Ödüllü Soru Özgürlüğümüzün sınırı nerede biter?

Özgürlük, bireyin kendi iradesiyle hareket edebilmesi anlamına gelir. Ancak hiçbir özgürlük sınırsız değildir. İnsanlar topluluk hâlinde yaşadığı için bireysel özgürlüğün sınırı, başkalarının haklarına ve toplumsal düzene zarar verdiği noktada başlar.

Toplumda huzurun korunması için bireysel haklarla toplumsal sorumluluklar arasında bir denge kurulmalıdır. Örneğin, düşünce özgürlüğü temel bir haktır, ancak bu özgürlüğü nefret söylemi veya iftira atmak için kullanmak, başkalarına zarar verebilir. Benzer şekilde, kişisel alan özgürlüğü herkes için geçerlidir, ancak bir başkasının mahremiyetine izinsiz girmek bu sınırları ihlal eder.

Bu konuda Fransız filozof Jean-Jacques Rousseau’nun şu sözü oldukça anlamlıdır: "İnsan özgür doğar, ama her yerde zincire vurulmuştur." Rousseau, bireyin özgürlük arayışında olduğunu ancak toplum içinde yaşamanın getirdiği kurallar nedeniyle sınırlamalarla karşılaştığını ifade eder. Bu da gösteriyor ki özgürlük, yalnızca bireyin kendi istekleriyle değil, içinde bulunduğu toplumun dinamikleriyle şekillenir.

Hukuk, özgürlüğün sınırlarını belirleyen en önemli araçlardan biridir. Yasalar, bireylerin haklarını korurken aynı zamanda toplumun genel refahını sağlamayı amaçlar. Ancak yasaların ötesinde, etik ve vicdani sorumluluklar da özgürlüklerin sınırlarını çizer. Bir eylem yasal olabilir, fakat etik açıdan kabul edilemez olabilir.

Sonuç olarak, özgürlük bireyin en değerli haklarından biridir, ancak sınırsız değildir. Başkalarının hakları, toplumsal düzen ve etik kurallar, özgürlüğümüzün sınırlarını belirleyen temel unsurlardır. Gerçek özgürlük, bireyin yalnızca kendi haklarını değil, başkalarının haklarını da gözeterek hareket etmesiyle mümkündür.

Çoğu insanın kafasında beliren kavram olarak özgürlük, böyle bir şey yok. Hayat köşeli geometrik şekiller benzeyen kemikleşmiş kurallara tabi değildir. Birçok şeyi içinde sonsuz olasılık olan torbadan çeker ve gerçekleştirir. Sorunuza cevap vermek gerekirse özgürlük başladığı yerde biter çünkü kimse arındırılmış bir duruma erişemez ve bu imkansızlık da bize çok güzel bir sözü hatırlatır “İnsan arzu ettiği gibi davranabilir, ancak arzu ettiği gibi arzu edemez.” bunun detaylarına girmek için bolca schopenhauer okumanız gerekebilir veya daha fazlası (söz ona ait).

Özgürlüğün tanımı kişiden kişiye göre değişiyor olsada sınırıni sosyal normlar belirler yani yaşadığınız ülkedeki hukuk kuralları kastedilmektedir. Mesela hayvanlardan örnek verirsek kurban bayramında ibadet amaçlı inek kestiğiniz zaman turkiyede kimse birsey demezken yani karışmazken eğer bu davranışı hindistanda gerceklestirirseniz omur boyu hapis cezasina carptirilsiniz. Çünkü bir ulkedeki genel inanç ineği feda etmenin kutsal oldugunu kabul etmişken diger ülkede yaşatılması yani korunmasi kutsal olarak kabul edilmiştir. Ve buda mevcut davranışın kısıtlanmasında yada ozgurlestirilmesinde etkin bir rol oynamaktadır. Aynı şekilde protesto hakkı ve madde kullanımı icin sordugun kurallardada bu mantık geçerlidir. Kisacasi yaşadığın bolgenin resmi kaynaklarina bakman gereklidir,

Özgürlükten Ne Anladığımıza Bağlı!

Kabul gören genel tanımı itibarı ile özgürlük, evet başkalarının özgürlüğünün başladığı yerde biten, dilediğini yapabilme hak ve yetkisidir.

Ancak bu yetkinin kullanıldığı alan toplumsal bir alandır ve zaten toplumsallığın bir gereği olarak özgürlük tanımlanmıştır. Yoksa doğada ve kendi başına yaşayan bir birey için özgürlük bir ihtiyaç değildir.

Esasında özgürlük; toplumsal yapının gereği ve çatışmaların önüne geçip, zorunlu olduğumuz toplumsal yapının sağlıklı bir şekilde devamını garanti altına almanın bir aracı olarak, alanı genişletmenin aksine alanı sınırlamanın bir gereğidir.

