Evrimin kanıtları neler?

Cevabı çok uzun bir soru sormuşsunuz. Ve temel bir ön bilgi yanlışınız var.

İnsan günümüzdeki maymundan gelmedi. İnsan, günümüzdeki maymunla ortak ataya sahip. Bu ikisi apayrı durumlar.

Sorunuzun cevabını içeren binlerce sayfa kaynak var. Evrimin kanıtları o kadar çok ki kabaca anlatmak bile zor. Fosiller fiziki kanıtlar zaten. Fosil buluntularının tarihsel düzenleri, iklim, doğal koşullar ile fosiller arasında kurulan paralellikler vs. bunlar bir yana virüsler bakteriler gibi ilkel canlıların yaşadığı evrim direk gözle bile görülüyor.

Evrim Ağacı'nın arama satırına evrim yazın ve çıkan makaleleri kısaca karıştırın. Detaylı bilgiler sitemizde fazlası ile var.

Merhaba!

Eğer elinizde kanıt kalmadıysa bir bilimsever komşunuzdan Science , Nature gibi birçok saygın akademik dergilerden evrimsel biyolojiyle alakalı birçok makale alabilir, evrimin kanıtlarıyla ilgili de eğer komşunuzda varsa filogenetik , paleontoloji , taksonomi , homoloji gibi birçok sahadan makale edinebilirsiniz. Ah, komşunuzda bulunmuyor mu? Üzülmeyin, sizin için başlıklar halinde evrimin başlıca kanıtlarını sunduk!

Şimdi başlıklar altında evrimi kanıtlayan verilere bakalım.

1) Yaşamın Hiyerarşik Yapısı: Günümüzde modern bilim dahilinde "çift isimli sınıflandırma" olarak bilinen Linne-tipi isimlendirme, evrimin gerçekliğini pratik bir şekilde karşımıza çıkmış halidir. Eğer ki türler bağımsız olarak var olsalardı, onları net kategorilere ayırmamız çok kolay olurdu. Ama böyle bir durum yok. Doğada bir süreklilik var ve bu sürekliliği izah eden tek biyolojik doğa yasası da evrim.

2) Yapısal Benzerlik (Homoloji): Şaşırtıcı bir şekilde, tamamen bağımsız ortamlarda yaşayabilecek şekilde uzmanlaşmış türlerin vücutlarında sayısız benzerlikler görürüz. Bilimsel bir şüphecilikle bunu sorguladığımızda, bu canlıların ortak bir geçmişi paylaştıkları sonucuna varmamız gerekir. Bir balina ile bir insan, aynı üretim hattının ürünüdürler. Sadece birbirlerinden çok önce ayrılmışlardır ve farklı ortamlara adapte olacak şekilde evrimleşmişlerdir. Ancak atalarından kalan izleri halen birebir taşırlar. İşte ortak bir evrimsel tarihten kaynaklanan bu benzerliklere, yapısal benzerlik (homoloji) adını veriyoruz.

3) Embriyolojik Benzerlikler: Birbirinden tamamen bağımsız gibi gözüken canlıların ana rahmindeki (embriyolojik) hallerine bakacak olursanız, evrimin tartışmasız bir gerçek olduğunu görebilirsiniz. Bir tavuğun, yunusun, filin ve insanın embriyolarını ilk birkaç haftada ayırt etmeniz imkansızdır. Çünkü hepsi, ortak bir vücut planının, ortak bir genetik/evrimsel geçmişin ürünüdürler. Hatta bu ortak genetik yapı, bazen gereksiz üretimlere neden olur. İnsanda atalarından kalma kuyruklar embriyolojik evrede oluşur, sonrasında yok edilir. Benzer şekilde insanlarda embriyolojik evrede solungaç yarıkları oluşur; sonrasında bunlar farklılaşarak başka vücut organlarına dönüşür. Karıncayiyenlerin çenelerinde embriyolojik dönemde diş-öncesi yapılar oluşur, sonrasında yok edilir. Bazı karasal kurbağalar, atalarından kalma sucul larvalar üretirler; sonrasında bunlar karasal hallere dönüşürler. Türler evrimsel bir tarihi paylaşmıyor olsalardı, bu şekilde anlamsız ve açıkça sarfiyat olan üretim-yıkım işlemlerine gerek olmazdı.

