Para biriminin değerini hangi parametreler belirler?

Para bir maldır, metadır. Markette gördüğünüz ürünlerden esasında hiçbir farkı yoktur. Markette gördüğünüz bir ürünün değerini de arz ve talep yasaları belirler. Örneğin çikolataya olan talep artarsa, çikolatanın değeri artar. Ve piyasada çok fazla çikolata olursa (yani arz artarsa) çikolatanın değeri düşer. Değerinin artması demek benim çikolataya sahip olmak için daha fazla şey vermem demek. Elinizdeki ürünün değeri ne kadar fazla ise, onu sattığınızda karşılığında o kadar fazla ürün alırsınız (Bugünkü fiyatı 5 TL olan çikolatanın değeri yarın 2 katına çıkarsa, çikolatayı sattığımda 2 kat ürün, yani 10 TL almış olurum, örneğin.)

Paralar için de aynısı geçerlidir. 100 TL'nin değeri piyasada 100 TL'ye olan talebe bağlıdır. Eğer insanlar Türk Lirası talep ederse Türk Lirası'nın değeri artar. Eğer Merkez Bankası para basarsa, paranın miktarı artar ve dolayısıyla değeri düşer. Bu da paranın değerinin her şeyden etkilenebileceğini gösteriyor. Ülkeler genel olarak Türkiye'den hoşlanmaya başlarsa, Türk Lirası onlar için daha mühim olur ve paramızın değeri artar. Eğer Türkiye'yi tehlikeli bir yer görürlerse, paramızın değeri düşer.

Bu sadece Türk Lirası için geçerli değil, aklınıza gelen her ürün geçerlidir. Örneğin Bitcoin, haberlere çıktığı zaman birden son derece yükselir. Neden? Haberlere çıktığında herkes Bitcoin'e talep gösteriyor da onun için. Talep arttığında Bitcoin'in değeri de artıyor. Haberlere çıkmamaya başladığında ise insanlar yavaş yavaş unutuyor, talep etmemeye başlıyor, dolayısıyla değeri tekrar düşüyor.

Ve paranın değeri artarsa, paramı sattığımda karşılığında o kadar fazla ürün alırım. 10 liram varsa, bakkal benim 10 liramı almak için bana bir miktar çikolata vermelidir. Eğer yarın 10 lirama daha fazla talep gösterirse (yani paranın değeri artarsa) daha fazla çikolata vermesi gerekir. Paramın değeri ve elimdeki parayla alabileceğim ürün miktarı (alım gücüm) artmıştır.

Bütün piyasa aktörlerinin (üretici, tüketici, komisyoncu ve diğer) günlük yaşamlarında kurlar vardır.

Kur hareketine göre ekonomiyle ilgili bilgi sahibi olacaklarını ya da davranışlarını şekillendireceklerini düşünürler.

Özellikle Türkiye gibi gelişen piyasalarda kurlar değişken olduğundan, piyasa aktörleri adeta kurlarla yatıp kalkarlar.

Yani önemli ölçüde güçlü yabancı para değerine endeksli bir hayat sürdürürler.

Çünkü kurlar ithalatı etkiler, ihracatı etkiler, borsayı etkiler, yatırımı etkiler, fiyatları etkiler, borçları etkiler ve hatta bütün ekonomik değişkenleri etkiler.

Aynı etkileşim Avrupa ya da ABD’de yaşayan piyasa aktörleri için söz konusu değildir.

Nedeni ise bu ülke paralarının değerinin istikrarlı oluşudur.

Türkiye gibi esnek kur sistemini benimsemiş çok sayıda ülkede, ulusal paraların değeri (pariteler) döviz piyasasındaki arz ve talebe göre belirlenmektedir.

Kurlarda istenmeyen dalgalanmalar söz konusu olduğunda, merkez bankaları doğrudan (piyasadan dolar alıp satarak) ya da dolaylı (faizleri değiştirerek) olarak kurlara müdahale etmektedir.

Serbest döviz piyasalarında talebi artan paranın değeri yükselir, aksi durumda azalır.

Bir ülke parasının talebinin artması o ülkenin güçlü ekonomi olmasıyla doğrudan alakalıdır.

Dış ticaret fazlası veren, istikrarlı ekonomik yapı nedeniyle yabancı yatırımları çeken, nispeten yüksek faiz getirisi garanti eden, kârlı reel yatırım potansiyeli taşıyan ülkelerin paralarına olan talep artar, paralarının değeri yükselir.