Son 2000 Yılı Kapsayan Yeni Avrupa Kuraklık Haritası

Tarih boyunca Akdeniz ve Avrupa üzerinde etkili olan ve her biri belli başlı bölgeler üzerinde muazzam etkiler bırakmış büyük kuraklıklardan, tarihi dokümanlarda ve eski kayıtlarda geniş çapta bahsedilmiştir. İlk defa, bilimsel verilere dayanılarak oluşturulmuş, ağaç-halka metodu kullanılarak Avrupa, Kuzey Afrika’nın bir bölümü ve Orta Doğu’yu kapsayan son 2000 yıllık kuraklık ve bol yağış dönemlerini yıl ve yıl gösteren ilk büyük atlas oluşturuldu. 

“Eski Dünya Kuraklık Atlası” adlı bu yeni çalışma, önceki Kuzey Amerika ve Asya kuraklık haritaları da eklendiğinde, Kuzey Yarımküre’deki uzun vadeli mevsimsel değişkenliği tarihsel olarak gözler önüne seriyor. Bilim adamları bu sayede geçmişte yaşanmış olan kuraklık ve aşırı yağış döngülerini inceleyerek ileride nasıl bir iklim modeli olabileceğini daha iyi tahmin edebilecekler. 40 farklı enstitüde çalışan bilim insanları tarafından yazılan ve bu yeni atlası tarif eden makale, Science Advances (Bilimsel Gelişmeler) adlı dergide yayınlandı.

Kolombiya Üniversitesi Lamont-Doherty Yer Gözlemleri, ağaç-halka laboratuvarı eş-kurucusu ve bütün 3 büyük kuraklık atlası projeleri (Kuzey Amerika, Asya ve Avrupa) lideri Edward Cook şöyle söylüyor:

''Eski Dünya Kuraklık Atlası'' verilerdeki büyük bir coğrafi bilgi boşluğunu doldurarak, bizim için çok önemli olan geçmişte yaşanmış iklim değişikliği şablonunu oluşturmamızı sağlıyor. Bu, büyük kuraklıkların nedenlerini anlamak ve iklim modellemeleri yapan kişilerin iklim değişikliklerinde nelerin etkili olduğu yönündeki hipotezlerini test etmeleri adına büyük önem arz etmektedir.

Örnek verecek olursak, eğer Avrupa, Alp’lerin kuzeyinde bol yağışlı, fakat güneyinde yağışsız bir mevsim geçiriyorsa, bu bize oraların sirkülasyon şablonu hakkında bir ipucu sağlar ve Avrupa’nın şablonlarını etkileyen belli başlı kaynaklardan biri olan Kuzey Atlantik salınımlarından etkilendiğini gösterir. Edward söylemine şöyle devam ediyor:

Bu bilgiyi haritadan tek bir noktaya bakarak alamazsınız. İşte bu, atlası eski kayıtlardan farklılaştıran bir özellik. Eski kayıtlar size geniş kapsamlı şablonlar vermez.

Bu yeni atlas, Kuzey Atlantik deniz yüzeyi sıcaklık değişimlerine verilen bir isim olan Atlantik Çoklu Onyıl Salınım (Atlantic Multi-decadal Oscillation) olgusunu da daha iyi anlamamıza yardımcı olacaktır. Deniz yüzeyi sıcaklıklarının takibinin uzun sürelerdir yapılmamasından dolayı bu olgunun, insanın iklim sistemine müdahalesinin doğurduğu geçici bir olay mı yoksa doğal uzun-dönemli bir salınım mı olduğu tam olarak söylenemiyor. Cook’a göre, iklimbilimciler ve iklim modellemecileri, Eski Dünya Kuraklık Atlası’nı diğer iki atlasla (Asya ve Kuzey Amerika kuraklık atlasları) harmanlayarak Kuzey Yarımküre’de kuraklık ve aşırı yağışa sebep olan iç iklim değişkenliğinin diğer etmenlerini de keşfedebilirler.

Bilimsel İlerlemeler dergisindeki makalede, Cook ve çalışma arkadaşları, yeni atlastan gelen sonuçları diğer iki atlasın sonuçlarıyla üç döneme (1000-1200 tarihleri arası genellikle ılık Ortaçağ iklim anomalisi, 1550-1750 arası küçük buzul çağı ve 1850-2012 arası modern periyod) bakarak karşılaştırdılar.

Bu atlasların üçü de son 1000 yıl içerisinde Avrupa’nın kuzeyinden merkezine doğru, ortalamadan daha kurak iklim şartlarına sahip olduğunu ve Kuzey Yarımküreye ait aşırı kuraklık süresinin Ortaçağ iklim anomalisi döneminde 20. Yüzyıl’a göre daha uzun sürdüğünü göstermektedir. Fakat yazarlara göre bütün bunların nedeni çok az anlaşılabilmektedir. Cook, iklim modellemecilerinin iklim sistemi tasarılarında bir şeylerin eksik olabilme ihtimali nedeniyle geçmişte yaşanan büyük kuraklıkları yeniden modellemede sorun yaşadıklarını düşünüyor. 

