Saç Seyrelmesi ("Kellik") Sadece Erkeklere Özgü Müdür?

İddia

Kellik, sadece erkek (baba) tarafından aktarılan bir özelliktir. Dolayısıyla kadınlarda kellik görülmez.

2. İddia

Dişilerde saç dökülmesi, şiddetli adet kanamalarına sebep olur.

3. İddia

Kadınlarda saç dökülmesi olursa kapsamlı hormonal araştırmalar yapılması gerekir.

4. İddia

Saçları kaşımak, taramak, boyamak veya sıklıkla yıkamak saç dökülmesini arttırır.

Gerçek mi?

Sahte

Gerçek Ne?

Yukarıdaki iddiaların hepsi ya tamamen hatalıdır ya da gerçekler saptırılmaktadır. Her ne kadar ezici çoğunlukla erkeklerde görülse de kellik, sadece erkeklere özgü bir hastalık değildir. Kadınlarda da kellik gözlenebilir. Dahası, bireylerde ileri yaşlarda görülen kellikte hem anneden, hem babadan gelen genler kellik üzerinde rol oynar. 

Bilgiler

Erkeklerde kellik, kadınlara göre çok daha yaygındır. Ancak Androgenetik alopesi (İng: "Androgenetic alopecia" ya da kısaca AA) isimli saç dökülmesi hastalığı, aslında iki cinsiyeti de etkileyebilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, "kellik" derken saçların tamamının dökülmesinden ziyade, dikkate değer miktarda saç dökülmesi sonucu saç sıklığında gözle görülür azalma yaşanmasıdır. Yoksa erkeklerin de çoğu, kafalarındaki kılların tamamı dökülecek şekilde kelleşmemektedir; sadece bir kısmı dökülmektedir.

ABD'deki her 3 erkekten 2'si, 35 yaşına ulaşmadan önce değişen seviyelerde de olsa mutlaka saç kaybını yaşamaktadır. ABD'deki 35 yaş ve civarındaki erkeklerin %85'i ise "ciddi miktarda saç kaybı" sorunu yaşamaktadır. İşte tüm bu saç kayıplarının %95'inden AA tek başına sorumludur.

Genetik bir saç seyrelmesi hastalığı olan AA'dan çeken erkeklerin %25'inin can sıkıcı saç kayıpları 21 yaş civarında başlamaktadır ve ömür boyu devam etmektedir.

Kadınlarda saç seyrelmesi çok daha nadir gözükür ve ne yazık ki buna yönelik araştırmaların sayısı yok denecek kadar azdır. Kadınlarda saç seyrelmesi en çok 25-35 yaşlar arasında görülmektedir. 2004 yılında Rogaine şirketi tarafından yapılan bir araştırmaya göre ABD'deki kadınların %24'ü saçlarını kaybetmenin bir uzuvlarını (kol veya bacaklarını) yitirmek ile eşdeğer olduğunu belirtmektedir! Dolayısıyla kadınlar arasındaki saç seyrelmesi sorununun yaygınlığının araştırılması sadece toplumda görülen bir sorunu tanımakla ilgili değildir. Aynı zamanda, çok sayıda olası psikolojik çöküntünün önüne geçmemizi sağlayacaktır.

Saç Seyrelmesi ve Genetik

İki cinsiyetteki saç seyrelmelerinin ortalamada %90'ından fazlası genetik kökenlidir. Erkeklerin çok daha fazla saç dökmesinin nedeni ise, "doğal saç dökülmesi" ya da yanıltıcı bir şekilde "erkek saç dökülmesi" olarak isimlendirilen AA'nın büyük oranda testosteron hormonuyla, daha doğrusu onun bir yan ürünü olan dihidrotestosteron (DHT) ile ilgili olmasıdır.

Tip-2 5-alfa-redüktaz isimli bir enzim, testosteronu DHT'ye çevirir. Bu kimyasal, saç köklerindeki yağ bezlerinde depolanmaya başlar. DHT miktarı bu bezlerde arttıkça, saç folikülleri küçülür ve bu nedenle saçlar seyrelmeye başlar. Aynı durum, vücutlarında çok daha az da olsa testosteron bulunan dişilerde de aynı mekanizmayla olur. Fakat testosteron miktarının az olması, DHT'yi azaltmakta, bu da saç seyrelmesini azaltmaktadır.

Ne yazık ki erkeklerdeki saç seyrelmesinin DHT ile ilişkisi ve bu sürecin tüm mekanizmaları şimdilik tam olarak bilinmemektedir. Fakat yapılan araştırmalar, DHT miktarını azaltmayı, birikimi durdurmayı veya var olan DHT'yi parçalamayı başardığımız takdirde saç seyrelmesinin de azaldığını göstermektedir.

