Yabani tavşan (Lepus europaeus)

Gözlem Bilgileri

Bolu'nun Gerede ilçesindeki ufak bir tepede gözlemlediğimiz yabani tavşan veya diğer bir adı ile kır tavşanı türü Lepus europaeus. Kendisinin gözündeki o korku dolu ifadeye tanık olabilirsiniz. Çünkü gökyüzünde devriye gezen yetişkin bir kızıl şahinden (Buteo rufinus) kaçıyordu. Kızıl şahinin bakışı ve sesi, tavşan için adeta bir kabus niteliğindeydi. Zıplaya zıplaya kaçarken önümüzden geçmesi ile objektifimize yakalandı. Böylece havadaki bu pozu elde ettik.

Furkan Eren

Tanım ve Genel Bilgiler

Lepus europaeus, Avrupa'daki en iri yabani tavşan türlerinden biridir. Kısa mesafelerde inanılmaz hızlı bir memelidir. Diğer Lepus cinsi üyeleri ile karışmaması için Avrupa kır tavşanı diye de anılabilir. Ağırlığı 2-7 kg arasındadır ve yaklaşık 4 yıl yaşarlar. Gebelik süreleri yaklaşık 4 aydır. Birçok hayvan gibi farklı yaz ve kış postları vardır. Kışın açık kahverengi veya beyaz renkte iken; yazın koyu kıllara bürünürler. Anatomide dişlerin arasındaki boşluğa diastema denir. Bu boşluk, yabani tavşanda otçul diyet adaptasyonu nedeni ile oldukça fazladır. Doğal ortamlarında 12,5 yıla kadar yaşayabilmektedir. Esaret altında ise bu yaşam süresi 7,4 yıla kadar düşmektedir. Otların arasına saklandığında kulakları kendisini ele verebilecek kadar büyüktür.

Pedram Türkoğlu

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Taksonomik olarak Tavşanımsılar (Lagomorpha) sınıfında, Tavşangiller (Leporidae) ailesinde sınıflandırılırlar. Yaklaşık 53 milyon yıl öncesine denk gelen Geç Miyosen'e ait ilkin fosil kayıtları vardır. Söz konusu zaman diliminde Kuzey Amerika ve Asya'da dağılım göstermekteydiler. Örneğin Palaeolagus, yaklaşık olarak 33.7 ila 23.8 milyon yıl öncesine denk gelen Oligosen'e ait atasal bir cinsi. Anatomik özelliklerine bakıldığında, arka bacakları günümüz bireylerden daha kısa olduğu anlaşılmıştır. Bu da günümüz üyeler gibi hoplamaktan ziyade sadece koştuklarını akla getiriyor.

Yaban tavşanları veya yabani tavşanlar olarak bilinen Lepus cinsi, günümüzde yapay seçilim ile evrimleştirilen evcil tavşanların atası değildir. Söz konusu evcil tavşanların atası, ada tavşanı diye bilinen Oryctolagus cuniculus türünün dalıdır. Yabani tavşan daha atletik bir dış görünüşe sahiptir. Boyu ve kulakları ada tavşanından daha uzundur. Ada tavşanı gibi yer altında tünel benzeri oluklar oluşturmaz. Ayrıca doğan yabani tavşanların yavruları, ada tavşanı gibi kılsız ve korunmasız değildir. Bulundukları ortam gereği, birkaç dakikadan itibaren hareket edebilirler. Malum, başroldeki kızıl şahin (Buteo rufinus) gibi besin zincirinde tehlikeli avcıları vardır. Zaten kızıl şahin (Buteo rufinus), yaygın şahinden (Buteo buteo) daha iridir. Bu yüzden eğer doğada bir yabani tavşansanız, bir gözünüzün sürekli gökyüzünde olmasında fayda var. Böylece "ölüm" gibi bazı sıkıntılardan korunabilirsiniz.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Çok iyi uyum sağlayabilen bir memeli oldukları için birçok coğrafyada yaşayabilirler. Türkiye'de her bölgede görülebilmekle beraber deniz seviyesinden 2400 metre yüksekliğe kadar görülebilmektedirler. Dünya çapında baktığımızda ise oldukça başarılı bir yayılım göstermektedir. Avustralya'dan İtalya'ya, Irak'tan Rusya'ya kadar birçok ülkede görülebilmektedir.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

IUCN listesine göre "Asgari Endişe" (LC) kategorisinde sınıflandırılmaktadırlar yer. Fakat her geçen yıl daha az görülmektedirler.

Furkan Eren

Davranış ve Etoloji

Yırtıcı tarafından kapana kısıldıklarında bebek ağlamasına benzer bir ses çıkartabilirler. Çiftleşme döneminde boks yapma denilen davranışı sergileyebilirler. Bu davranışta bir dişi, erkeğe yumruk atarak henüz çiftleşmeye hazır olmadığını veya çiftleşmek için test edildiğini dile getirir. Oldukça hızlı ve ürkek bir yaban hayvanıdır. Özellikle iyi bir koşucu olması sebebiyle doğal ortamında anlık karşılaşmalarla daha çok denk gelinebilir. Bir insanı veya tehdit oluşturabilecek bir canlıyı gördüğü esnada çok sessiz ve sakin bir şekilde yere sinme hareketi yapar.

Düz bir çizgide 60 km/saat'lik bir hıza ulaştıkları bilinmektedir. Genellikle tek başına vakit geçiren canlılardır ve geceleri toplanmayı tercih ederler. Bu tavşan türleri çok iyi koku, işitme ve görme duyusuna sahiptirler. Bu özellikleriyle yaban hayvanları tarafından av olarak yakalanması zorlaşır. Kürkü mevsimlere göre değişim göstermektedir.

Pedram Türkoğlu

Diyet ve Metabolizma

Kışın kuru bitkiler ve ağaç kabukları ile beslenmek zorunda kalsalar da; yazın mantarlar ve yeşil bitkileri yiyebilirler. Yaz aylarında mantarları, çimenleri, otları ve tarla bitkilerini kış aylarında ise ince dalları, meyve ve bazı ağaç kabuklarını tüketirler.

Etimoloji

Bilimsel olarak Lepus europaeus türü olarak adlandırılmaktadır. Türkiye'de yaban tavşanı, yabani tavşan ve kır tavşanı olarak adlandırılmaktadır. İngilizce adlandırması ''European hare'' yani ''Avrupa kır tavşanı'' olarak adlandırılmıştır. Yaygın türlerin isimleri ''bayağı'' olarak başlar, fakat bu adlandırma genel olarak kullanılmamaktadır.