Şempanzeler de İnsanlar Kadar Hızlı İletişim Kuruyor!

Yüz yüze konuşmaların hızlı dinamik iletişim akışı, sadece biz insanlara özgü değil. Current Biology dergisinde yayınlanan bir çalışma, genellikle seslerden ziyade jestleri tercih etseler de şempanzelerin fikir alışverişinin de bizimki kadar hızlı ve benzer kültürel örüntüleri yansıttığını ortaya koyuyor.^[1]

Uluslararası bir araştırma ekibi, yaban hayatındaki Doğu Afrika şempanzelerinin topluluk içi iletişimlerini inceledi. Sonuçlar şaşırtıcıydı: Şempanzelerin tepkileri genellikle bir saniyeye kadar süren kısa duraklamalardan sonra geliyordu. Bazı durumlarda ise tepkiler neredeyse anında veriliyordu. Hatta şempanzeler, tıpkı insanların hararetli bir tartışma sırasında yaptığı gibi, birbirlerinin iletişimini kesintiye uğratıyorlardı. Birleşik Krallık'taki St Andrews Üniversitesi'nden etolog ve çalışmanın başyazarı Gal Badihi, bulgularını şöyle açıklıyor:

Şempanze jestleri ile insan konuşma sırasının zamanlamasının benzer ve çok hızlı olduğunu keşfettik. Bu da benzer evrimsel mekanizmaların sosyal ve iletişimsel etkileşimleri yönlendirdiğini gösteriyor.

Bu, iletişim kurma şeklimizin, evrimsel tarihimizin erken bir döneminde, yaşayan en yakın yaşayan akrabalarımız olan şempanzeler milyonlarca yıl önce ayrı evrimsel yollara girmeden önceki bir zamana dayandığına işaret ediyor.

252 farklı şempanzeden 8.500'den fazla jest örneğini inceleyen Badihi ve meslektaşları, şempanzelerin aktivitelerinde sadece insan iletişimine benzer örüntüler görmekle kalmadı, aynı zamanda kültürleri arasındaki iletişim farklılıklarını da yansıttıklarını gözlemledi. Badihi şöyle açıklıyor:

Farklı şempanze toplulukları arasında küçük farklılıklar gözlemledik. Bu durum, insanlarda gördüğümüz örüntüyle benzerlik gösteriyor. Nasıl ki bazı insan kültürlerinde daha yavaş veya daha hızlı konuşanlar varsa, şempanzelerde de benzer bir durum söz konusu.

Araştırmacılar, Uganda'daki Kanyawara bölgesinde yaşayan şempanzelerin, yakındaki Budongo Ormanı'ndaki Sonso şempanzelerine göre daha hızlı 'iletişim kurduklarını' gözlemlediler. St Andrews Üniversitesi'nden primatolog Catherine Hobaiter şu gözlemi paylaşıyor:

İnsan toplumları arasında Danimarkalılar 'daha yavaş' yanıt verenler olarak bilinir. Benzer şekilde, Doğu Afrika şempanzeleri arasında da Uganda'daki Sonso topluluğu daha yavaş iletişim kuran grup olarak öne çıkıyor.

Önceki araştırmalar, iletişim kurma şekillerimizde başka benzerlikler de tespit etmişti. Örneğin, kelimelerimizin cümleler oluşturarak anlam vermesi gibi, şempanzeler de sık kullanılan kısa jestleri birleştirerek daha uzun anlam dizileri oluşturuyorlar.

Araştırmacılar, jestlerin çoğunun istek bildirmek için olabileceğini belirtiyor. şempanzelerin yabani hayatta kullandıkları 'hadi oynayalım' jestlerinin 58 farklı versiyonunu toplamayı başaran ekip, Şempanzelerin birbirlerine tam olarak ne söyledikleri hakkında daha fazla bilgi edinmek istediklerini belirtti. Badihi analizleri şu sözlerle aktarıyor:

İletişim, şempanzelerin çatışmalardan kaçınmalarına ve birbirleriyle uyum içinde hareket etmelerine yardımcı oluyor. Jestler sayesinde kısa mesafelerde anlık sosyal hedeflere ulaşmak için iletişim kurabiliyorlar. Örneğin, bir şempanze diğerine yemek istediğini işaret edebilir ve diğeri ona yemek verebilir veya daha az cömert hissediyorsa, uzaklaşmasını işaret ederek yanıt verebilir.

Primatoloji ile ilgili diğer içerikler ›

• Madagaskar Nedir? Madagaskar Adasındaki Endemik Hayvanlar Nereden Geldi, Nasıl Evrimleşti?
• Bonobolar, Taş Devri İnsanlarınkine Benzer Şekilde Aletler Yapıyorlar!
• Dünyanın En Küçük Primatlarından Olan Gri Fare Lemuru, Görsel Sistemlerimizin Milyonlarca Yıllık Evrimine Işık Tutuyor!

Bir gözlem sırasında, Monica adlı bir şempanze, Ursus adlı başka bir şempanze ile yaşadığı fiziksel bir çatışmadan sonra elini uzattı. Ursus buna karşılık olarak Monica'ya dokundu. Bu olay, jestlerin uyumu yeniden sağlamak için nasıl kullanılabileceğini gösteriyor. Dolayısıyla, şempanze ve insan dilleri arasında hala birçok belirgin fark olsa da benzer kurallar her iki sistemde de geçerli gibi görünüyor.

Hobaiter son olarak şu değerlendirmeyi yapıyor:

Bu iletişim yapılarının evrimsel sürecini ve nedenlerini henüz tam olarak çözmüş değiliz. Bu soruların yanıtlarını bulmak için araştırmalarımızı genişletmemiz ve daha uzak akraba türlerin iletişim biçimlerini incelememiz gerekiyor. Gözlemlediğimiz özelliklerin sadece maymunlara özgü mü olduğunu, yoksa filler veya kuzgunlar gibi yüksek sosyal becerilere sahip diğer türlerle de paylaştığımız ortak özellikler mi olduğunu ancak bu şekilde anlayabiliriz.