4) Körelmiş Karakterler: Artık işlevsiz olan bir organı sürekli olarak üretmek, büyütmek, beslemek, bakımını sağlamak büyük bir masraftır. Bunu daha az üretenler, daha avantajlı olurlar. Çünkü o organı üretmek, büyütmek ve benzeri işlere harcayacakları enerjiyi, hayatta kalmaya harcayabilirler. Böylece bu işlevsiz yapıları daha ufak, daha eksik üretebilen ya da hiç üretmeyen bireyler, avantajlı konuma geçerler. Bu da, evrim sürecinin çok uzun bir süreç olmasından ötürü, tam olarak yok olmamış ancak yok olmakta olan organların vücutlarımızda barınmasına neden olur. Evrim gerçek olmasaydı ve türler sabit olsalardı, bunu görmeyi beklemezdik.

5) Yakınsama: Eğer ki evrim gerçek olmasaydı, birbirinden bağımsız soy hatlarından gelen canlıların, benzer yaşam alanlarında, benzer özellikler kazanmasını beklemezdik. Örneğin balıkların bütün ataları suda yaşamış canlılardır. Suda yaşamaya uyumlu belli başlı adaptasyonlara sahiptirler. Yüzgeç yapısı, tuzluluk oranını ayarlayabilmeleri, nefes alma biçimlerinde farklılıklar vb. bunun örnekleridir. Çok ufak bir grup haricinde hiçbir balığın karasal adaptasyonları bulunmaz. Öte yandan memeliler tamamen karasal canlılardır. Yakın atalarının tamamı karasal adaptasyonlara sahiptir; denizel atalarından oldukça kopmuşlardır. Buna rağmen yunuslar, balinalar, deniz aslanları, vb. hayvanlar suda yaşarlar; ancak balık değildirler. Memeli hayvanlardır! Kürkleri vardır, süt bezleri vardır, yavrularını canlı doğururlar, sıcakkanlıdırlar ve daha nicesi... Yani memeli olduklarına şüphemiz yoktur. Ancak bunlar, tıpkı balıklar gibi yüzgeçlere sahiptirler; nefes alma konusunda karasal kuzenlerinden çok farklı yapılar evrimleştirmişlerdir. Buna rağmen halen o atasal (karasal) özellikleri barındırırlar. Bu durum, evrimin yaşandığının en net örneklerinden birisidir.

6) Pek De Uygun Olmayan (Sub-Optimal, Optimum-Altı) Tasarımlar: Evrimin 4 milyar yıl zamanı olması bakımından, insan biliminin halen basit seviyede olması anlaşılırdır. Fakat şöyle de düşünülebilir: Evrimin bir canlıyı yerden havalandırması (uçurması) milyarlarca yıl almıştır. İnsan zekası ise sadece birkaç yüz yılda bir makinayı yerden havalandırmayı başarmıştır. Tabii ki doğadaki ürünler bizimkilerden biraz daha başarılıdır; fakat insan tarafından tasarlanabilecek olan kadar başarılı değildirler. İnsanı genellikle sınırlandıran, teknolojik yetersizliklerdir. Fakat hayal gücümüzün sınırı yoktur ve doğa, bu hayal gücünün oldukça gerisindedir. Bu da, kör bir doğa yasası olarak evrimin var olanın en iyisini çıkarma çabasını doğrulamaktadır. Canlılar, özenle var edilmemişlerdir.

