Evrim Ağacı'na üye olmak tamamen ücretsiz ve çok sayıda avantajı beraberinde getiriyor. Evrim Ağacı'nda geçirdiğiniz zamanı zenginleştirmek için, sadece 30 saniyenizi ayırarak üye olabilirsiniz (üyeyseniz, giriş yapmanızı tavsiye ederiz).
Neden harekete zıt yönde kuvvet oluşuyor? Bu kuvvet var olma sebebi nedir?
Sürtünme kuvveti, bir nesnenin yüzeyi bir başka nesnenin yüzeyiyle temas ettiğinde harekete direnen kuvvettir. Yani cisimle temas edilen yüzey arasında oluşan ve cismin hareketini zorlaştıran kuvvete sürtünme kuvveti denilmektedir.
1. Sürtünen yüzeyin cinsine bağlıdır. Pürüzlü yüzeyde sürtüne fazla olur. 2. Cismin ağırlığına bağlıdır. Ağırlık arttıkça sürtünmede artar.
Sürtünme kuvvetini neden mi var?
Cisimlerin sabit olarak bir noktada durmasını sağlar. Cisimlerin hızını yavaşlatarak azaltır. Kalem ile yazı yazmamızı sağlayıp silebiliriz. Kışın araba zincirleri sürtünme kuvveti oluşturarak kaymayı önler. Paraşütçülerin yere güvenli inmesini sağlar. Ayakkabıların tabanları sürtünme kuvveti sağlayarak kaymamızı önler. Bisiklet veya başka bir aracı sürerken fren yapmamızı sağlar. Göktaşları atmosfere girerken sürtünme etkisiyle yanarak parçalanır. (Dünyamız için çok önemli.) Biz sürtünme sayesinde düşmeden yürüyebiliriz. Sürtünme kuvvetinin olmadığı bir ortamda insanları ve diğer canlıların yürümesi mümkün olmazdı. Sürtünme kuvveti olmasaydı eğer hiç bir cisim koyduğumuz yerde duramazdı.
Sürtünme kuvveti, birbiriyle temas halinde olan iki cismin arasında oluşan ve harekete karşı koyan kuvvettir. Bu kuvvetin oluşabilmesi için hareket gerekmez ancak hareketin olduğu durumlardaki (kinetik) sürtünme kuvveti, hareketin olmadığı durumdan (statik) farklıdır.
Statik sürtünme kuvveti, iki yüzey arasındaki, bu yüzeylerin birbirinden kaymasını önleyen bir kuvvettir. Bu zıplarken havaya doğru ivme kazanmanızı sağlayan kuvvetle aynıdır. Yerdeki ayağınız yere tutunur ve yukarıya doğru iter, bu yerin ayağınızı yukarı doğru itmesine neden olur. Bunu ''tutunan'' sürtünme türü olarak adlandırırız ve burada statik sürtünme kuvvetiyle yüzeylerin birbiri üstünden kayması engellenir. Eğer ayaklarınız ve yer arasında hiç sürtünme kuvveti olmasaydı, koşarken kendinizi öne doğru hareket ettirmeniz mümkün olmazdı ve aynı yerde koşardınız.
Şimdi de, eğer arabanızı çok dik bir tepeye park ederseniz veya eğer bir traktör tarafından çekiliyor iseniz, muhtemelen kaymaya başlarsınız. İki yüzey birbirinin üstünden kayıyor olmakla birlikte, hala bu iki yüzey arasında bir sürtünme kuvveti olabilir. Ancak kayarken olan bu sürtünmeyi kinetik sürtünme kuvveti olarak adlandırırız. Bu kinetik sürtünme kuvveti daima kayma hareketine karşı koyar ve yüzeylerin birbiri üstünden kayma hızını azaltır. Örneğin, bir patenci, pist sonuna geldiğinde yavaşlamak için kinetik sürtünme kuvvetini kullanmaktadır. Eğer kinetik sürtünme olmasaydı, patenci sürekli kaymaya devam ederdi.
Çoğu yüzey (plastik, tahta, çelik vb.) çıplak gözle bakıldığında pürüzsüz gözükür. Ancak eğer çok yakından bakılırsa, mikroskopik düzeyde bu yüzeylerin pürüzlü olduğu anlaşılır.
Sonuç olarak sürtünme kuvveti, cisimlerin yüzeyde tutunmasına yardım eden bir etkendir. Eğer sürtünme kuvveti var olmasaydı birçok gündelik faaliyet mümkün olmazdı. Yolda yürüyemez, bir yerde oturamaz, yemek yiyemez, yazı yazamaz, ekmek kesemez, araç kullanamazdık.