İşte özgürlüğü tanımlarken koyduğumuz ve başkasının şeklinde başlayan sınırın nedeni budur. Ancak buna rağmen gerçek yaşamda bu sınır esnektir. Yani taraflar birbirlerinin özel alanı olarak tanımlanmış alanlarına, farklı zamanlarda girebilmekte ve bu çoğu zaman bir soruna neden olmamaktadır.

Yani bu sınır katı ve düz bir çizgi şeklinde değil de s harfi şeklinde menderes gibi bir sınırı ihtiva etmektedir. Mesela gece saat 12’den sonra sizin dinlenme hakkınızın, üst komşunuzun çocuğunun doğum günü vesilesi ile ihlal edilmesi, fakat sizin, çocuğun yılda bir sevincini kursağında bırakmama adına bunu kabullenip kulaklarınıza pamuk tıkamanız gibidir. Veya başka bir zaman aynısını sizin yapmanız gibi. Buna hoşgörü denir.

Başkalarından kasıt elbette türümüzdür. Ancak daha bir insanlaştıkça bu alanın dışımızdaki diğer tüm canlıları kapsayacak biçimde genişletilmesi yararımızadır. Özne de, en zeki oluşumuzdan kaynaklı ve sorumluluk temelli biz olacağımızdan, diğer canlılardan öte diğer canlılara yönelik özgürlüğü tanımak ve buna uygun davranmak yükü de bize düşer.

Aşı karşıtlığı (Doğru veya yanlış) bir haktır ve temeli kişi dokunulmazlığına ve vücut bütünlüğüne saygıya dayanır. Uyuşturucu ise bireysel sınırlarla kalabilen bir özgürlük olmanın aksine topluma sirayet edebilen bir realiteye karşılık geldiğinden dolayı çok hassas ele alınması gereken bir konudur. Bugün kimi Avrupa ülkelerinde bu hassasiyet üzerinden ve denetlenmeye açık olmak koşulu ile uyuşturucu kullanımı kısmen serbesttir.

Bu vb. konularda neyin özgürlük kapsamında ele alınıp alınmayacağı aslında başta ifade edilen özgürlüğün tanımı ile kolay anlaşılabilir.

Özgürlük, serbestlik anlamında ve bireye yalnızlığında tanımlanan bir olgu değildir ki yalnız birey zaten serbesttir. Ancak ne zaman ki serbestler bir araya gelir ve toplumsal bir yapı oluşturur, işte o zaman yine bu bireyler, menfaatleri çatışmasın ve mecbur oldukları toplumsal yapı sağlıklı devam edebilsin diye bu serbestliğe sınırlar koyma ihtiyacı duymuştur. Buna bugün özgürlük diyoruz. Yani sınır koymadır. Bu sınırlar da çoğu zaman ve çoğu konuda da katı değildir.

Hoşgörü iyidir. Sevgiyle…

Özgürlüğümüzün sınırı bana göre; bir başkasının özgürlüğünü kanun sınırları dışında kısıtlayasıya kadardır. Özgürlüğümüz toplumsal yapı nedeniyle halihazırda kısıtlıdır. Artı olarak temel ihtiyaçlarımız da özgürlüğümüzü etkiler.

Bireysel ihtiyaçlarımız başkalarından yardım istememize veya toplu hareket etmemize sebep olabilir. Beslenme ve barınma bir yana üreme de bunlardan biridir.

Bireysel ihtiyaç kaynaklı oluşturduğumuz bu toplumlarda zaman içinde kural ve yasalara ihtiyaç duyulmuştur. Bu yasalar nedeniyle artık bireysel olarak yapabileceğiniz şeyler başka insanların hayatlarına müdahalede seviyeli olmamız adına kısıtlanır. Bu özgürlük kısıtlaması niceldir.

Ama bir de nitel, belli sınırlar çizemediğimiz bir özgürlük var.

Mesela gecenin bir yarısı bağıra çağıra sokaklarda şarkı söyleyebilirsiniz. Bu yasaldır. Ama o çevrede yaşayan biri bu durumdan kötü etkilenip uykusundan olduysa onun özgürlüğünü kısmen kısıtlamış oluyoruz. O kişi istese de, her ne kadar uyumakta özgür olsa da böyle bir durumda uyuyamıyor.

Aslında kısaca biz bir başkasınınkini değil de bir başkası bizim özgürlüğümüzü kısıtlayasıya kadar yasa ve kanunlar çerçevesinde özgürüz diyebiliriz.

Tabii ki bu işi ruh veya metafizik ile ilişkilendirenler de var ama etkin olarak karşılaştığımız günlük olaylarda bunlar pek işlemiyor. Bu biraz özgürlüğün varlıkla olan ilişkisi de hakkında. O yüzden genel düşüncem bu yönde.