Bilim inanç mıdır? Öyle ise bunu dini inançlardan ayıran kıstaslar nelerdir?

Bilim, kast ettiğiniz anlamda bir inanç değildir.

İnanç, tanımı gereği, bir kanıta ihtiyaç duymadan duyulan güven ve bağlılıktır. Dini inançlar, bir kanıt gerektirmez. Bize bir kanıt sunmazlar. Buna ihtiyaç da duymazlar. Dinler ve inanç sistemleri insanların, hem kendi varlıklarına, hem kaynaklarına hem de iddia ettiklerine koşulsuz, sorgusuzca güven duymasını beklerler.

Bilim ise tüm Dünya bilimcilerinin ortak bir görüşle kabul ettikleri bilimsel yönteme göre bu inanç sistemlerinin temel beklentilerinden apayrı bir yaklaşıma sahiptirler. Bilimde sorgulamak esastır. Bir iddianın bilimsel nitelikte olabilmesi için gereken ilk koşul, sorgulanabilir, test edilebilir ve çürütülebilir olmasıdır. Birçok bilimsel iddia, kendisini yalanlamanın yollarını dahi içerir. "Eğer böyle bir gözlem yapılırsa bu iddia yanlıştır" denir.

Bu temel ayrım noktası bilim ile inanç sistemlerini birbirinden kalın çizgilerle ayırır. O nedenle bilime bir inanç ya da inanç sistemlerinin kapsamında bir olgu diyemeyiz.

Şöyle bir örnek vereyim: Ben iddia ediyorum. Diyorum ki "aynı anda 3 milyar insan alkış tutarsa yağmur yağar" Bu iddia hiç bir şekilde bilimsel olamaz. Çünkü bu iddiayı gözlemlemek, denemek de onaylamak, test etmek olanaksız gibi bir şeydir. Ama aksi de kanıtlanamaz. Çünkü hiç kimse "3 milyar insan aynı anda alkış tutarsa yağmur yağmaz" diyemez. Bunu iddia edene "neden bunu yaparsak yağmur yağsın ki?" diye sorsak gelecek cevabın içeriği de önemli değildir. "İnsanların alkışlarından dolayı oluşan elektron akışı ve elektriksellik bulutları o bölgeye çeker" falan gibi bilimselmiş gibi görünen bir cevap uydursak da bunu test edemeyiz.

Ama bir yandan da Dinlerin ve inanç sistemlerinin amacı ve varlık nedeni de bu değildir zaten. Yani Dinler, bilimsel olmak zorunda da değildir, böyle bir iddiaları da var mıdır bilinmez. Kutsal kitaplardaki söylemlerin bilimsel bir iddiası yoktur aslında ve hiç bir kutsal kitap, bilimsel bir formül içermez. Bilimin dili matematiktir ama dinin dili matematik değildir. Edebiyattır, şiirdir, öyküdür, metindir. Bu açıdan da farklıdırlar.

O nedenle ikisi apayrı olgulardır ve pek de ilgileri yoktur.

Merhaba, bilim bir inanç değildir. Bilim felsefecisi Karl Popper inanç ile bilimsel bilginin ayrıldığı noktayı ünlü “yanlışlanabilirlik ilkesi” ile açıklar. Karl Popper’e göre bilimsel bilgi —inançtan farklı olarak— yanlışlanabilir olmalıdır.^[1]

Örneğin bir kimsenin, kendi kendinin varlık nedeni olan bir Tanrı’nın bağışladığı metafizik bir ayrıcalığı kullanarak gözleri görmeyen insanları iyileştirebildiği, önermesi yanlışlanabilir bir önerme değildir. Çünkü bu önermeyi yanlışlayabilecek bilimsel bir gözlem yapmak mümkün değildir, böyle bir gözlem yapma olanağı yoktur. Buna karşın suyun kaynama sıcaklığının 100 C olduğu önermesi yanlışlanabilir bir önermedir. Basit bir deneyde bir miktar suyu 100 C ‘ye kadar ısıtırız, eğer kaynama sıcaklığına ulaşmadığını görürsek bu önerme yanlış bir önermedir deriz.

Bu konu epey tartışılıyor. Konuyla ilgili linkte bir makale de var.

Bilimin kurumsal yapılanması din kurumlarına benzerlik gösteriyor. Yani usta çırak ilişkisine benzer bir öğretmen öğrenci ilişkisi, ders kitaplarına bağlı kalma, bilim çevrelerinin küçük gruplarla sınırlı olması, bilim yapmak için bir kuruma bağlı olmak zorunluluğu gibi bir yapı dogmatizme koşullandırabiliyor. Yani bu tip bir kurumlaşmada kesinlik ve dogmacılık a priori geliyor. Bu sebeple bu tip tartışmalara giriliyor olması normal.

Bilimin deneysel yapısı, eleştiri ve şüpheye tolerans göstermesi bilimi farklılaştırıyor. Ayrıca bilimsel gerçekler dogmalara göre değil deney, tartışma ve sonuç şeklinde tespit ediliyor. Yani doğma sonucu etkileyemiyor.