Sorduğunuz şey determinizme oldukça benziyor.
Determinizm, insanların ne yaptığı ile bunun sonucu hakkında olan bir kavramdır. Sebep ve sonuç, bilişsel süreçlerde her zaman birbirine bağlıdır. Bu kavram, bir gözlemcinin bir nesne veya insan hakkında yeterli bilgiye sahip olması durumunda, o nesne veya insanın her sonraki hareketini tahmin edebileceğini varsayar.[1]
Yani, evet. Determinizm gerekli her türlü veriye sahip olduğunuz takdirde olacakları kesin olarak bilebileceğinizi söyler. Burada sorun "yeterli bilgiye sahip olma" kısmındadır. Gerçekten yeterli bilgiye sahip olmak mümkün müdür? Bazı konularda evet. Mesela, güneşin bir yerde tam olarak ne zaman doğup ne zaman batacağını kesin doğrulukta hesaplayabiliyoruz. Aynı şey gelgitler veya güneş ve ay tutulmaları gibi konular için de geçerli. İnsanlık olarak bunları tam olarak çözmüş durumdayız, sebeplerini tam olarak biliyoruz. Yani yeterli bilgiye sahibiz. Ama pek çok konu için bu söz konusu değildir, özellikle daha kaotik durumlar için. İşte Kaos teorisi de tam bundan bahseder:
Kaos teorisi, kaotik karmaşık sistemlerin görünen rastgeleliği içinde, altında yatan desenler, bağlantılar, sürekli geri bildirim döngüleri, tekrarlar, kendine benzerlik, fraktallar ve kendi kendine organizasyon olduğunu belirtir. Kaosun temel ilkelerinden biri olan kelebek etkisi, deterministik doğrusal olmayan bir sistemin bir durumundaki küçük bir değişikliğin, daha sonraki bir durumda büyük farklar yaratabileceğini (yani başlangıç koşullarına karşı duyarlılık olduğunu) açıklar. Ölçüm hatalarından veya sayısal hesaplamalardaki yuvarlama hatalarından kaynaklanan başlangıç koşullarındaki küçük farklılıklar, bu tür dinamik sistemler için geniş çapta farklı sonuçlar doğurabilir, bu da davranışlarının uzun vadeli tahminini genel olarak imkansız hale getirir.[2]
Bundan çıkarılacak sonuç bence şudur: "Bilgi güçtür." Elbette pek çok zaman pek çok konuda yeterli bilgiye asla sahip olamayacaksınız. Belki insanlık yeterince gelişmemiş ve söz konusu şeyi yeterince anlamadığı için, belki de söz konusu şeyin kaotikliğinden dolayı. Ama bundan "o zaman o konu hakkında hiç bilgi edinmeye gerek yok" sonucu çıkarılmamalıdır. Çünkü bir konuda edinebildiği kadar bilgi edinmiş biri neredeyse her zaman konu hakkında hiçbir bilgiye sahip olmayıp tamamen rastgele hareket eden birinden daha fazla doğrulukta o şeyin sonucunu kestirilebilecektir. Hiç birimiz Garry Kasparov değil, ama yine de herhangi birimiz tamamen rastgele hamleler yapan bir satranç oyuncusunu neredeyse her zaman yenebilir.
Kaynaklar
- Wikipedia. Determinism. (6 Nisan 2002). Alındığı Tarih: 3 Temmuz 2024. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
- Wikipedia. Chaos Theory. (24 Eylül 2001). Alındığı Tarih: 3 Temmuz 2024. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı