Bütün evreni göz önüne alırsak evrende başka bir dünya hatta başka insanlar olabilir mi?

Panspermia teorisi, yaşamın kökeni olan tohumların evrene yayılmış olduğunu söyler. Bu teoriye göre, insanlar da evrenin başka bir yerinden dünyaya gelmişlerdir ve doğal olarak geldiğimiz yerde insan veya insanımsı canlıların olması muhtemeldir. Eğer yaşam bir yerden, sadece bir “kökten” başladıysa, bütün canlıların ortak özelliklerinin, birbirlerine benzerliklerinin fazla olmasını bekleyebiliriz. Bu durumda, evrenin başka bir yerinde aynı bizim gezegenimize benzeyen bir gezegen olabilir ve üzerinde insan veya insanımsı türler evrimleşmiş olabilir. Henüz dünya dışı yaşam ile tanışmadığımız için, bu teoriyi ispatlamak veya çürütmek için elimizde henüz bir kanıt yok.

Diğer yandan, çok uzaklara bakmamıza pek gerek olmayabilir. Gezegenimizde bizimle beraber yaşayan diğer canlıları incelediğimizde, teknik olarak birbirimize çok benzesek bile, DNA’larımızın büyük bir kısmı aynı olsa bile, canlıların birbirinden nasıl da aşırı farklı bir şekilde evrimleştiğini görebiliyoruz. Yaşam, tek bir gezegende bile böylesine geniş bir yelpazeye sahipse, büyük ihtimalle karşılaşacağımız dünya dışı yaşam bizimkinden çok farklı olacaktır. Hatta karbon temelli bile olmayabilirler. Yani elimizdeki verilere göre, karşılaşacağımız yaşam büyük ihtimalle bizim için çok fantastik olabilir. Düşük bir ihtimalle de, Panspermia teorisi doğru olabilir.

Olasılık? (Olabilir de olmaya bilir de)

Düşünün ki sonsuz bir evrendeyiz, sonsuz sistemler, galaksiler var ve sonsuz bir döngü.

Zaten sonsuz kavramının kendisi bile tek başına her olasılığı sonsuz olarak niteler. Bu, bu soruya yönelik kavramsal bir bakış.

Şimdi düşünelim; dünyamız evren nazarında bir kum tanesi. Evren dünya ölçeğinde bir kumsal. Şimdiye kadar gidebildiğimiz en yakın yer bitişiğimizdeki kum tanesi olan ay. Ve evren kesintisiz olarak yeni kumsallar üretmeye devam ediyor. Bu durumda bu sonsuz sayıda kum tanesinde bizdeki gibi bir evrimsel sürecin cereyan etme ihtimali yine sonsuzdur.

Bu matematiğin dili ve fakat matematikteki ihtimal (olasılık) maddi evrende illaki vücut bulacak anlamına gelmez. Genel eğilimimiz olasılıkları gerçekleşme olarak değerlendirme şeklinde iyimser bir eğilim. Oysa olasılık gerçekleşmeme ihtimalini de aynı oranda içerir.

Başka dünyalar ve başka insanlar meselesi de farklı değil.

İyimser olasılık: Bu denli muazzam bir evrende her olasılık sonsuz ise, bizim gibi dünyaların ve canlıların var olma olasılığı sonsuz. Yani mutlaka olmalı hem de evrenin her yerinde.

Karamsar olasılık: Bu denli muazzam bir evrende her olasılık sonsuz ise, bizim gibi dünyaların ve canlıların var olmama olasılığı da sonsuz. Yani korkarım ki yalnızız.

Burada sonsuz olasılık vesilesiyle, mutlaka dünyamızın oluşumuna benzer süreçlerin de olacağı üzerinden, başka dünya ve canlıların varlığına yönelik bir değerlendirme yapabiliriz ve fakat yanılırız. Çünkü aynı sonsuz olasılık, evrendeki (Gezegenler, sistemler, galaksiler vb.) her şeyin kendine özgülüğünün (başka hiçbir şey ile tıpa tıp benzeşmeyeceğinin) sonsuz olasılığını da içerir.

Ki dünyamızdan edindiğimiz tecrübeler ve bilim ile yaratıcısı felsefenin “aynı nehirde iki kez yıkanamayız” cümlesinde cisimleşen devinim ve evrim sanki yalnızız diyor. Fakat her iki ihtimal de hem muazzam heyecan verici hem de bir o kadar korkutucu…

Bütün evreni göz önünde tutarsak sadece dünyada canlılığın olduğuna inanmak birazcık bencillik gibi geliyor. Kesinlikle başka canlılar başka gezegenlerde mevcuttur diye düşünüyorum.

Fakat "insan ve insan benzeri" demek biraz zor olabilir. Çünkü insanlık 900-635 milyon yıl önce tek hücreli olarak başladı. O zamanlar insanlık denemezdi. Bu sürece bizim dünyadaki atmosferimiz, güneşe uzaklığımız, besin kaynaklarına ulaşma çabalarımız, yaşam mücadelelerimizle evrimleşerek bu günlere geldik.

