Sorularla Kuş Gözlemciliği: Kuş Gözlemi Nasıl Yapılır? Nelere Dikkat Edilmeli? Kimler Kuş Gözlemcisi Olabilir?

Kuşların doğal ortamda yaptığı tüm yaşamsal aktiviteleri izleme uğraşına kuş gözlemi ve bunu gerçekleştiren kişiye de kuş gözlemcisi denmektedir. Bu yaşamsal aktiviteleri avlanma, beslenme ve üreme faaliyetleri olarak sıralayabiliriz.

Furkan Eren

Kimler Kuş Gözlemcisi Olabilir?

Kuş gözlemcisi olmak için her hangi bir ön koşul bulunmamaktadır. Hangi yaşta olursanız olun, hangi iş unvanına sahip olursanız olun, ekonomik düzeyiniz fark etmeksizin, kuş gözlemcisi olabilirsiniz. Yani 7'den 70'e herkes kuş gözlemi yapabilir.

Kuş Gözlemi Yapmak İçin Neler Gereklidir?

Kuş gözlemi yapmak için başta kuş gözlemi yapmaya karar vermiş kişi veya kişiler gerekmektedir. Tek önkoşulu bu olduğu için gerisini halletmek çok daha kolay. Başlangıç olarak not defteri ve kalem edinmekle bu işe başlayabilirsiniz. Gün içerisinde serçe, ispinoz, karga, güvercin ve leylek gibi en çok görülen türler ile gözleme başlamak çok faydalı olacaktır.

Başlangıç kısmını hallettikten sonra, bir dürbün almak oldukça faydalı olur. Dürbünün özelliklerinin başlangıç aşamasında hayati bir önemi olmasa da azami ölçüde gözleme yatkın olması oldukça önemli. Dürbün ile kuş gözleminin büyük bir kısmı halledilse de destekleyici ekipmanlar ile daha fazla tür inceleme imkanı yakalayabilirsiniz.

Dürbün dışında başlıca ekipman teleskoptur. Teleskop ile su kuşlarını rahatlıkla gözlemleyebilirsiniz. Genellikle sabit üç ayak üzerinde geniş alanı kontrol etme imkanından dolayı oldukça büyük bir avantaj sağlayacaktır.

Furkan Eren

Kuş Gözleminin Faydaları Nelerdir?

• Kuş türlerinin tanınması ve korunması
• Kuş alanlarının korunmaya alınması
• Soyu tehlikeye giren kuş türlerinin belirlenmesi
• Yerel ekonomik katkı
• Kuş turizminin oluşması
• İnsanlara doğa ile yaşamayı öğretmesi ve aşılaması

Kuş Türlerini Nasıl Öğrenebiliriz?

Kuş gözleminin en önemli safhalarından birisi de gördüğümüz veya görebileceğimiz kuş türlerini bilmektir. Özellikle yeni başlayan kişiler kuş türleri ile ilgili yerli ve yabancı sitelerden kuşların belli başlı özelliklerini öğrenmekle başlayabilirler. Gördüğünüz kuş türünün çok dikkat çeken bir özelliği olabilir. Mesela kızıl bir gerdana sahipse ''kızıl gerdanlı kuş türü'' ya da masmavi bir renge sahipse ''mavi renkli kuş'' şeklinde araştırmalar yapmak kuş türünü bulmanıza nispeten faydalı olacaktır.

Bunun yanı sıra forum siteleri de internet kaynakları arasında en etkili yöntemlerden birisidir. Türün çekilen fotoğrafı üzerinden tanım yapamadığımız taktirde forumları kullanan gözlemciler tür konusunda yardımcı olabilirler. Eğer türle alakalı gözlem sırasında edindikleri tecrübeleri yorumlara eklerlerse özellikle ve özellikle hem yeni başlayanlar için hem de kertik atan gözlemci için çok faydalı olacaktır.

Bu alanda yazılmış birçok tanım kitabı mevcuttur ve sıkça tercih edilmektedir. Özellikle görsel içermesi ve tanımak için hemen hemen gerekli tüm bilgileri içerdiği için bu kitaplardan edinmek oldukça faydalı olacaktır. Bu kitaplar, gördüğümüz türlerle alakalı farklı bilgiler edinmemize ve gözlem anında gördüğümüz kuş türlerinin hangi tür olduğunu tahmin etme aşamasında birçok türü elememize ve en yakın türü bulmamızı sağlayacaktır. Zaten zaman ilerledikçe kitap veya herhangi bir kaynak olmadan gördüğünüz türlerin çok büyük bir kısmını tanımlayabileceksiniz.

Eğer bu işe daha sağlam bir şekilde girmek isterseniz, burada detaylarını izah ettiğimiz Collins Bird Guide uygulamasını indirebilirsiniz.

Gözlem Defterine Neler Yazmalıyız?

Gözlem defterine ilk olarak lokasyon (yer) ve tarih girmeliyiz. Bu iki bilgi belirtildikten sonra, gördüğümüz tüm türleri rahatlıkla girebiliriz.

