Mantık safsataları yazı dizisinin bu yazısındaki i maddesini daha detaylı açıklar mısınız?

Delil olmadan öne sürülen bir argümanı reddedebilirsiniz. Örneğin tartışma konusu "Ruh var mıdır?" olsun. Siz, ruhun hiçbir bilimsel kanıtı olmadığı olduğundan ruha inanmadığınızı ve inanmaya da gerek olmadığını savundunuz. Evet, hiçbir kanıtı olmasa da ruh olabilir değil mi? Belki de bizim hatamızdır, biz göremiyoruzdur ama aslında vardır belki, neden olmasın? Yani gözlemleyemiyoruz diye kesin olarak ruh yok diyemeyiz ama kesin olarak ruh var da diyemeyiz. Ama hiçbir kanıtı da yoksa inanmayabilirim. Bunu biraz daha abartılı örneklerle daha iyi anlayacaksınız.

Şimdiki konumuz "Diş perisi var mıdır?" olsun. Diş perisine dair hiçbir kanıt, gözlem, veri, iz bile bulamadık. Bu, onun olmadığını düşünmek için yeterince iyi bir sebep. Yani ben "Hiçbir gözlem, deney, bulgu, iz bile olmayan bir diş perisi ile aslında hiç var olmayan bir diş perisi arasında ne fark var, buna inanmak için bir sebebim de yok. O yüzden diş perisinin var olduğuna inanmıyorum." diyebilirim. Yine evet, belki de gerçekten vardır ama biz gözlemleyemiyoruzdur. Diş perisi için bile böyle olabilir. Ama var olduğuna dair hiçbir kanıt yoksa kanıt gelene kadar bu konuyu yok sayabilirim.

Hiçbir kanıt olmasa bile bu, o şeyin var olmadığını göstermez. Belki de gerçekten vardır ama biz gözlemleyemiyoruzdur. Ama bu "belki"den yola çıkarak "Bak, gördün mü kanıt olmasa bile belki de biz gözlemleyememişizdir dedin. Yani demek ki var." da diyemezsiniz. Çünkü var olduğunu da göstermez ki. Yani olay şundan ibaret: Bir şey ile ilgili kanıt yoksa bu, o şeyin var olduğunu da var olmadığını da kesin olarak göstermiyor ama kanıt yoksa ve inanmaya da ihtiyacım yoksa o şeyi yok sayabilirim. Kesin olarak yok da var da demem ama tıpkı diş perisini çoğunluğun yok sayması gibi yok sayabilirim.

Negatif kanıtlama ise birazcık farklı bir konu olabilir. Bazı özel durumlarda bu yapılabilir. Örneğin gezegenlerin kütleçekimi bizi şöyle etkiler diye bir iddia ortaya atıldığında bunun kanıtı olmadığı için yok sayabilirim de ayrıca etki etmediğini kontrollü deneyler yaparak gösterebilirim de. Bu yukarıda bahsettiğimden biraz daha farklı ve özel bir durum. Tabii ki "bizim göremediğimiz, gözlemleyemediğimiz başka kuvvetler var" dese bunu hiçbir kanıt olmadığı için reddedebilirim. Ama "Bizim gözlemleyebildiğimiz kuvvetlerden şu kuvvet, şöyle bir etki yapar." derse iki durumu da yapabilirim. İster kanıtı olmadığı için reddederim, ister bakalım gerçekten böyle mi diye bilimsel deneyler yaparım. O etkiyi bulursam kanıtlamış olurum, etki olmadığını ortaya koymuşsam bu hipotezi çürütmüş olurum.

Kaynaklar kısmında bununla ilgili birkaç içerik ve önceden cevapladığım bir soruyu koyuyorum, göz atabilirsiniz.