Güzel soru! Evet, söyleyebiliriz. Hatta sadece biz değil, karalarda yaşayan bütün omurgalı hayvanlar teknik olarak fazlasıyla evrimleşmiş balıklardan ibaretler...
Ancak bunu genelde duymama nedeniniz, insanlar gibi türlerin günümüzdeki (modern) Balıklar Sınıfı altında kategorize edilemeyecek kadar farklılaşmış olmaları... Daha ziyade, balıkların da dahil olduğu Gerçek Çeneliler altındayız; ancak orijinal Gerçek Çenelilerin hepsi balıktı. Dolayısıyla halen Gerçek Çeneli olan insanlar (ve diğer tüm karasal omurgalılar) da "fazlasıyla evrimleşmiş birer balık" oluyorlar.
Böyle deyince kulağa komik veya tuhaf geliyor ama gerçekten de olan bu. Tabii:
- Bu durum sadece insanlara özgü bir şey değil. Karasal omurgalıların hepsi aşırı evrimleşmiş balıklardan ibaretler.
- Bu durum, insanın ataları arasında sadece balıklara özgü bir durum değil (ki siz de sorunuzda maymun/primat örneğini vermişsiniz, o da doğru). İnsanlar aynı zamanda çok evrimleşmiş bir amfibi, çok evrimleşmiş bir sürüngen, çok evrimleşmiş bir kemirgen olarak da tarif edilebilir. Keza tabii ki filler, goriller, kangurular ve aslanlar da öyle... Balıklar Sınıfı karasal omurgalılar için o kadar antik bir ata ki, o kadar eskiye gittiğinizde aynı zamanda o kadar fazla sayıda soy hattının birleştiği yerlere gidiyorsunuz ki, "balıklar" olarak tabir ettiğiniz grup artık sadece kefal ve sazandan ibaret olmuyor. :)
- Hiçbir modern karasal omurgalı (dolayısıyla hiçbir insan), hiçbir modern balık türünden (örneğin alabalıktan) evrimleşmedi.
Bunu daha iyi anlamak için, karalarda yaşayan herhangi bir türü alıp, taksonomisini çok ama çok gerilere kadar takip edebilirsiniz. İnsan üzerinden sorduğunuz için, insan taksonomisini ele alalım:
- Tip: Canlılık (Biota)
- Süper Alan (Superdomain): Arkeler ve Ökaryotlar (Neomura)
- Alan: Ökarya (Eukarya)
- Klad: Amipler, Hayvanlar, Mantarlar (Unikonta)
- Klad: Arkadan Kamçılılar, Hayvanlar ve Mantarlar (Opisthokonta)
- Klad: Hayvanlar ve Tek Hücreli Yakın Akrabaları (Holozoa)
- Alem: Hayvanlar (Animalia)
- Alt Alem: Gerçek Dokulular (Eumetazoa)
- Klad: Çift Yanlı Simetrikler (Bilateria)
- Üst Şube: İkincil Ağızlılar (Deuterostomia)
- Şube/Filum: Kordalılar (Chordata)
- Alt Şube: Omurgalılar (Vertebrata)
- İnfra Şube (Infraphylum): Gerçekçeneliler (Gnathostomata)
- Üst Sınıf: Dört Üyeliler (Tetrapoda)
- Sınıf: Memeliler (Mammalia)
- Alt Sınıf: Doğuran Memeliler (Theriiformes)
- İnfra Sınıf (Infraclass): Plasentalı Memeliler / Eteneliler (Eutheria / Placentalia)
- Üst Takım (Superorder): Kemiriciler, Tavşanımsılar, Sivri Sincapçıkgiller, Primatlar, Abalı Memeliler (Euarchontoglires)
- Takım: Primatlar / İri Beyinli Yüksek Memeliler (Primata)
- Alt Takım: Kuru Burunlu Primatlar (Haplorrhini)
- İnfra Takım (Infraorder): Maymunlar (Simiiformes / Simians)
- Geçiş Takımı (Parvorder): Eski Dünya Maymunları ve Kuyruksuz Maymunlar (Catarrhini)
- Üst Familya: Kuyruksuz Maymunlar / İnsansılar (Hominoidea / Apes)
- Aile/Familya: Büyük Kuyruksuz Maymunlar (Hominidae / Great Apes)
- Alt Familya: İnsanlar, Şempanzeler, Goriller ve Ataları (Homininae)
- Oymak/Tribü: İnsanlar, Şempanzeler ve Ataları (Hominini)
- Alt Oymak: İnsanlar ve Ataları (Hominina)
- Cins: İnsan (Homo)
- Tür: Anatomik Olarak Modern İnsanlar / Bilge İnsanlar (Homo sapiens)
Burada "balıklar" olarak göreceğimiz seviye, İnfra Şube seviyesinde karşımıza çıkan "gerçek çeneliler". Balıklar içerisinde yaşanan bu dallanma sonucunda, eskiden gerçek çenelere sahip olmayan balık türlerinden, çenelere sahip balıklar evrimleşti. Bu çeneli balıklardan ayrılan bir soy hattının (375 milyon yıl önce) karalara çıkması sonucunda bütün karasal omurgalılar evrimleşiyor.