Lamont-Doherty Yer Gözlemevi’nde iklim modellemeci ve aynı zamanda makale eş-yazarı Richard Seager’a göre, kuraklık atlasları şu ana dek sahip olunan verilerden daha iyi veriler sunarak bilim insanlarının doğal iklim sürecini daha iyi anlamalarını sağlıyor. Seagar şöyle söylüyor:

İklim değişkenliği, Dünya’nın bazı kesimlerinde bol yağışlı bazı yerlerinde ise kurak bir durumun yaşanması şeklinde bir şablonda kendini gösterebiliyor. Kuzey yarımküre kıtalarıyla (Ç.N: Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya) alakalı ağaç-halka yöntemi tabanlı üç adet hidroiklim haritası oluşturmamız sayesinde, bu şablonları çok daha rahat gözlemlemekte ve değişimlerden nelerin sorumlu olduğunu tespit edebilmekteyiz.

Bu atlasları kullanarak büyük kuraklıkları araştıran, Colorado Üniversitesinden iklim dinamikçi Sloan Coats şunları söylüyor:

Yarıküre çapındaki bu yeni araştırma, hidroiklim geçmişi araştırmalarının potansiyel kullanımlarına katkı sağlayacaktır. Bu yeni kuraklık haritalarının oluşturmuş olduğu neredeyse tüm yarımküreyi gösteren hidroiklim değişkenliği, atmosfer ve okyanuslarda o dönem neler olduğunu daha iyi anlamamıza yardımcı olacak büyük miktarda bilgi sağlayacaktır.

Yeni kuraklık atlası, bilim insanlarının Avrupa ve Akdeniz üzerindeki tarihi kıtlık dönemlerindeki iklim koşullarına ait bilgi dağarcığını genişletecektir. Örnek verecek olursak, 1740-1741 yılları arasında İrlanda’da yaşanmış olan kıtlığa sebep, olağan dışı soğuk kışlar ve ilkbaharlar olarak gösterilir. Buna ek olarak, makalenin yazarlarına göre, Eski Dünya Kuraklık Atlası başka bir etkeni daha işaret ediyor: yağışın normalin çok altında yaşandığı 1741 ilkbaharı ve yazı. Atlas ayrıca kuraklığın İrlanda, İngiltere ve Galler’deki yayılımını da gösteriyor.

Bu atlas, 1315-1317 yılında yaşanmış olan ve eski dokümanların tarif ettiği şekliyle aşırı yağışların kıta üzerinde tarımı neredeyse imkansız hale getirdiği Büyük Avrupa Kıtlığının etkisi altına aldığı yerleri de kapsamaktadır. Atlas, aynı zamanda 1314’ten 1317 yılına kadar Avrupa’daki hidroiklimi yıl ve yıl göstermekte ve bu krizi büyük ölçüde atlatmış olan Güney İtalya’daki daha kuru hava şartlarını da içermektedir.

Atlas, yeni bir Lamont çalışmasının günümüzdeki Suriye iç savaşını tetiklemiş olabileceğine işaret ettiği 2006-2010 yılları arası Doğu Akdeniz ülkelerinde yaşanmış olan yakın geçmiş kuraklık olgusuna da ışık tutabilir.

2004 yılında yayınlanmış Kuzey Amerika atlası, başka araştırmacılar tarafından da kullanılmış olup, 900 yıl önce başlayan bir dizi kuraklığın oradaki yerli halkın yok olmasına yol açmış olabileceğine işaret ediyor. Aynı şekilde, 2010 yılında yayınlanan Asya atlası da, araştırmacıların, bölgede yaşanmış kuraklıkların Kamboçya Angkor kültürünün 1300’lü yıllarda düşmesi ve 1600’lerde Çin’deki Ming hanedanlığının yıkılması gibi olaylarla-kısmen de olsa-bağlantı kurmasına sebep oldu.

Yeni atlas, ağaç-halka yönteminin hem canlı ağaçlardan hem de 2000 yılı aşkın bir süre önceki inşaatlarda kullanılmış olan ahşaplardan gelen veriler kullanılarak oluşturulabildi. Her biri onlarca ya da binlerce ağacı kapsayan 106 adet bölgesel ağaç-halka tarihlemesinden elde edilen veriler, Uluslararası Ağaç-Halka Veri Bankası ve Avrupa ağaç-halka bilim insanları tarafından projeye kazandırıldı.