7) Coğrafi Dağılımlar: Bazı canlılar, sadece belli coğrafi bölgelerde bulunurlar. Adeta coğrafya ile sınırlandırılmışlardır. Örneğin keseli hayvanlar, sadece Avustralya'da bulunurlar. Evrimsel tarihe baktığımızda, gerçekten de "sınırlandırıldıklarını" görürüz. Bu canlılar, Avustralya'nın bir kıta olarak diğerlerinden ayrılmasından sonra evrimleşmişlerdir ve burada hapsolmuşlardır. Eğer ki evrim gibi doğal bir süreç işlemeseydi, böyle sınırların olmaması beklenirdi. Her canlı, her yerde bulunabilir olmalıydı. Fakat Dünya'da bunu görmüyoruz. Coğrafi süreçler, biyolojik evrimi şekillendirmiştir.

8) Ara Geçiş Türleri: Her ne kadar inatla olmadıkları iddia edilse de, bilimin elinde binlerce "ara tür" bulunmaktadır. Hem de gerek fosil olarak, gerekse de canlı olarak... Bu ara türler, elinize rastgele alacağınız iki modern türün "arasında" olan canlılar değildir. Örneğin timsah ile ördeğin arasında bir geçiş bulamazsınız. Bu, çarpıtılmış bir evrim algısının ürünüdür, gerçekte evrim bundan bahsetmez.

Ara geçiş türleri, atasal bir tür ile torun bir tür arasında geçiş demektir. Örneğin denizel canlılar ile karasal canlılar arasında. Gidip iki alakasız kara canlısı alıp, onların ara geçişini bulamazsınız. Çünkü evrim tarihinde birinden diğerine doğru bir geçiş yaşanmamıştır. Fakat atasal veya atasala yakın bir türü alıp, torun bir tür ile arasında geçiş türü arayabilirsiniz.

Örneğin Ornitorenk isimli canlılar, teknik olarak Memeli'dirler. Ancak gagaları vardır, zehirlidirler, elektrikle yönlerini bulurlar ve dahası, yumurtlayarak ürerler! Adeta sürüngenler ile memeliler arasında yaşayan bir geçiş türüdürler. Benzer şekilde akciğerli balıklar denizel ve karasal canlılar arasında bulunan, yaşayan ara türlerdir!

Bunlar haricinde çok sayıda fosil ara tür de bulunmuştur. Bunlar, büyük ve spesifik canlı grupları arasındaki geçişleri (örneğin dinozorlardan kuşlara) gösteren türlerdir. Bu şekilde binlerce fosil bulunmaktadır ve müzelerde sergilenmektedir.

Umarım yardımcı olmuşumdur. (Başlıklar ve açıklamaları Çağrı Mert Bakırcı'ya aittir.)

Bu yazıda bu kanıtların farklı tiplerinden bahsedeceğiz fakat burada ele alınacakların dışında birçok çalışma alanı Darwin tarafından kullanılmış ve bugün halen kullanılmaktadır.

FOSİL KATMANLARI

Fosil katmanları, yıllar boyunca içinde canlı kalıntıları bulundurarak üst üste binmiş kayalarda oluşur. En altta bulunan kalıntılar en eski canlılar olmak üzere yukarı çıkıldıkça bulunan kalıntılar, günümüze daha yakın dönemde yaşamış canlılara aittir. En alt katmanlardan alınan canlı fosilleri günümüzdeki canlılardan oldukça farklıyken yukarıya doğru çıkıldıkça bugünküne yakın canlı fosilleri bulunabilir. Bu durum bize canlıların zaman içinde değiştiğini göstererek evrimin varlığını kanıtlar. Aynı zamanda bazı canlıların çok eski dönemlerde yaşamış olup soylarının tükendiği de bu katmanlar aracılığıyla anlaşılabilir.

Fosil katmanlarının incelenmesiyle birlikte hangi canlıların önce evrimleştiği ve katmanlar tarihlendirilerek hangi canlının günümüzden yaklaşık olarak kaç yıl önce yaşadığı bulunabilir. Bu iki durum canlıların yaşam çizelgesini ve tarih boyunca yok oluşların hangi zamanlarda gerçekleştiğini belirlemekte kullanılır.

