Fritillaria delavayi: Kendini İnsanlardan Saklayacak Şekilde Evrimleşen Bitki!
Flickr Public Domain
Bu haber 4 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.
Dünya üzerinde tüm canlı varlıklar, yaşamlarına devam etmek için, bulundukları coğrafyaya uyum sağlamak zorundadırlar. Bunu sağlayan şey, doğal seçilim yoluyla meydana gelen adaptif evrimsel değişimlerdir (bunlara "adaptasyon" deriz). Kamuflaj yeteneği, adaptif evrimin en güzel örneklerinden birisidir. Kamuflaj yeteneği, durup dururken, bireyin kendisinde ortaya çıkan bir özellik değildir; popülasyon içerisindeki belirli gen ve özellik kombinasyonlarının seçilmesiyle, nesiller boyunca, kademeli bir şekilde olur. Her nesilde ortama en uygun renklere ve desenlere sahip bireyler daha kolay hayatta kalıp, daha çok üredikçe, nesiller içerisinde gen ve özelliklerin frekansları değişmeye başlar ve bu sürece evrimsel adaptasyon deriz. Bunun sonucunda, atalarından oldukça farklı görünümlü ancak bulundukları çevreye son derece uyumlu olan torun türler evrimleşebilir.
Bu canlılardan biri olan Fritillaria delavayi çiçeği, kamufle olmak için yeşil ve parlak sarıdan taşların rengine uyum sağlayacak biçimde evrimleşmiştir. Ancak bu evrimi tetikleyen unsur taşların kendisi değildi.
Fritillaria delavayi, yüzyıllardır Çin'in Yulong yakınlarındaki Hengduan dağlarında yetişen ve her beş yılda bir haziran ayında çiçek açan, çok yıllık bir bitkidir. Zambakgillerden olan bu ve diğer Fritillaria bitkilerinin soğanlarının, geleneksel Çin tedavi yöntemlerinde öksürüğü tedavi etmek için kullanılabilecek yaygın bir bileşen olarak görülmeye başlaması sonucu, çiçeğin ticari değeri birdenbire artmıştı. İnsanlar, 2000 yılı aşkın bir süredir bu çiçeği hasat etmekteydi ve hasadı yoğunlaştıkça, Fritillaria delavayi ortadan yok olmaya başlamıştı. Current Biology dergisinde konuyla ilgili çalışmanın ortak yazarlarından olan, Kunming Botanik Enstitüsü'nden Dr. Yang Niu bu olayı şöyle açıklıyor:
Çalıştığımız diğer kamufle olan bitkiler gibi, bu Fritillaria'nın kamuflajının evriminin, otçul hayvanlar tarafından yönlendirildiğini düşünülmekteydi; ancak buna neden olacak bu tür hayvanlar bulunmamaktaydı. Sonra, bu evrimin sebebinin insanlar olabileceğini fark edildi.
Bunu test etmek için araştırmacılar, sekiz bitki popülasyonuna odaklandılar. Her bölgedeki hasat baskısını değerlendirmek için, bitki satıcılarından kayıtlar istediler ve bunları, her Fritillaria delavayi nüfusunun altı yıl boyunca, her yıl hangi oranda toplandığını bulmak için kullandılar. Ayrıca bitkileri farklı yerlerde toplamanın ne kadar zor olduğunu tahmin edilebilmekteydi. Bitkilerin arka planlarıyla ne kadar yakından eşleştiğini belirlemek için, her bölgeden kaya ve yaprak örnekleri alınmıştı ve yansıttıkları ışığın rengi ve yoğunluğunu karşılaştırdılar.
Yerel bitki toplayıcıları, bazı yerlerde bitkilerin gerçekten de daha iyi kamufle olduğunu söylemekteydiler. Bitkinin çevresiyle daha yakın bir şekilde eşleşmesinin, gerçekten de bitkileri görmeyi zorlaştırıp zorlaştırmadığını belirlemek için, oyunculara Fritillaria delavayi bitkilerinin fotoğraflarını farklı yerlerde gösteren ve mümkün olduğunca hızlı bir şekilde tıklamak için talimatlar veren “Bitkiyi Bul” adlı bir çevrimiçi oyun da oluşturdular.
Bilim insanları, tüm bu metrikleri bir araya getirdiklerinde, beklentileri ile eşleştiğini gözlediler. Büyük ölçüde yalnız kalan Fritillaria delavayi popülasyonları için yeşil olmak yeterince kolay av olmak anlamına geliyordu. Bitkinin yapraklarının renginin, insanlar tarafından daha fazla hasat edildikleri bölgelerde (yani seçilim baskısının daha yüksek olduğu yerlerde), tam da büyüdükleri çevrenin renkleriyle uyumlu olarak bronz, kırmızımsı kahverengi veya gri renklerden oluşan renklere sahip olacak biçimde evrimleştikleri keşfedildi.
Yapılan incelemelere göre; ağırlıklı olarak trikromatik (üç renkli) görüşe sahip olan insanlar, bitkilerin renk evrimi üzerinde, dikromatik (iki renkli) görüşe sahip diğer potansiyel memeli otçul adaylarından daha güçlü bir baskı uygulayabilmekteydi. Exeter Üniversitesi Ekoloji ve Koruma Merkezi'nden Profesör Martin Stevens ise bu durumu şöyle yorumluyor:
İnsanların sadece hayatta kalmak için değil, evrimin kendisi için de vahşi organizmaların renk değişimi üzerine nasıl doğrudan ve dramatik bir etkiye sahip olabileceğini görmek dikkat çekmektedir. Birçok bitki, onları yiyebilecek otçullardan saklanmak için kamuflaj kullanmaktadır. Ama burada kamuflajın insana tepki olarak geliştiğini gözlemleyebilmektedir.
Sonuç olarak burada insanların diğer türlerin savunma stratejilerindeki evrimini yönlendirdiği sonucuna ulaşılmıştır; ancak bu alanda yeterince araştırma yapılması gerekmektedir. İnsan türünün faaliyetleri, birçok canlının sadece evrimini tetiklemekle kalmamakta, aynı zamanda türlerin yok olmasına da sebep olabilmektedir.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
17
-
5
-
5
-
3
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- C. Giaimo. This Plant Evolved To Hide From A Predator. It Might Be Us.. (8 Aralık 2020). Alındığı Tarih: 9 Ocak 2021. Alındığı Yer: The New York Times | Arşiv Bağlantısı
- P. Barkham. Chinese Flower Has Evolved To Be Less Visible To Pickers. (20 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 9 Ocak 2021. Alındığı Yer: The Guardian | Arşiv Bağlantısı
- Y. Niu, et al. (2020). Commercial Harvesting Has Driven The Evolution Of Camouflage In An Alpine Plant. Current Biology. doi: 10.1016/j.cub.2020.10.078. | Arşiv Bağlantısı
- Yale News. Due To Humans, Extinction Risk For 1,700 Animal Species To Increase By 2070. (4 Mart 2019). Alındığı Tarih: 9 Ocak 2021. Alındığı Yer: Yale News | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/04/2025 21:17:23 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9919
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
