrenme, içgörü, ya da sadece merak ya da yeni nesnelere ilgi göstermeyi yansıtıyor olabilir.

Bulmaca kutusunun avcı-av görevindeki hayvanların test edilmesini görmek isteyen Atlanta'daki Emory Üniversitesi'nden primatolog Frans de Waal'a göre deney etoburlarla ‘’ekolojik açıdan alakalı değil’’ idi. Ama yine de Waal düşüncelerini şöyle ifade ediyor:

Bu iyi bir adım ve etobur hayvanların zekasına yeni bir yaklaşım oldu; çok uzun süredir ihmal ettiğimiz bir gruptu.