Psikolojik İlk Yardım Nedir? Travmatik Olaylar Yaşayan İnsanlara Nasıl Yaklaşmalısınız?

Hepimizin daha önce duyduğu "ilk yardım" terimi genelde "Fiziksel İlk Yardım"dan bahsederken kullanılır. Ancak travmatik olaylar yaşayan insanlar, aynı zamanda "Psikolojik İlk Yardım"a da ihtiyaç duyabilir. Fiziksel İlk Yardım, bedensel bir yaralanmadan kaynaklanan fiziksel rahatsızlığı azaltmak için kullanılırken Psikolojik İlk Yardım, yüksek strese maruz kalan kişilerin yaşadığı acı verici duygu ve tepkileri azaltmak için kullanılır.

Belirli bir afet veya badireden kurtulduktan sonra, yaşanan travmatik olayları kolay bir şekilde atlatmak için Psikolojik İlk Yardım yönteminin geçerliliği bilimsel olarak doğrulanmıştır. Yani, travmatik bir olay yaşayan insanların bu olayı atlatabilmeleri için uygulanacak Psikolojik İlk Yardım oldukça önemlidir.

Olay sırasında psikolojik durumları iyi olmayan kişilere uygulanması gereken önemli adımlar şunlardır:

• Sakin ve yumuşak bir ses tonu kullanın.
• Kişiyle konuşurken (kültürel olarak uygunsa) göz teması kurun.
• Onlara yardım etmek istediğinizi ve (gerçekten güvendelerse) güvende olduklarını hatırlatın.
• Gergin bir kişinin dikkatini dağıtmak veya normallik duygusunu yeniden sağlamak için faaliyetlerde bulunun veya mekân değişimi sağlayın. Örneğin, kısa bir yürüyüşe çıkın, olay yerinden uzaklaşın veya içecek bir şeyler hazırlayın.

Psikolojik İlk Yardım Nedir?

Psikolojik ilk yardım, bir tedavi değildir. Kriz anında psikolojik ilk yardıma değil uzman müdahalesine ihtiyaç duyan insanlar olacaktır. Uzman müdahalesi gerektiren vakalarda ilk yardım uygulamasından ziyade uzman incelemesine ihtiyaç olacaktır. Dünya Sağlık Örgütü'nün Psikolojik İlk Yardım Kılavuzuna göre, aşağıdaki semptomları gözlemliyorsanız kişinin acil ve profesyonel yardıma ihtiyacı vardır:

• Ciddi yaralanmaları olan insanlar,
• Kendileriyle veya bakmakla yükümlü oldukları kişilerle ilgilenemeyecek kadar üzgün insanlar,
• Kendine zarar verebilecek insanlar,
• Başkalarına zarar verebilecek insanlar.

Bunun yanı sıra Psikolojik İlk Yardım; afet ve terör gibi olaylardan hemen sonra çocuklara, ergenlere, yetişkinlere ve ailelere yardım etmek için kullanılan kanıtlara dayalı modüler bir yaklaşımdır. Bir felaket veya travmatik olaydan etkilenen bireyler, bu tür olaylarda hayatta kalanlar, tanıklar veya müdahale edenler; olayın ardından yeni zorluklarla karşılaşabilir. Bireyin mental sağlığını yitirmemesi için de yapılan müdahalelerden birisi de Psikolojik İlk Yardımdır.

Kriz içinde olmak, travmatik olayın kendisi, acil müdahale yapıları ve kişinin tepkilerinin beraberinde getirdiği kısıtlamalar ve zararlar; kişinin hareket halinde olma ve karar verme kapasitesinin azalmasına neden olabilir. Psikolojik ilk yardım, etkilenen ailelerin veya toplulukların yaşamları üzerindeki kontrollerini yeniden kazanmalarına ve kötü deneyimlerinin etkilerini azaltmalarına destek olmayı amaçlar. Genellikle insanları başkalarından yardım alarak birbirine bağlamayı içeren pratik ihtiyaçları ele almaya dayanan bir yöntemdir.

Psikolojik ilk yardım yapabilmek için;

• Durumun nasıl değerlendirileceği,
• Krizlere verilen ortak tepki kalıpları,
• Tehlikede olan insanlara güvenli bir şekilde nasıl yaklaşılacağı,
• Gerektiğinde nasıl sakin kalınacağı ve ezici duyguların nasıl yönetileceği,
• Duygusal destek ve pratik yardımın nasıl sağlanacağı bilinmelidir.

Psikolojik İlk Yardım Neden Kullanılmalıdır?

Duygusal ve zihinsel hasarlar her zaman fiziksel bir yaralanma kadar görünür değildir, ancak aynı derecede acı verici ve zayıflatıcıdır. Hayatları bir anda değişen bireylerin, hele ki afetler gibi insan psikolojisinde güçlü travmalar yaratan olaylar yaşadıklarında duygusal olarak etkilenmeler tamamen normaldir.

Afet yaşayan her birey, bu durumdan psikolojik olarak etkilenir. Olay sırasında tepki vermeyen kişilerin durumdan etkilenmediği düşünülse bile maalesef bu pek mümkün değildir. Bu kişilerde bile ileriki zamanlarda olayın yaratmış olduğu etkiler kendini belli edecektir.