Canlılığın oluşması için gereken şeyler bellidir. Pekala canlılık uygun koşullu gezegenlerde oluşabilir fakat bizim evrim süreçlerimizden birebir geçmesi pek de mümkün gözükmüyor diye düşünüyorum. Evrim süreci o gezegenlerde çok farklı koşullar sunma olasılığı yüksek ve kendi gezegenlerindeki şartlara göre evrimleşme gerçekleşmiştir. Misal dünyamızdaki oksijen miktarı %10 daha az, karbondioksit miktarı %10 daha fazla ya da güneşe 100 metre yakın veya uzak oluşumuz bizim evrimsel süreçlerimizi kökünden etkileyebilir belki de insan diye canlı olmayabilirdi...

Evrjjende sayısız galaksi, yıldız ve gezegen varken sadece tek bir gezegende yaşamın olması matematiksel olarak çok düşük bir ihtimal. Uzak bir yerlerde başka yaşam formları tıpkı bizim gibi bizim varlığımızdan habersiz yaşamını devam ettiriyor olabilir.

Güzel ve derin bir soru. Evrimin, yasaların ve daha genel olarak maddenin nesnel doğasına parmak basıyor.

Evrim nesnel bir süreçtir, öznesinden bağımsız olarak işler. Bu sürecin ürünleri elbette çok farklı ve yerel özgünlükler gösterebilir. Fakat evrim sürecinin de diğer nesnel süreçler gibi nesnel yasalarının olması, tıpkı genel görelilik, elektromanyetizma yasaları vb. gibi, bu yasaların doğasının başka "dünyalarda" da geçerli olmasını zorunlu kılar. Hele ki başka dünyalardaki "insanlar"dan yani bilinçli varlıklardan söz ediyorsanız, yasaların evrensel doğası, bu konudaki "hollywood" tarzı uçuk kaçık tasarımlarımızı sınırlamamızı zorunlu kılacaktır.

Öncelikle "bilinç", maddenin son derece özgün bir özelliğidir. Ortaya çıkabilmesi için gerekli olan parametrelerin çokluğu ve doğru oranları, başka dünyalardaki bilinçli varlıklara ilişkin yapacağımız tasarım bandımızı morfolojik olarak oldukça sınırlayacaktır. Bu varlıkların biyolojileri çok farklı işleyebilir; örneğin oksijen yerine azot ya da amonyak kullanarak biyolojik süreçlerini sürdürebilirler, bu, konunun özüne ilişkin sorun teşkil etmez. Fakat, bilincin ortaya çıkışının canlı kimyasına, biyolojisine indirgenemeyecek katı bir zorunluluğu var: Alet yapabilmek; en temel önemdeki nokta bu. Diğer bileşenlerin tümü ikincil. Yalnızca bu nokta üzerinden düşünürsek, alet yapabilmek için en az iki uzvun boşta olması gerekmektedir. Bu iki uzvun boşa çıkabilmesi için ise boştaki uzuvların ve gövdenin ağırlıklarının diğer iki ya da daha çok uzuv ile desteklenmesi ve boştaki iki uzva hareket serbestisi sağlanması gereklidir. Örneğin bu, karasal bir gezegeni ve belirli bir aralıktaki yerçekimi ivmesini zorunlu kılar. Bu ise gezegenin ortalama yoğunluğuna dair bir sınırlama getirir. Bunun sonucu olarak da "insan adaylarının" kendilerini çevreleyen doğa ve nesnelerle etkileşiminde belirli morfolojik zorunluluklar ve sınırlamalar ortaya çıkacaktır. Bu ise, uzuv ve çıkıntıların zorunlu olarak alet yapmaya uygun bir morfolojinin evrensel çizgilerini içermesi anlamına gelir. Hayali gezegenimizdeki bilinci olamayan diğer canlılar için morfolojik serbestlik elbette daha geniş olacaktır, fakat bu da nesnel evrim yasalarının izin verdiği ölçülerle sınırlanacaktır. Evrimin bugün henüz bilemediğimiz yasaları da vardır muhtemelen. Bu yasaları keşfettiğimizde bugün bildiklerimiz boşa düşmeyecek tam tersine bildiklerimizi daha derinden kavramış olacağız. Hayali gezegenimizde evrimin hiç bilmediğimiz yasaları işlese bile bugün bildiklerimizle uyum içinde olmak zorunda. Çünkü yasaların doğaları nesnel ve evrenseldir. Yukarıda yapmaya çalıştığım kaba akıl yürütmeyi bir tarafa koyarsak, eğer bir gün insanlık, dünya dışı uygarlıklarla karşılaşırsa Hollywood tasarımı olan konuşan ejderha ya da bilgelik taslayan balıklarla karşılaşmayacaktır. Sorunuzda vurguladığınız gibi, insana benzer “insanlar”la karşılaşmamız çok daha muhtemeldir.