YAŞAYAN ORGANİZMALAR ARASINDAKİ BENZERLİKLER

Günümüzde yaşayan canlılar arasında onların adaptasyonunu sağlayacak farklılıklar bulunsa da bu canlılar birçok yönden ortak özellikler bulundurur.

Bu benzerliklerden biri aynı ortamda yaşayan canlıların vücut yapılarının aynı olmasıdır. Örneğin; atların, eşeklerin ve zebraların vücut yapıları aynıdır çünkü bu canlılar aynı ortak atadan evrimleşmişlerdir. Canlılar yakın akrabalarından tamamen farklı olmazlar, yalnızca farklı ortamlara adapte olmalarından kaynaklanan bazı farklılıklar gösterirler. Zebraların çizgileri olup diğerlerinde bu özelliğin görülmemesi bunun bir örneğidir. Aynı aileden evrimleşen geyiklerin boynuzlarının bulunmasının sebebi ise diğer canlılar grup halinde yaşarken geyiklerin tek başlarına yaşaması ve boynuzlarını koruma amaçlı kullanmalarıdır.

Darwin’in ispinozlarında da olduğu gibi bugün çoğu özellikleri aynı olsa dahi yeme alışkanlıkları ve yaşadığı yer açısından kuşların gaga yapılarında değişiklikler görülebilir. Bu benzerlikler canlıların DNA gen dizilimlerinin benzerlikleriyle de gözlemlenebilir.

HOMOLOJİ

Evrim teorisi birbiriyle akraba olan organizmaların ortak bir atadan gelen benzerlikleri paylaştıklarını savunur. Akrabalığa dayanan benzer özellikler homoloji olarak adlandırılır. Homolog organlar ise işlev ve yapısal olarak farklılık gösteren fakat ortak atadaki bir dokudan türemiş organlardır. Örneğin, kaktüste dikensi bir hal almış yapraklar, sinekkapan bitkisinde geniştir ve çeşitli salgılar üretebilmektedir. Bu duruma başka bir örnek ise balinaların ön yüzgeçleri ile kuşların kanatlarıdır.

Anatomik olarak bakıldığında birçok kemiğin balina ve sinekkuşunda ortak olarak bulunduğunu, farklı kemiklerin ise evrimsel süreçte işlevini kaybettiğini söyleyebiliriz.

COĞRAFİ DEĞİŞİMLER

Canlılığın yayıldığı coğrafya bize Dünya’nın geçmişi hakkında da bilgi verir. Örnek olarak keseli memeliler bugün Avusturya ve Amerika’da bulunurken bu canlıların okyanusu geçerek Amerika’ya ulaşmış olmaları imkansızdır. Bu canlıların birden fazla yerde aynı şekilde evrimleşmeleri neredeyse imkansızdır çünkü koşullar farklı oldukça canlıların adapte oluş biçimleri değişecek ve bu canlılar günümüzde birbirlerinden oldukça farklı olacaklardı. Bu durum bize, milyarlarca yıl önce Dünya üzerindeki kıtaların eskiden birleşik olduğunu ve sonradan ayrıldığını gösterir.

Canlıların bugünkü biçimlerini almasında birçok farklı etki vardır fakat canlılar tek bir ortak atadan değişerek bugünkü hallerini almışlardır. Evrime karşı öne sürülen tüm asılsız argümanlara karşı evrim vardır ve evrim inkâr edilemeyecek bir doğa yasasıdır.^[1]

Evet, Darwinizm’e (Charles Darwin’in evrim teorisi) göre, türlerde bir değişime dair gözlemlenebilir ve test edilebilir birçok kanıt bulunmaktadır. İşte bazı örnekler:

Fosil kayıtları: Fosil kayıtları, yaşayan türlerin atalarının geçmişte farklı türler olduğuna dair kanıtlar sunar. Bu fosiller, türlerin zaman içinde nasıl evrildiğini ve adapte olduğunu gösterir.

