SARS, MERS ve 2019-nCoV virüslerinin her biri bir koronavirüstür. SARS-CoV-2'nin genomik analizi, Rhinolophus sinicus türü yarasalardan alınan genomlara %80 civarında benzemektedir.[1] Yapılan bir diğer çalışmada, R. sinicus'un yakın akrabalarından Rhinolophus affinis türü yarasalardan örnekler alınmış ve SARS-CoV-2 genomunun bu genom ile %96 oranında benzeştiği ileri sürülmüştür.[2]
Yarasalarda bulunan RaTG13 virüs dizisi, insanlardaki SARS-CoV-2'ye en benzer olan genetik dizidir; ancak bu virüsün SARS-CoV-2'nin atası değil de kuzeni olduğu bilinmektedir.[3] Yerel yarasa popülasyonları üzerinde yapılan genetik incelemeler, SARS-CoV-2 ile yakın akraba olan birçok koronavirüs dizisini ortaya çıkarmıştır.[4]
Koronavirüsler (Coronaviridae ailesi), Hayvanlar Alemi'nde yaygın olarak görülen bir virüs grubudur. Alfakoronavirüsler, Betakoronavirüsler, Gamakoronavirüsler ve Deltakoronavirüsler olarak 4 cinse ayrılan koronavirüsler, kimi zaman tür içinde kalmak yerine, bir türden diğer türe, örneğin diğer hayvan türlerinden insanlara ("zoonotik" olarak) bulaşabilmektedirler. SARS-benzeri koronavirüslerin evrim ağacı ve biyocoğrafyası şu şekildedir:
An itibariyle, insana bulaşabilen 7 koronavirüs bilinmektedir: 229E, NL63, OC43, HKU1, MERS-CoV, SARS-CoV, SARS-CoV-2. Aslında koronavirüsler çok nadiren ölümcül olan virüslerdir; ancak kimi zaman evrimsel süreç içinde değişerek ölümcül hale de gelebilmektedirler.
Hem SARS, hem de MERS koronavirüsleri, betakoronavirüs olarak bilinen cinse aitlerdir. Daha spesifik olarak, SARS-CoV ve SARS-CoV-2 virüsleri Sarbecovirus adı verilen bir altcinse aittirler. Bu tarz virüslerin RNA nükleotit uzunluğu 30.000 baz (30 kilobaz) civarındadır.[5]
Genel olarak betakoronavirüsler, tıpkı alfakoronavirüsler gibi yarasa kökenli virüslerdir; yani aslen yarasalarda bulunan koronavirüslerin evrimleşmiş torunlarıdır. Örneğin SARS'ın, özellikle de Rhinolophus sinicus türü yarasalardan köken aldığı düşünülmektedir.[6]
Virüslerin köken aldığı canlılara virüs rezervuarı adı verilir. Ancak insanlara virüsün bulaşma kaynağı her zaman ana rezervuar olmayabilir; ara konak adı verilen aracı hayvanlardan da bulaşabilir. Örneğin bir yarasa virüsü olan SARS insanlara misk kedileri aracılığıyla, bir yarasa virüsü olan MERS ise tek hörgüçlü develer aracılığıyla bulaşmıştı. En azından, en olası ara konakların bu hayvanlar olduğu düşülmektedir; çünkü virüslerin ana kaynağını her zaman hatasız olarak tespit edebilmek mümkün olmamaktadır.
SARS-CoV-2 örneğinde de bir ara konak olabileceğinden şüphelenilmektedir.[7] Ne yazık ki bu ara konağın ne olduğu tam olarak bilinmemektedir.[8] 7 Şubat 2020'de Çinli araştırmacılar, SARS-CoV-2'nin genetik sekansının pangolin adı verilen bir hayvandan aldıkları genlerle %99 oranında örtüştüğünü bulduklarını ilan ettiler.[9][10] Ancak pangolinlerin ara konak olduğu genel geçer olarak kabul görmemektedir; çünkü pangolinlerden elde edilen virüslerin genomu, insanlardaki koronavirüs ile %92 oranında örtüşmektedir, pangolin virüsleri insan ACE2 reseptörlerine zayıf bir şekilde bağlanabilmektedir ve bu gibi veriler, onları uzak bir akraba yapmaktadır.[10][11][12] Ayrıca insanlar arası bulaş yeteneğinin, bu atlamadan ("yarasan insana" veya "yarasadan ara konağa, sonrasında insana" geçişten) önce mi yoksa sonra mı evrimleştiği kesin olarak bilinmemektedir.[13][14][15]
SARS-CoV-2'nin evrimleşme hızı gribe neden olan influenza virüslerinden dikkate değer miktarda düşüktür ve diğer koronavirüslerle benzer hızdadır.[16] Bu evrim hızına bağlı olarak, salgının seyri boyunca virüs genomu boyunca binlerce mutasyon meydana gelmiş ve çok sayıda varyant evrimleşmiştir. Bu yeni evrimleşen varyantlar arasından daha hızlı yayılanlar, bağışıklık tepkisini atlatabilenler, daha ağır hastalığa neden olabilenler, test yöntemlerimizden kaçınabilenler ve tedaviye daha dirençli olanlar endişe kaynağıdır.
