Konunun uzmanı değilim ama paylaşabileceğim bazı güvenilir bilgiler var. İlgili kaynakları da aşağıya ekliyorum.
1 - Orucun sağlığa faydalı olduğunu ifade eden güvenilir kaynaklarda bahsedilen oruç dinlerdeki oruç değil. Bunu karıştırmamak çok önemli. Dini oruç sıvı alımını da kısıtladığı için kişiye ve süreye göre çok zararlı bile olabilir. Burada bahsedilen, İngilizcesi "intermittent fasting" ya da "calorie restriction" olan, Türkçe'de "kalori kısıtlaması" olarak adlandırılan rejim. Bunu yaparken dini oruçtaki gibi su içmemek yok, gece kalkıp yemek yemek yok. Gün içinde belli düzeyde kalori alımına da izin verilebiliyor. Ayrıca aç kalınması gereken süreler de yılın zamanına göre değişmiyor. Haftalık ya da günlük belli rejimlerde uygulanıyor ("5 gün, akşam 6'ya kadar max. 500'er kalori + 2 gün istediğini ye" ya da "1 gün akşam 6'ya kadar max. 500 kalori, sonraki gün istediğini ye" vb. Bunları salladım ama kabaca bu tür rejimler)
2 - Şu anda insanın sağlıklı olmasına ve sağlıklı yaşlanmasına yaradığı bilimsel netlikte ortaya konmuş (hatta sadece insanda değil tüm memelilerde) tek yöntem bu (Kaynak: Dr. Gökhan Hotamışlıgil, Harvard Üni.), ancak uygulaması pratikte çok zor çünkü sürekli hissedilen bir açlık duygusuyla baş etmek gerekiyor. Bu etkiyi gösteren bir rejimin pratikte uygulanabilirliğini sağlamak için çalışmalar yapılıyor. Örnekler için BBC programcısı Dr. Michael Mosley'nin "The Fast 800 Diet" gibi kitaplarına bakılabilir.
3 - Temel metabolizma değerleri sağlıksızlığın (kalp, diyabet, vb.) sınırında olan 40'lı yaşlarının ortalarında bir birey bu rejimi 8-10 hafta uyguladığında 20'li yaşlarındaki sağlıklı bir bireyin değerlerine ulaşabiliyor. (Kaynak: Dr. Michael Mosley; BBC "Eat, Fast and Live Longer" belgeseli)
Orucun bilimsel olarak faydalı bir şey olduğuna dair çok sayıda makale var. Bir çoğu da "bilimsel olarak kanıtlanmış" belirteci ile yayınlanmış durumda. Hep "bilimsel araştırmalar diyor ki" deniyor. Tek bir makalede, o bilimsel araştırmayı yapan kurum, biliminsanı belirtilmiyor ve araştırmadan direk olarak bahsedilmiyor. Hatta bazı haber sitelerinde ve gazetelerde, Japon biliminsanı Yoshinori Ohsumi'nin, orucun bilimsel faydasını kanıtlayan çalışması ile nobel ödülü aldığı söylendi.
Ancak bu konuda, amatörce de olsa az çok araştırma yapmış bir okur olarak, tek bir bilimsel kurumun bu konu üzerine açıklama yaptığını, bu konu üzerine tek bir bilimsel araştırma yapıldığını ya da bilimsel nitelikte bir araştırma sonucu açıklandığını görmedim.
Yoshinori Ohsumi'nin çalışması ise Otofaji denen bir mekanizma ile ilgili. Hücrelerin kendi kendilerini yenilemesi ve yaşlı ya da bozulmuş hücrelerin, kenzi lizozomlarında sindirilmesinin dinamikleri üzerine. Ve oruç ibadetinin, bu mekanizmayı etkilediği söyleniyor ve söylenene göre bunun olması için gereken süre 14 saatmiş. İlgili makaleyi aşağıda vereceğim. (Dr Ali Gök'ün yazdığı bir makale. Ama bu konu üzerine makale yazan hocamızın psikiyatrist olması pek de hoş bir durum sayılmaz) Kendi adıma makaleden ikna olmadım. Çünkü makalenin başında "Günümüzde bilimsel araştırma"LAR" bize net ve açık şekilde şunu gösteriyor ki" deniyor. Ama ortasında "O halde 16 saat ya da daha özel bir oruç ile hastalık risk faktörlerinin geriletildiği ve uygulanacak bir sağlıklı beslenme programı ile kilo verebileceğinin "BİR" bilimsel dayanağı var" deniyor. Birçok mu bilimsel dayanak var, BİR tane mi var? Ve o "BİR" araştırma, orucu mu işaret ediyor acaba?
Belki ben fazla cımbızlıyorumdur, bilemiyorum ama gerçekten ikna olmadım. Sebebini de aşağıda söyleyeceğim.
Başka bir çok makalede hep doktor şu şu kişinin "görüşleri" deniyor. Bilimsel metodlarla yapılmış bir araştırma ve araştırma sonuçları hiç görmedim.
Buna karşılık, pek sıcak ve uzun yaz günlerinde, özellikle de su kaybı fazla olan ya da işlerde çalışan insanların 15-16 saate varan oruç sürelerinde hiç su içmemesinin, insan sağlığını riske etmeyeceği konusunda beni ikna edecek bir açıklamanın var olabileceğini hiç sanmıyorum. Anladığım kadarı ile, bir kesinliği olmasa da, belki de belirli sürelerle hiç bir şey yememek, Yoshinori Ohsumi'nin çalışmasını işaret ediyordur, olabilir. Ama susuzluğun büyneye faydalı olduğuna inanmam çok güç. Bu yönde tek bir doktor tavsiyesi duymadım, görmedim, aksine susuzluğun metabolik olarak son derecede zararlı, riskli olduğu hep söylenir. Bu konuda bir kaynak göstermeye de ihtiyaç duymuyorum.
Özetle...
Oruç faydalı mı? Buna dair bilimsel bir kanıt görmedim. Aksine, özellikle yaz aylarında uzun süreler susuz kalmanın bünyeye faydalı olduğunu iddia edebilecek biri olduğunu sanmadığım için orucun bünyeye zararlı olabileceğini düşünüyorum.