Biyocoğrafya: Farklı coğrafik bölgelerde yaşayan türlerin benzerliği ve farklılığı, türlerin ortak atalardan türediği ve zamanla farklı ortamlara adapte olarak değiştiği teorisiyle uygundur.

Karşılaştırmalı anatom ve embriyoloji: Farklı türler arasındaki anatomik ve embriyolojik benzerlikler, ortak atalardan türediğine işaret eder. Homolog yapılar, yani farklı türlerdeki benzer yapılar, evrimsel sürecin göstergesidir.

Genetik benzerlikler: Türler arasındaki DNA ve protein dizilimi benzerlikleri, ortak genetik kökenleri ve evrimsel süreci gösterir. Genetik analizler, türlerin akrabalık ilişkilerini ve evrimsel tarihlerini ortaya çıkarır.

Dirençli bakteriler ve virüsler: Antibiyotiklere dirençli bakterilerin ortaya çıkması ve virüslerin sürekli değişimi, doğal seleksiyonun ve evrimin sürekli devam ettiğine dair güçlü kanıtlar sunar.

Laboratuvar ve alan deneyleri: Yapay seleksiyon, yani insanların belirli özellikleri teşvik etmek amacıyla türlerin seçilerek üretilmesi, doğal seleksiyonun küçük ölçekte gözlemlenebildiği örneklerdir. Ayrıca, doğada gerçekleştirilen alan deneyleri, doğal seleksiyonun ve evrimsel süreçlerin gözlemlenebilir sonuçlarını gösterir.

Tabii, daha da basit ve gündelik hayattan evrime dair örnekler de verebilirim:

Köpek ırkları: Köpek ırklarının çeşitliliği, insanlar tarafından yapay seleksiyon sonucu ortaya çıkmıştır. İnsanlar, köpekleri belirli özelliklere göre seçerek çiftleştirdiler ve bu süreçte farklı ırklar ortaya çıktı.

Tarım ürünleri: Çiftçiler, bitkileri yüzyıllar boyunca seçici olarak yetiştirerek daha verimli, daha büyük ve daha lezzetli meyve ve sebzeler elde ettiler. Bu süreçte, vahşi atalardan önemli ölçüde farklı olan modern tarım ürünleri ortaya çıktı.

Antibiyotik direnci: Gündelik hayatta karşılaştığımız bakteriler, antibiyotik kullanımı sonucunda zaman içinde direnç kazanabilirler. Bu direnç, doğal seleksiyon sonucu ortaya çıkar ve antibiyotiklere dirençli bakteri popülasyonlarının yayılmasına neden olur.

Çok kanıt var aslında. Bunlar azıcık akademik aramayla kolayca bulunur. Ama akademik açıdan evrimin biyoloji için ne kadar güçlü olduğunun kanıtı Tübitak yayınlarından yayınlanan popüler bilim kitapları. Eskiden evrim Tübitakta bir tabu değildi ve çok güzel bir kitaplığı vardı. 2009 senesinde Ağustos ayı Bilim ve Teknik dergisinin kapağında Darwin olacaktı. O zaman malum güçler ayağa kaldırdı ülkeyi ve o sayı o ay yayınlanmadı. (2 ay kadar sonra yayınlandı diye hatırlıyorum). Ama sonrasında kıyım başladı. Tübitak içinde kadrolarda ciddi değişiklikler yapıldı. O dönemden sonra Tübitak kitaplığında da elemeler yapıldı. Evrimden bahsedilen kitaplar artık orada yok.

Eskiden Tübitak kitaplarında Biyoloji araması yapsanız onlarca değerli kitap çıkardı karşınıza. Ama bahsettiğim olay sonrasında biyoloji araması yaptığınızda göreceğiniz ancak çocuk kitapları.