Zooantroponoz: İnsanlardan Hayvanlara Bulaşan Hastalıklar!
Diğer hayvanlardan insanlara bulaşan zoonoz (antropozoonoz) hastalıklar iyi bilinse de, zooantroponoz hastalıklar halk arasında pek bilinmez...
New Scientist
- Özgün
- Herpetoloji
- Mikoloji
Zoonoz (İng: "Zoonosis" veya "Anthropozoonosis") hastalıklar, diğer hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklar olarak sınıflandırılır. Burada "diğer hayvanlar" dememizin nedeni, insanların da memeliler sınıfından ve primatlar takımından bir hayvan türü olmasından kaynaklanıyor. Zooantroponoz hastalıklar ise insanlardan diğer hayvanlara bulaşan hastalıklardır. Aynı zamanda "antroponoz" (İng: Anthroponosis) hastalıklar, hiçbir vektör olmaksızın, doğrudan ve sadece insandan insana bulaş için de kullanılır. Dolayısıyla zooantroponoz şeklinde kullanmak, karışıklığı engelleyecektir.
Çoğu zooantroponoz hastalık bir zamanlar zoonoz olan hastalıktan köken almış olabilir. Örneğin İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü olan HIV, bir zamanlar şempanze ve Siyamanglar gibi maymunlardan insana bulaşan zoonoz bir virüstü; fakat evrimsel süreç nedeniyle, sadece antroponoz olmak üzere seçilim gösterdi. HIV gibi retrovirüsler çok hızlı evrimleşebilmeleri ile bilinirler. İnsanları enfekte eden bazı Influenza suşları da zoonoz olabilir. Bunların en güzel örneği, kuş gribi dediğimiz Influenza H5N1 suşudur. Hiçbir vektör olmadan bulaşan direkt zoonoz hastalıklar da vardır, örneğin ısırık sonrası Rabies lyssavirus virüsü ile bulaşan kuduz hastalığı. Günümüzde Ebola virüsü ve Salmonella bakterisi gibi yaygın görülen zoonoz hastalık etkenleri halen mevcuttur.
Bilinen Zooantroponoz Hastalıklar
Çoğu insan hastalığı, genetik benzerlikten dolayı diğer primatlara da geçebilir. Bu yüzden çoğu zaman aynı şekilde aşılanmaları gerekebilir.
- Leishmania protozoa (Leşmanyazis) - Hem zoonoz hem de zooantroponoz.
- Bartonella henselae bakterisi (Kedi tırmığı hastalığı) - Kedilerde hem zoonoz hem de zooantroponoz.
- Influenza virüsü (Grip) - Çoğu primat için zooantroponoz ve zoonoz.
- Mumps rubulavirus (Kabakulak) - Bazı köpeklerde zooantroponoz.
- Rabies lyssavirus (Kuduz) - Hem zoonoz hem de zooantroponoz.
- Rubella virüsü (Kızamıkçık) - Çoğu primat için zooantroponoz ve zoonoz.
- Chlamydia psittaci (Avian klamidyozis) - Kuşlarda ve bazı memelilerde zooantroponoz ve zoonoz.
- Mycobacterium bakterisi (Tüberküloz) - Çoğu kuş, fil, inek, kedi, köpek, mirket, firavun faresi, maymun ve domuz için zooantroponoz ve zoonoz.
- SARS-CoV-2 (COVID-19) - İnsandan Panterler (Panthera) cinsine üye olan aslan ve kaplan türüne bulaştığı raporlanmıştır, zoonoz ve düşük ihtimalle zooantroponoz olasılığı.
Zooantroponoz hastalıklar, insanlardan diğer hayvanlara bulaşınca aynı veya başka bir hastalık oluşturan hastalıklara denir. Fakat insanlar, diğer hayvanları ısırma davranışı göstermediği için bu bulaş, genelde dokunma yani deriden deriye transfer şeklinde olur. Paramyxoviridae ailesinden kabakulak etkeni Mumps rubulavirus, köpeklerden insanlara bulaşmazken, insanlardan köpeklere nadir de olsa salgılar yoluyla bulaşabilir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git-
15
-
8
-
7
-
4
-
4
-
2
-
2
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
- Bayram Göçmen, et al. (2019). No Detection Of The Amphibian Pathogen Batrachochytrium Dendrobatidis In Terrestrial Turkish Salamanders (Lyciasalamandra) Despite Its Occurrence In Syntopic Frogs (Pelophylax Bedriagae). Salamandra, sf: 51-55. | Arşiv Bağlantısı
- The ISME, et al. (2009). Skin Microbes On Frogs Prevent Morbidity And Mortality Caused By A Lethal Skin Fungus. Nature, sf: 818–824. | Arşiv Bağlantısı
- M. A. Connolly. (2005). Communicable Disease Control In Emergencies: A Field Manual. ISBN: 7QBS-51W-3NHQ. Yayınevi: World Health Organization.
- Jamie Voyles, et al. (2009). Pathogenesis Of Chytridiomycosis, A Cause Of Catastrophic Amphibian Declines. ADS, sf: 582. | Arşiv Bağlantısı
- Nathalia Holt. The Infected Elephant In The Room. (24 Mart 2015). Alındığı Tarih: 1 Aralık 2019. Alındığı Yer: Slate | Arşiv Bağlantısı
- Pet MD. Mumps In Dogs. (1 Aralık 2019). Alındığı Tarih: 1 Aralık 2019. Alındığı Yer: DOG HEALTH LIBRARY | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 18/12/2024 15:01:36 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8085
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
