Evrim Ağacı
Kromozom bazında olan mutasyonlar ile kromozom sayısı değişebiliyor. Örneğin insanda 46 kromozom varken atalarında 48 kromozom vardır. Robertson Tipi Yer Değiştirme Mutasyonu ile kaynaşma gerçekleşebilir veya Kromozom çoklanması denilen olayla artabilir.
Kromozom bazında olan mutasyonlar ile sayı artabilir veya azalabilir. Örneğin 48 kromozomlu atalardan 46 kromozomlu insan evrimleşti. Kromozom çoklanması ya da kromozom kaynaşması buna sebep olabilir.
Merhaba Emir, kromozom sayısı artışıyla -kromozom çoklanmasıyla- birlikte kromozom sayısı azalmasını -kromozom kaynaşmasını- evrimsel süreçte görmek mümkün Kromozom kaynaşması olayını açmak gerekirse kromozom kaynaşmasından dolayı en yakın kuzenlerimiz 48 kromozoma sahip iken biz 46 kromozoma sahibiz.
Şempanzelerde, gorillerde ve orangutanlarda 2A ve 2B olarak isimlendirilen iki ayrı kromozom, insanda birbirine kaynamıştır ve tek bir kromozomdur. Bizdeki bu kromozom, "2. Kromozom" olarak bilinir.
Hem de şempanze, goril ve orangutanlardaki 2A ve 2B kromozomları daha yakından incelendiğinde, gerçekten de bunların üzerinde bulunan genlerin görevlerinin, bizim 2. kromozomumuzdakiyle tıpatıp aynı olduğu görülmüştür.
48'den 46'ya Düşmesi İçin 2 Kromozomun Kaynaşması Gerekmez mi?
Bu, kromozomların ne olduğuyla ilgili yaygın düşülen hatalardan birisidir.
Kısaca özet geçecek olursak:
Kromozomlardan söz ederken çift halinde bulundukları durumdan değil, tekil hallerinden söz ederiz. Yani insanlar için 22 otozomal kromozom ve 1 cinsiyet kromozomu (veya şempanzelerde 23 otozomal kromozom ve 1 cinsiyet kromozomu) üzerinden sayarız. Çünkü kromozom denen şey budur. Kromozomlar, bölünme sırasında kendilerini kopyaladıklarında birer çifte dönüşürler (ve o zaman 46 veya 48 kromozomdan söz ederiz).
Yani sözünü ettiğimiz 2. kromozomdan vücudunuzda 1 çift (2 adet) vardır. Kaynaşmayı 46 kromozom üzerinden düşünecekseniz, 2 çiftin kaynaştığını düşünebilirsiniz; ancak gerçekte olan, tek bir kromozomun kopyalanma öncesinde kaynaşması, sonrasında kopyalanmasıdır.
Bu olay kromozomların kaynaşmasına yol açan bir tür mutasyon (Robertsonian translokasyon)1 ile açıklanır.
Şempanzelerde bulunan 2A ve 2B adlı iki kromozom biz insanlarda kaynaşarak tek bir kromozom haline gelmiştir. Bu da insandaki “2. Kromozom”dur.
Nasıl evrimleştiği konusundaki ihtimallerin incelendiği konuyla ilgili Evrim Ağacı yazısına göz atmanızı tavsiye ederim.
İnsan sıradan bir hayvan türüdür.İnsan da bütün canlılar gibi diğer canlılarla bir evrimsel süreç paylaşmaktadır.Biz insanların en yakın akrabası şempanzeler ve bonobolardır.Ondan sonra ise goriller ardından ise orangutanlar gelir.Bütün yakın kuzenlerimiz 24 çift ya da 48 adet kromozom bulunur.Bizde ise 23 çift 46 kromozom bulunmaktadır.Şimdi baktığımızda atalarımız 48 kromozoma sahipken neden bizler 46 kromozoma sahibiz ?
Öncelikle bilmelisiniz ki kromozomun artması veya azalması "anormal" bir olay değildir.Doğaya baktığımızda ise bu olayları rahatlıkla görebiliriz.
Eksilmenin sebebi bir mutasyondur.Mutasyonun ismi ise Robertson Tipi Yer Değiştirme Mutasyonu'dur.
Bu mutasyon tipinde, iki kromozom birbirine kaynar veya yapışır. Bu kaynama, çok farklı noktalarda meydana gelebilir. Şaşırtıcı olabilir; ancak bu mutasyon, canlılık tarihinde gördüğümüz en yaygın mutasyonlardan birisidir. İnsanlarda şu anda her 1000 doğumdan 1 tanesinde bu tarz bir mutasyon görülmektedir! Yani insanların evrimsel tarihindeki 48 kromozomun 46 kromozoma inmesi o kadar da sıradışı bir olay değildir. Öyle ki, insanlarda günümüzde 13, 14, 15, 21 ve 22 numaralı kromozomlarda bu tarz bir mutasyona sıklıkla rastlamaktayız! Ancak diğer canlılarda da bu oldukça yaygındır. Örneğin bu mutasyonu ilk tespit eden William Rees Brebner Robertson bunu 1916 yılında çekirge kromozomları üzerinde çalışmaktaydı.
Bu mutasyon genellikle akrosentrik sentromerlere sahip olan kromozomlarda görülmektedir. Bu tarz sentromerler, kromozomun tam ortasında değil de, bir ucuna daha yakın bir noktada oluşan düğüm noktalarıdır. Buna bağlı olarak kromozom upuzun bir kol ile çok daha kısa bir kola ayrılır. İşte çoğu geni üzerinde bulunduran uzun kollar, kimi zaman kaynaşarak tek bir kromozoma dönüşebilirler. Kısa kollar da birleşip bir diğer kromozom yaratabilirler; ancak bu daha kısa kromozomlarda daha az sayıda gen bulunduğu için genellikle elenirler.
Sorduğunuz sorunun cevabı budur.Daha detaylı bilgi için hali hazırda sorduğunuz soru hakkında Evrim Ağacı'nda yazı yazılmış.Kaynaklarda görebilirsiniz.