Tabii o sürece dair çok fazla detay biliyoruz ama burada detaylarına girmeyeceğim. Sadece şunu anlamak önemli: Yeterince geriye gittiğinizde, insan ve diğer bütün karasal omurgalıların atalarının önce sürüngen olarak nitelediğimiz canlılar, sonra amfibi olarak nitelediğimiz canlılar, sonra balıklar olduğunu görüyoruz. Daha da geriye gidebilirsiniz! Ta bakterilere kadar... Bu durumda bütün çok hücreli canlılar, fazlasıyla evrimleşmiş bakteriler (veya daha spesifik olarak arkeler) olarak görülebilirler.
Yani sadece insanlar fazlasıyla evrimleşmiş balık olmakla kalmıyorlar; atlar da fazlasıyla evrimleşmiş balıklar. Dinozorlar da fazlasıyla evrimleşmiş balıklar(dı). Kuşlar da fazlasıyla evrimleşmiş balıklar. Fareler de fazlasıyla evrimleşmiş balıklar. Bütün karasal omurgalılar fazlasıyla evrimleşmiş balıklar. İnsan da karasal bir omurgalı olduğu için, insan da fazlasıyla evrimleşmiş bir balık. O nedenle embriyolojik dönemde gelişirken, boynunuzda solungaçlara dönüşecek yarıklar beliriyor; ama sonradan genomumuzdaki farklı genlerin okunmasıyla bu yarıklar solungaç yerine ses kutusu gibi karasal omurgalılara özgü organlara dönüşüyor.
Bazı Notlar
Yukarıdaki taksonomik hiyerarşide, en altta türümüz var. Üstündeki her bir seviye, insanın daha eski atasal gruplarına işaret ediyor. Burada dikkat edilmesi gereken bir gerçek şu: Her bir alt grup, üst grubun üyelerinden evrimleşti; ancak o üst grup içerisinde bize gelecek soy hattından başka soy hatları da var. En basitinden, insanlar Kuyruksuz Maymunlar içindeki bir soy hattından evrimleştiler ama mesela şempanze ve goriller de Kuyruksuz Maymunlar içindeki başka (ve kimi durumda ortak) soy hatlarından evrimleştiler.
Ayrıca bu hiyerarşide insanlar bir önceki gruptan evrimleşmekle kalmıyor, aynı zamanda o gruba bizzat üyeler. Tabii her katmanda insan haricinde de türler var ama bu hiyerarşi sadece insana giden dala odaklanıyor, diğer kuzenleri görmezden geliyor.
Örneğin, dediğim gibi, soruda "balıklar" olarak bahsettiğiniz nokta, bu hiyerarşide "İnfra Şube" seviyesi. Ama istediğiniz kadar geriye gidebilirsiniz. En tepede Canlılık var ve ondan öncesi de kimyasal evrim yoluyla cansızlıktan canlılığın evrimi (yani abiyogenez). Oradan da Büyük Patlama'ya kadar geri gidebilirsiniz. Ondan öncesinde Kozmik Enflasyon Teorisi gibi daha hipotetik teoriler devreye giriyor. Ondan öncesiniyse bilmiyoruz.
