Kablolar sizce canli mi?

Çok güzel bir noktaya parmak basmışsınız. Bu Doğrulama Yanılgısının (Confirmation Bias) oldukça güzel bir örneği.

İnsan beyni sınırsız bır hafıza kapasitesine sahip olmadığından ötürü bir takım anıları silmek hatta bazen en başta kaydetmemek durumundadır. Bu çeşitli etkenleri ve sınıflandırmaları içeren oldukça karmaşık bir mekanizmadır kuşkusuz. Bu mekanizmanın ayrıntılarına girmeyeceğim ama bu etkenlerin içinde en önemlilerinden biri bir olayın bize hissettirdikleridir. Yani önemli duyguları hissettiren ve bu duyguları daha yoğun hissettiren şeyler hafızamızda muhtemelen daha uzun süre yer ederken herhangi bir duygu ile ilişkilenmeyen anılarımız kısa bir süre içinde unutulmaya mahkumdur.

Sorudaki örnek üzerinden gidersek, bir kurul sırasında kullandığınız kablo bir yere takılmadıysa o kablo belki de hafızanızda hic yer etmiyecek hatta bırak daha sonra hatırlamayı o an bile belki varlığının farkında olmayacaksınız fakat kablo bir yerlere takılıp sizi uğraştırmışsa buna gcık olacak belki kaybettiğiniz zamandan dolayı bir şeyleri yetiştirememe endişesi ile gerileceksiniz, o kabloyu takıldığı yerden kurtardığınıza sevineceksiniz veya o kablo yüzünden bir işi kaçıracak veya batıracak zarar edecek buna üzüleceksiniz haliyle kablo bir yerlere takıldığında büyük küçük çeşitli duygulara sürükleyecek sizi haliye bir müddet sonra geçmişinize baktığınızda hafızanızda sadece kablonun bir yerlere takıldığı anılar olacak kablonun bir yere takılmadığı tek bir anı bile hatırlamıyacaksınız. Bu da "kablo takılabileceği bir şey varsa ona kesin takılır" gibi bir hissiyata sizi sürükleyecektir.

Evrimsel açıdan bizim önemli şeyleri hatırlamamızda çok faydası olan bu mekanizma bir konu ile ilgili gerçeği araştırma konusunda ciddi bir algı yanılsamasına neden olmaktadır ve beynin çalışma şeklinden kaynaklandığı için baskılamak oldukça zordur. Nihayetinde bilimsel araştırma yapmak için değil doğada karşılaşılan tehlikeleri unutmamak üzre gelişmiş bir mekanizmadan bahsediyoruz. Modern bilimsel yöntemde bu yanılgıdan kurtulmak için deneyler blind ve double-blind yapılır yani sonuçlarına bakılmaksızın denekler/durumlar incelenip veriler toplanır daha sonra sonuçlarla karşılaştırılır. Böylece sonucuna göre bir bias oluşması engellenir. Ve tabi kayıt bir insanın hatırlayabiliip hatırlayamamasından bağımsız olarak tutulur.