Kuş türlerini girerken en çok dikkat etmemiz gereken hususlardan bir tanesi, şüpheli kayıtları belirtmektir. Böylece en doğru sonuçları alabiliriz. Örneğin aralık ayında görülen bir sarıasma (Oriolus oriolus) oldukça şüpheli bir kayıt olacaktır. Çünkü yazları konaklayan bir türdür.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Ek olarak kuşlar ile ilgili önemli olduğunu düşündüğünüz bilgileri girebilirsiniz. Örneğin kur davranışında yaptığı hareketler ya da yuvasını inşa ederken gagasını nasıl kullandığını not edebiliriz.

Furkan Eren

Yukarıdaki kuş gözlem notlarında yıldız ile işaretlenmiş olan türler kertik türleri, (X) işareti eklenmiş ağaçkakan ise tür kaydının şüpheli olduğunu göstermektedir. Şüpheli tür demek, türün tam olarak netleşmediğini ifade etmektedir. Bu şekildeki tür işaretleri kişiden kişiye göre değişebilir. Önemli olan gözlemi tutan gözlemcinin kendine has ya da daha sonradan baktığında anlayabileceği şekilde doldurulmalıdır.

Hangi Alanlarda Kuş Gözlemi Yapılabilir?

Deniz, göl, akarsu ve dere gibi sulak alanlarda, ormanlık ve ağaçlık alanlarda, park ve bahçelerde hatta evlerin balkonlarında bile kuş gözlemi yapmak mümkündür.

Furkan Eren

Gözlem Sırasında Nasıl Davranılmalı?

Kuş gözlemi yapıldığı esnada bulunulan ortam davranışlar üzerinde oldukça etkilidir. Deniz kenarında uzakta bulunan kıyı kuşları için kimi zaman yaptığınınız hareketler çok önem arz etmese de ormanlarda, deltalarda yani kuşlarla yakın temas kurabildiğimiz alanlarda mümkün olabildiğince sessiz olmalıyız. Hem kuşları rahatsız etmemek için hem de olabildiğince fazla sayıda kuş görebilmek için oldukça önemlidir.

Hangi Zamanlarda Kuş Gözlemi Yapılmalıdır?

Kuş gözlemi yapmanın herhangi bir zamanı bulunmamaktadır. Dört mevsim ve günün her saatinde kuş gözlemi yapılabilir. Her mevsimde, yüzlerce tür görebilme imkanımız vardır. Fakat tüm kuşları yıl boyunca göremediğimizden dolayı hangi mevsimde görülebildiklerini bilmek gözlemde fayda sağlayacaktır. Kış konuklarını kış, yaz konuklarını da yaz aylarında, yerli türlerimizi ise tüm yıl boyunca görebiliriz. Bu bilgiler eşliğinde ne zaman gözlem yapacağımıza karar vermek en doğru yöntem olacaktır.

Bataklık çintesi (Emberiza schoeniclus)

Kertik Atmak Nedir?

Kuş gözlemciliğinde en çok kullanılan terimlerden birisi "kertik atmak"tır. Bir kuş gözlemcisi daha önce hiç görmediği bir türü gördüğünde "Kertik attım." ifadesini kullanmaktadır. Bu cümle, kuş türleri listesine yeni bir tür eklediği anlamına gelmektedir.

Kuş Gözlemcisi, Bir Sene İçerisinde Kaç Tür Görebilir?

Bir kuş gözlemcisi senede 50 tür görebileceği gibi 300 türde görebilir. Bu sayı tamamen kuş gözlemcisinin hangi seviyede olduğuna ve ne kadar çok kuş gözlemi yaptığına bağlıdır. Örneğin onlarca ili gezip sadece 100 tür görebilen bir kuş gözlemcisi olabileceği gibi yalnızca 1 ilde gözlem yapıp 200 kuş türü görebilen gözlemci de olabilir.

Furkan Eren

Ülkemizde Kaç Kuş Türü Bulunmaktadır?

Türkiye'de 2020 yılı kasım ayı itibariyle 486 kuş türü bulunmaktadır. Yıl içerisinde 400'ün biraz üzerinde kuş türü her yıl ülkemizde görülebilmektedir. Rastlantısal türlerle birlikte, hemen hemen her sene tür sayımız 1 ya da 2 artarak devam etmektedir. Ülkemizdeki kuş gözlemcileri yıllar içinde kuş türü sayımızın 550'ye yaklaşacağını tahmin etmektedirler.

Kuş Gözlemcilerine Tavsiyeler

Kuş gözlemcilerine verebileceğimiz en önemli tavsiye gözlem sayısını olabildiğince yüksek tutmak olacaktır. Ne kadar çok alanda ne kadar fazla kuş gözlemi yaparsak ülkemizin kuş çeşitliği hakkında bilgi edinmemize o kadar fayda sağlamış oluruz.

Bugün İngiltere ve Amerika'da milyonlarca kuş gözlemcisi bulunurken ülkemizdeki sayı yalnızca birkaç bin ile sınırlıdır. Hatta aktif kuş gözlemcisi sayısı bunun çok daha altındadır. Bu yüzden kuş gözlemini çevremizdeki kişilere aşılamamız oldukça önemli. Kuş gözleminde illa ki farklı illere gideceksiniz diye bir zorunluluk yok. Aynı alanda onlarca gözlem yaparak da katkıda bulunmanız mümkün. Yerel alanların tanınması için bu da oldukça önemlidir. Gözlemci sayısı arttıkça ülkemizde farklı gözlem potansiyeli olan alan sayısı artmaktadır. Yani kısacası evinizin balkonundan gözlem yapmayı asla küçümsemeyin.