Özellikle erkeklerdeki kelliği durdurmak konusundaki en büyük umut ışığı, DHT'ye hassas olan saç foliküllerinin küçülmesi için DHT'ye uzun süreler maruz kalması gerekmesidir. Bu sürede DHT'ye müdahale edilebilirse, saç seyrelmesi de yavaşlatılabilir (ve hatta belki, tamamen önüne geçilebilir!).

Kellik hakkında çok daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan alabilirsiniz.

Kadınlarda Saç Seyrelmesi, Adet ve Menopoz

Dişilerde saç seyrelmesi ile menstrüasyon (adet) veya menopoz arasında dikkate değer hiçbir bağlantı tespit edilememiştir. Daha önce de belirttiğimiz gibi, saç seyrelmesinin ezici bir çoğunluğu genetiktir. Yani genleriniz bu süreci başlatacak dizilere sahipse, zamanı geldiğinde bu süreç zaten başlayacaktır. Bunun adet veya menopoz ile çakışması tamamen tesadüftür. 

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Kadınlarda saç dökülmesi -eğer olacaksa- 12-40 yaş arasında görülür. Dökülme hızı zirveye 25-35 yaşlar arasında ulaşır. Ayrıca erkeklerde olanın aksine, dişilerde saç kaybı belirli bölgelerde ve aşırı miktarda olmaz; dolayısıyla "kellik" olarak kendini göstermez. Bunun yerine saç hacmi ciddi ve dikkate değer miktarda, bir bütün olarak azalır. Dolayısıyla kafa üzerinde saçlar kalır; fakat miktarları (hacimleri) azalır.

Saç Dökülmesi Normal mi?

Erkeklerdeki saç dökülmesi neredeyse her zaman "normal"dir; en azından toplum tarafından bu şekilde algılanır. Dolayısıyla çok nadir bazı durumlar haricinde diğer hastalıklar ya da sağlık koşullarıyla ilişkili değildir.

Öte yandan kadınlarda saç dökülmesi durumunda, bazı hormonal sorunları düşünmek gerekebilir. Fakat saç dökülmesi, erkeklerde olduğu gibi dişilerde de çoğu zaman "normal"dir. Bu normal sınırların dışında bir süreçten şüphelenmek için, dişide aynı zamanda düzensiz adet görme, kısırlık, aşırı kıllılık, kistik akneler, glaktorea (süt bezinden istenmedik süt salgısı) gibi durumların da görülmesi gerekmektedir.

Saç seyrelmesi bunlarla olmadığı takdirde, saç dökülmesinin herhangi bir sağlık durumuyla ilişkili olduğunu düşünmek için herhangi bir neden bulunmamaktadır. Saç seyrelmesi görülen kadınların çok büyük bir kısmında bu diğer semptomlar, dolayısıyla da hormonal bozukluklar görülmez.

Saç Bakımı, Saç Dökülmesini Nasıl Etkiler?

Normal bir saç bakımı, saç dökülmelerini etkilemez. Şimdiye kadar kadınlarda saç gelişimini etkilediği görülen tek ilaç Minoxidil'dir. Normalde yüksek kan basıncını tedavi etmek amacıyla üretilen ilacın kullanıldığı hastalarda ciddi bir kıl ve saç artışı görülmüştür.

Sonradan yapılan incelemeler, saç köklerine doğrudan sürülen %2 oranında Minoxidil'in herhangi bir yan etkiye neden olmaksızın saç artışını tetiklediğini göstermiştir. Deriden kan akışına emilen ilacın miktarı aşırı düşük olduğu için, kafaya uygulanan ilacın tansiyonla ilgili etkisi ortaya çıkamamaktadır; bu nedenle doğru kullanıldığı sürece sorun yaratmamaktadır.

Orta veya ileri düzey saç kaybı yaşayan ve Minoxidil ile tedavi edilen 18-45 yaş arası dişilerin %19'unda 8 ay sonunda orta düzeyde saç kazanımı yaşanmıştır. Plasebo uygulanan (yani ilaç verildiği söylenen ama aslında verilmeyen) hastalarda bu kazanımın görülme oranı %7'dir. Bunun haricinde test edilen bazı diğer ilaçlar da, gerek androjen (erkeklik) hormonlarının salgısını azaltmak, gerek bu salgıları tamamen durdurmak, gerekse de bu hormonların saç kökleriyle etkileşime geçmesini önlemek suretiyle dişilerde saç seyrelmesinin önüne geçmeyi başarmıştır.

Erkekler için daha fazla ürün mevcuttur; ancak bunların da çalışma prensibi özünde aynıdır: DHT seviyelerini azaltmak.