Paraceratherium linxiaense: Günümüzden 30 Milyon Yıl Önce, Çin'de, Zürafadan Daha Uzun Gergedanlar Yaşıyordu!

Heybetli Himalayaların istikametinde yer alan ve kayalıklı bir bozkır arazi olan günümüzün Tibet Platosu, gökyüzüne doğru uzanır. Ancak 26,5 milyon yıl önce, bu bölgenin bazı kısımları nemli ormanlık alanlarla doluydu ve orası da gökyüzüne uzanan başka bir türe, karada yürüyen en büyük memelilerden birisine ev sahipliği yapmaktaydı.

17 Haziran 2021’de Communications Biology adlı bilim dergisinde tanıtılan bu yeni keşfedilmiş hayvan, Paraceratherium linxiaense olarak adlandırılmaktadır ve günümüzdeki gergedanların soyu tükenmiş bir kuzenidir.^[1] Bu devasa tür, 24 ton ağırlığa kadar ulaşabilmekteydi ve günümüzdeki Afrika fillerinden dört kat daha ağırlardı. Sadece kafatası bile 91 santimden daha uzundu.

Yaklaşık 50 milyon yıl öncesinden 23 milyon yıl öncesine kadar Orta Asya'da yaşayan dev ve boynuzsuz bir gergedan grubunun bilinen en son türüydüler. P. linxiaense ve akrabalarının tümü devasa boyutlarıyla bilinmektedir. Ortalama bir yetişkinin yerden omuzlarına kadar olan yüksekliğinin 5 metreden daha uzun olduğu ve yaklaşık 2 metre uzunluğundaki boynunun tepesinde büyük bir kafatası olduğu düşünülüyor. Günümüzdeki zürafalar ise, kafaları da dahil olmak üzere, 4-5 metredir.

Fransa'daki Montpellier Üniversitesi'nde bir gergedan paleontoloğu olan National Geographic Araştırmacısı Pierre-Olivier Antoine, yeni çalışmayı inceleyerek dev gergedanların "bir binanın üçüncü veya dördüncü katından yerdeki çiçekleri yiyebileceği" sonucuna ulaştı.

P. linxiaense, yaklaşık 26.5 milyon yıl önce yaşayan Paraceratherium adı verilen bu devlerin sonuncusuydu. Yaşadıkları dönem ve yerlerden dolayı; eksiksiz bir kafatası, bir çene kemiği ve üç omur da içeren yeni fosiller, Paraceratherium aile ağacının doldurulmasına yardımcı oluyor ve bu devasa gergedanların nerede evrimleştiğine ve günümüzdeki Asya Kıtası'na nasıl yayıldıklarına yeni bir ışık tutuyor.

Communications Biology

Tarih Öncesi Dev

Paraceratherium fosilleri nadirdir ve genellikle parçalar halindedir, bu da türlerin evrimini ve yayılmalarını incelemeyi zorlaştırır. Grubun uzun zamandır yaşadığı yer Orta Asya gibi görünüyor ancak şimdiye kadar bulunan ilk Paraceratherium türü olan P. bugtiense, günümüzdeki batı Pakistan topraklarında yaşıyordu. Bu dev gergedan, Hint altkıtasına tam olarak nasıl geldi?

Çin'in Pekin'deki Omurgalı Paleontolojisi ve Paleoantropolojisi Enstitüsü'nde memeli paleontologu olan Tao Deng liderliğindeki araştırmacılar, yeni P. linxiaense türünün Pakistan’daki P. bugtiense ile yakından ilişkili olduğunu ve bunun Pakistan gergedanının kökenine işaret ettiğini buldu.

Yeni fosiller, orta Çin'in Linxia Havzası'ndaki kahverengi kum taşlarından geliyor. Burada, 1,93 km kalınlığa kadar çıkabilen tortul tabakaları, bir zamanlar bu bölgede yaşayan tarih öncesi hayvanların fosilleri ile dolup taşan Dünya tarihinin son 30 milyon yıllık hikayesini anlatıyor.

1950'lerde bölgedeki çiftçiler, "ejderha kemikleri" bulduklarını iddia etmişlerdi. Bir süre bu kalıntılar ilaç şirketlerine satıldı ve geleneksel Çin ilaçlarında malzeme olarak kullanıldı. 1980'lere gelindiğinde paleontologlar, bölgenin 23 ila 28 milyon yıl önceki geç Oligosen devrine ait bilimsel açıdan değerli fosilleri barındırdığını fark ettiler.