Pexels

Travmatik bir olay sonrasında çok yaygın olarak karşımıza çıkan tepkiler şu şekildedir:

• Bilinç bulanıklığı (konfüzyon);
• Korku, umutsuzluk ve çaresizlik hisleri;
• Uyku sorunları;
• Psikolojik nedenlerle ortaya çıkan fiziksel acılar;
• Herkese ve her şeye karşı kolayca öfkelenmek;
• Alışılmış olaylara karşı yas etkisinden çıkamamak;
• Şok, saldırganlık, korku ve suçluluk duyguları;
• Dini inançların sarsılması.

Kimler Psikolojik İlk Yardım Yapabilir?

Psikolojik ilk yardım; afet bölgesinde bulunan gönüllüler, AFAD ve Kızılay görevlileri gibi fiziksel ilk yardım görevlileri ve orada bulunan sivil halk olmak üzere uygun eğitimi almış herkes tarafından uygulanabilir. Bu yardımı yapabilmek için psikolojinin herhangi bir dalında uzman olmanız gerekmez. Psikolojik ilk yardımın eğitimi almak, zor durumda olan insanlara destekleyici yollarla hangi durumda nasıl tepki vereceğinizi bilmenizi sağlar.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Pexels

Psikolojik İlk Yardım Nerede Yapılabilir?

Psikolojik ilk yardım, ihtiyaç anında güvenli ve rahat herhangi bir ortamda sağlanabilir. Bir evde, toplum merkezinde, alışveriş merkezinde, okulda, tren istasyonunda, havaalanında, tahliye merkezinde, hastanede, klinikte, bir ağacın altında ve hatta bir kriz yerinde olabilir. Daha iyi bir sonuç alınabilmesi için bireyin ve ilk yardımı uygulayan kişinin kendini güvende hissetmesi çok önemlidir. Eğer kişi cinsel şiddet gibi çok hassas bir olaya maruz kaldıysa, mahremiyet, gizlilik ve haysiyet oldukça dikkat edilmesi gereken unsurlardır.

Psikolojik İlk Yardım Nasıl Yapılır?

Psikolojik ilk yardımın amacı ilk olarak bireylere güvende oldukları hissettirmek, sakinleştirmek ve rahatlatmak, psikolojik olarak güçlendirmek ve tutunabilecekleri bir umut ortamı yaratmak ve sürdürmektir. Travmatik olaylarda psikolojik ilk yardım fiziksel ilk yardım kadar önemlidir.

Psikolojik ilk yardıma ihtiyaç duyan bireylere nasıl yaklaşacağınızı bilmiyorsanız bu taktikleri uygulayarak sakinleşmesini ve rahatlamasını sağlayabilirsiniz.

Bireye yaklaşın:

• Kendinizi tanıtın ve bağlı olabileceğiniz herhangi bir kuruluşu belirtin.
• Kibar ve profesyonel olun. ("Lütfen" ve "Teşekkürler" gibi kelimeleri kullanmaya özen gösterin.)
• Mümkünse konuşmak için güvenli bir yer bulun.

Duygularını sabitleyin:

• Sakin ve sıcak bir tonda iletişim kurun. Kişi şokta olabilir, bu nedenle zaman zaman kendinizi tekrarlamanız gerekebilir.
• Yavaş, derin nefes almak gibi bazı sakinleştirici egzersizlerinde onlara rehberlik etmeyi teklif edin.
• Onlara sarılmadan veya dokunmadan önce izin isteyin.

İhtiyaçlarına hizmet edin:

• Kişiye neye ihtiyacı olduğunu sorun. Önceliklerinin ne olduğunu varsaymayın.
• Neye ihtiyaçları olduğunu bilmiyorlarsa, battaniye veya su gibi pratik destek sunun.
• Kayıp aile üyelerini veya arkadaşlarını bulmalarına yardımcı olun.

Gerçekleri saklamayın:

• Onlara olay ve sürmekte olan yardım çabaları hakkında somut bilgi verin.
• Yanlış vaatlerde bulunmayın. "Her şey yoluna girecek" gibi genellemelerden kaçının.
• Bir sorunun cevabını bilmiyorsanız dürüst olun.

Hikayelerini destekleyin:

• Kişinin mahremiyetine saygı gösterin. Travmalarını anlatmaları veya kişisel bilgilerini paylaşmaları için onlara baskı yapmayın.
• Kişinin krize istediği manevi veya dini anlamı vermesine izin verin.
• Gerekirse ağlamaları veya susmaları için alan yaratın.

Hizmete ulaşmalarını sağlayın:

• Hayatta kalanları en yakın yardım istasyonuna yönlendirin. Henüz hareket etmeye hazır değillerse onları zorlamayın.
• Onlara travma danışmanlığı gibi uzun vadeli hizmetler için yazılı iletişim bilgileri verin.
• Çocukların ekstra yönlendirmeye ve bakıma ihtiyacı olabileceğini unutmayın.