Neden Tüm Çöplerimizi Bir Volkana Atıp Yakamıyoruz?

Lavların bazı atıklarımızı yakabilecek kadar sıcak olduğu doğrudur. 2018'de Hawaii'nin Büyük Adası'ndaki Kilauea patladığında, lav akıntılarının sıcaklığı birçok kayayı eritebilecek olan 1100 Celsius derecenin üzerine çıkmıştı. Bu, Venüs gezegeninin yüzeyinden daha sıcak olmasının yanı sıra genellikle çöpleri 1000-1200 C^o arasında yakarak yok eden atık yakma tesisleri kadar da sıcaktı.

Ancak bütün lavlar aynı sıcaklıkta değildir. Hawaii'deki patlamalar "basalt" adı verilen bir lav türü üretir. Basalt, Washington eyaletindeki St. Helens dağı gibi diğer volkanlarda patlayan daha kalın dasit lavından çok daha sıcak ve akışkan bir yapıya sahiptir. Örneğin, 2004-2008'deki St. Helens dağı patlaması, yüzey sıcaklığı yaklaşık 704 C^o olan bir lav kubbesi üretmişti.

Atıklarımızı volkanlarda yakmamak için sıcaklıktan başka nedenlerimiz de var. İlk olarak 1100 C^o olan lav sıcaklığı; yiyecek artıkları, kâğıt, plastik, cam ve bazı metaller dahil olmak üzere atıklarımızdaki birçok malzemeyi eritebilmesine rağmen çelik, nikel ve demir gibi diğer yaygın malzemeleri eritmek için yeterince sıcak değildir.

İkinci olarak, Dünya'da atık dökebileceğimiz lav göllerine sahip olan çok fazla volkan yoktur. Binlerce volkandan Kilauea, Antarktika'daki Erebus Dağı ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ndeki Nyiragongo gibi sadece sekizinde aktif lav gölleri olduğu bilinmektedir. Aktif volkanların çoğu, St. Helens dağındaki gibi taşlar ve soğumuş lav dolu kraterlere veya Oregon'daki Crater Lake gibi su dolu kraterlere sahiptir.

Üçüncü problem ise bu sekiz aktif lav gölüne atık dökmenin çok tehlikeli bir iş olmasıdır. Lav göllerinin üstü soğuyan lavın kabuğuyla kaplıdır, ancak bu kabuk altında erimiş ve yoğun bir şekilde sıcak lav bulunur. Eğer taşlar veya başka maddeler bir lav gölünün yüzeyine düşerse kabuğu kırabilir, altındaki lav dengesini bozabilir ve bir patlamaya neden olabilir.

Böyle bir durum 2015'te Kilauea'da yaşanmıştır: Kayalık bloklar krater kenarından lav gölüne düşerek kraterden taş ve lav püskürmesine sebep olmuştur. Herhangi bir atığı bir lav gölüne atan biri, hızlıca uzaklaşmalı ve patlamayla püsküren alevli çöpler ve lavlardan kaçmalıdır.

Yukarıdaki videoda, bir İspanyol adası olan La Palma'daki Cumbre Vieja volkanında 30 Eylül 2021'de meydana gelen bir patlamadan ve yaydığı toksik gaz bulutlarından bahsedilmektedir.

Peki atıkları güvenli bir şekilde bir lav gölüne atmak mümkün olsaydı atıklara ne olurdu? Plastikler, çöpler ve metaller yandığında volkanların hali hazırda yaydıkları kükürt, klor ve karbondioksit de dahil olmak üzere tonlarca toksik gaz yayılır.

Kükürt gazları, bitkileri öldürebilen ve yakındaki insanlarda solunum problemlerine neden olabilen asidik bir sis oluşturabilir. Bu sise, İngilizce "volcanic fog" kelimelerinden türetilmiş bir kelime olan ve "volkanik sis" anlamına gelen "vog" diyoruz. Yani atıklarımızı yakmak, zaten tehlikeli olan volkanik gazları, atıklarımızı yakarken ortaya çıkan diğer gazlarla karıştırarak volkanın yakınında bulunan insanlar ve bitkiler için daha da zararlı bir ortam yaratırdı.

Son olarak, birçok yerli topluluk yakındaki volkanları kutsal yerler olarak görürler. Örneğin, Kilauea'daki Halema'uma'u krateri yerli Hawaii Ateş Tanrıçası Pele'nin evi olarak kabul edilir ve kraterin çevresi yerli Hawaiililer için kutsaldır. Bu nedenle de atıkları volkanlara atmak, bu kültürlere büyük bir hakaret sayılacaktır.