O zamandan beri, Omurgalı Paleontolojisi ve Paleoantropoloji Enstitüsü'ndeki paleontologlar; Linxia Havzası'nın kayalarını ve içerdikleri zengin fosilleri incelemekteler.

Mayıs 2015'te Deng ve meslektaşları, Wangjiachuan köyü yakınlarında nadir bulunan bir bulguya rastladılar: dev bir gergedanın tam kafatası ve çene kemiği ile başka bir gergedana ait üç omur. Deng, araştırmacıların 1,5 metre uzunluğundaki kafatası da dahil olmak üzere 26,5 milyon yıllık kemikleri gördüklerinde, günümüze kadar hayatta kalmalarının ve boyutlarının "bizim için büyük bir sürpriz" olduğunu söylüyor.

Communications Biology

Yeni bulgular, Pakistan'daki dev gergedanla benzerliklerine dayanarak, dev gergedanların 30 ila 35 milyon yıl önce Orta Asya ile Hint alt kıtası arasında binlerce metre boyunca serbestçe dolaştıklarını gösteriyor. Deng, bölgenin yaklaşık 25 milyon yıl öncesine kadar hala bazı alçak kısımlara sahip olduğunu öne süren jeolojik kanıtlarla desteklenmiş fikirlerini içeren bir mailinde, o zamanki tropikal koşullar "dev gergedanın kuzeye Orta Asya'ya dönmesine olanak sağladı, bu da Tibet bölgesinin henüz yüksek rakımlı bir plato olmadığını ifade ediyor." diye yazıyor.

Dev Gergedanın Gizemleri

Fransız paleontolog Antoine, yeni çalışmanın dev gergedanların antik zamanlardaki hareketlerini yöneten coğrafî bağlantıları ortaya çıkarmaya yardımcı olduğunu söylüyor. Örnek olarak, yeni araştırmada yer alan gergedan fosilleri, onların Ural Dağları vasıtasıyla Asya'dan Avrupa'ya hiçbir zaman geçmediğini belirtiyor ve bu durum da sıradağların bir bariyer işlevi gördüğünü gösteriyor.

Araştırma, bu devasa gergedanların fosillerini de içinde barındıran günümüz Türkiye topraklarına nasıl geldiğini de ortaya çıkarabilir. Antoine'a göre, henüz bilimsel bir makalede geçmeyen fosiller, dev gergedanların günümüz Pakistan'ına geldikten sonra, şimdiki Afganistan ve İran topraklarını da içine alan bölgeye, Türkiye'ye doğru ilerlediklerini gösteriyor.

Ne yazık ki, bilim; bu hikayeyi anlatan bazı fosillere artık sahip değil. Antoine'ın Pakistan'da toplanmasına yardım ettiği dev gergedan kalıntıları da dahil olmak üzere 300 fosilden oluşan bir koleksiyon, 2006 yılında Pakistan ordusunun uzun süredir devam eden iç savaşının bir parçası olarak batı Belucistan Eyaleti'ndeki Dera Bugti ilçesini bombalaması sonucu yok edildi. Aynı yıl, savaş ağası ve Beluçların lideri Nawab Akbar Bugti, Pakistan ordusuyla bir anlaşmazlık sırasında meydana gelen patlamada öldü. Bugti, bölgede çalışan paleontologlar için önemli bir bağlantı ve koruma kaynağı olmuştu.

P. linxiaense meselesinin son durumuna gelecek olursak, fosiller Çin'in orta-kuzey Gansu vilayetindeki Hezheng Paleozooloji Müzesi'nde güvende. Deng, kalıntılarla ilgili gelecekteki çalışmalara (kaslarının yeniden yapılandırılması ve vücudunun daha detaylı tasvirinin oluşturulması gibi) büyük umutlar besliyor.

Deng ayrıca, araştırmacıların şimdilerde Tibet Platosundan geçen dev gergedanlara dair kanıtları olduğundan, antik kalıntılarla dolu dünyanın çatısında daha fazla fosil bulunabileceğini de ekliyor.