Kaynaklar
- D. Benvenuto. (2020). The 2019-New Coronavirus Epidemic: Evidence For Virus Evolution. bioRxiv. | Arşiv Bağlantısı
- P. Zhou, et al. (2020). Discovery Of A Novel Coronavirus Associated With The Recent Pneumonia Outbreak In Humans And Its Potential Bat Origin. bioRxiv. | Arşiv Bağlantısı
- A. Kasprak. The ‘Occam's Razor Argument’ Has Not Shifted In Favor Of A Covid Lab Leak. (16 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 22 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Snopes.com | Arşiv Bağlantısı
- H. Zhou, et al. (2021). Identification Of Novel Bat Coronaviruses Sheds Light On The Evolutionary Origins Of Sars-Cov-2 And Related Viruses. Cell. | Arşiv Bağlantısı
- M. Cotten, et al. (2013). Full-Genome Deep Sequencing And Phylogenetic Analysis Of Novel Human Betacoronavirus - Volume 19, Number 5—May 2013 - Emerging Infectious Diseases Journal - Cdc. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). doi: 10.3201/eid1905.130057. | Arşiv Bağlantısı
- R. Lu, et al. (2020). Genomic Characterisation And Epidemiology Of 2019 Novel Coronavirus: Implications For Virus Origins And Receptor Binding. The Lancet, sf: 565-574. doi: 10.1016/S0140-6736(20)30251-8. | Arşiv Bağlantısı
- D. Cyranoski, et al. (2020). Mystery Deepens Over Animal Source Of Coronavirus. Springer Science and Business Media LLC, sf: 18-19. doi: 10.1038/d41586-020-00548-w. | Arşiv Bağlantısı
- NCCEH. The Basics Of Sars-Cov-2 Transmission | National Collaborating Centre For Environmental Health | Ncceh - Ccsne. (22 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 21 Mart 2021. Alındığı Yer: NCCEH | Arşiv Bağlantısı
- K. Xiao, et al. (2020). Isolation Of Sars-Cov-2-Related Coronavirus From Malayan Pangolins. Nature, sf: 286-289. doi: 10.1038/s41586-020-2313-x. | Arşiv Bağlantısı
- T. T. Lam, et al. (2021). Identifying Sars-Cov-2-Related Coronaviruses In Malayan Pangolins. Nature Reviews Microbiology, sf: 141-154. doi: 10.1038/s41579-020-00459-7. | Arşiv Bağlantısı
- B. Hu. (2021). Characteristics Of Sars-Cov-2 And Covid-19. Nature Reviews Microbiology, sf: 141-154. doi: 10.1038/s41579-020-00459-7. | Arşiv Bağlantısı
- M. Giovanetti, et al. (2021). Evolution Patterns Of Sars-Cov-2: Snapshot On Its Genome Variants. Biochemical and Biophysical Research Communications, sf: 88-91. doi: 10.1016/j.bbrc.2020.10.102. | Arşiv Bağlantısı
- J. Cohen, et al. (2020). Wuhan Seafood Market May Not Be Source Of Novel Virus Spreading Globally. American Association for the Advancement of Science (AAAS). | Arşiv Bağlantısı
- K. Eschner. We’re Still Not Sure Where The Novel Coronavirus Really Came From. (27 Ocak 2020). Alındığı Tarih: 22 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Popular Science | Arşiv Bağlantısı
- K. G. Andersen, et al. (2020). The Proximal Origin Of Sars-Cov-2. Nature Medicine, sf: 450-452. doi: 10.1038/s41591-020-0820-9. | Arşiv Bağlantısı
- T. Day, et al. (2020). On The Evolutionary Epidemiology Of Sars-Cov-2. Current Biology, sf: R849-R857. doi: 10.1016/j.cub.2020.06.031. | Arşiv Bağlantısı
