Sapindales (Sapindales)

Sapindales 9 aile, yaklaşık 460 cins ve 5,700 kadar türü içeren daha çok çalı, odunsu asma bitkileri ve ağaçları içeren bir takımdır. Bu takımda meyvelerinin ekonomik önemi bulunan Citrus yani turunçgiller de bulunur.

Sapindales takımının yarısından fazlası iki aileden oluşur: Sapindaceae (yaklaşık 1,600 tür) ve Rutaceae (yaklaşık 1,800 tür). Geri kalan türler dört iyi bilinen aileye aittir:

• Anacardiaceae (yaklaşık 600 tür),
• Burseraceae (550 tür),
• Mekiaceae (621 tür),
• Simaroubaceae (95 tür).

Diğer üç aile olan Biebersteiniaceae, Kirkiaceae ve Nitrariaceae toplamda 27 türden oluşur.

Sapindales takımı daha çok odunsu bitkilerden, ağaçlar, geniş çalılar ve odunsu tırmanıcı bitkilerden oluşur. Tırmanıcı karakteristiği daha çok Sapindaceae (Paullinia, Serjania ve Urvillea) ailesine ve Anarcardiaceae (Toxicodendron) ailesinde görülür.

Pek çok orman ağacı bu takıma aittir. En büyük ağaçlar Sapindaceae ailesindedir; bunların arasında Myanmar’da 60 metreye kadar ulaşan Schleichera oleosa ve Yeni Gine’de 50 metreye kadar uzayabilen Pometia pinnata ağacı bulunur. Anacardiaceae ailesinde bulunan Campnosperma auriculata, Mangifera lagenifera, ve  Buchanania lucida gibi türler 33 metreye kadar ulaşabilir. Kuzey Amerika’da yetişen akağaç 35 metreye kadar uzayabilir.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Sapindales takımında yer alan bitkilerin büyük bir çoğunluğu dünyanın tropik bölgelerinde, özellikle Amerika tropiklerinde bolca yer alır. Sapindaceae ailesi nemli tropikler ve yarı tropiklerden kuzey Japonya ve Yeni Zelanda'nın güneyine kadar uzanır. Takımdaki en önemli ailelerden Aceraceae, yani akağaçgillerin yaklaşık 110 türü bulunur ve Kuzey Amerika'dan Japonya'ya kadar kuzey ılıman bölgede yetişir. Akağaçlar Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'nın yaprak döken ormanlarının en önemli bileşenlerindendir. Bu cinsin yayılımı Guatemala'ya doğru güney yönüne yayılır ve tüm Güneybatı Asya'da Malezya ve Filipinler'de tropik dağ ormanlarında bolca bulunur. Bu cinsin temel dağılım bölgelerinden biri de Çin'dir; akağaç türlerinin yarısı burada yetişir.

Rutaceae ya da Citrus yani turunçgiller ailesi geniş bir bölgeye yayılmıştır ancak öncelikli olarak tropik ve ılıman bölgelerde dağılım gösterirler. Bu aileye ait cins ve türler en çok Güney Afrika ve Avustralya'da bulunur. Anarcardiaceae ya da sumak ailesi tropiklerde ve yarı tropiklerde dağılım gösterirken birkaç cinsi kuzey ve güney ılıman iklimlere doğru yayılmıştır.

Davranış ve Üreme

Sapindales takımındaki bitkiler pinnat bileşik yapraklara sahiptir; nadiren palmat bileşik yapraklar da görülür. Yapraklar genellikle sap boyunca alternatif olarak düzenlenmiştir, çok nadiren karşılıklıdırlar.

Sapindales çiçekleri böcekler tarafından polenleşirler. Renkli petaller ve bazen stamenler bu çiçekleri cazip kılar ve kokuları böcekleri çeker.

Pistilin alt kısmındaki disk bol miktarda nektar salgılar. Sapindales takımındaki bazı türlerde çapraz tozlaşma protandri (aynı çiçekteki stamenlerin stigmadan önce olgunlaşarak polen alabilmesi) ya da protojini (stigmanın önce olgunlaşması) görülür. Sapindales takımındaki bitkilerin çiçekleri radyal veya bilateral olarak simetriktirler ve tipik olarak küçüktürler. Genel olarak hem sepal hem de petalleri vardır.

Sapindales meyveleri temelde iç ayrılım kısımlarından açılan bir kapsül biçimindedir. Olgunlaştığında Sapindales tohumları endospermli veya endospermsiz olabilir.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Ekonomik önemi bulunan ve en çok bilinen Sapindales bitkileri arasında turunçgiller, akağaç türleri, at kestanesi, çin kirazı ve rambutanlar, mango, kaju, akgünlük ve mür, maun ve nim ağacı bulunur.