Memeliler, İnsan Faaliyeti Nedeniyle Artan Nesil Tükenme Hızını Dengeleyecek Kadar Hızlı Evrimleşemiyorlar!

İnsanlar hayvan türlerini o kadar hızlı yok ediyorlar ki evrim, insanların yok etme hızına yetişemiyor. Aarhus liderliğindeki yeni bir çalışmaya göre, koruma çalışmaları geliştirilmediği sürece önümüzdeki elli yıl içerisinde o kadar fazla memeli türü yok olacak ki doğanın bu düzeylere erişmesi (eğer insanlar yok olsa veya tüm faaliyetlerini durdursalar bile) en az 3-5 milyon yıl sürecek.

Geçtiğimiz 450 milyon yılda gezegenimizdeki ortamı çarpıcı bir şekilde değiştirerek Dünya'nın bitki ve hayvan türlerinin büyük çoğunluğunu yok eden 5 büyük kitlesel yok oluş yaşandı. Her bir kitlesel yok oluşun ardından evrim, yavaşça boşlukları yeni türlerle doldurdu.

Altıncı kitlesel yok oluş ise günümüzde yaşanmakta. Ancak bu defa doğal afetlerden dolayı değil, insanlar yüzünden. Aarhus Üniversitesi ve Gothenburg Üniversitesi'nden bir grup bilim insanı, yok oluşların evrimin yetişemeyeceği kadar hızlı yaşandığını tespit etti.

Prestijli bir bilim dergisi olan PNAS'ta yayımlanan analize göre, memeliler normal bir hızda çeşitlenmeye başlasalar bile biyoçeşitliliğin toparlanması, modern insan evrimleşmeden önce 5-7 milyon yıl sürecek.^[1] Şu anki biyoçeşitlilik seviyesine ulaşılması ise 3-5 milyon yıl alacak.

Eurekalert!

Bazı Türler, Diğerlerinden Daha Belirgin Şekilde Tehdit Altında!

Araştırmacılar yalnızca günümüzde var olan değil, yakın geçmişte yaşamış ve Homo sapiens dünyaya yayıldıkça nesli tükenen yüzlerce memelinin de dahil olduğu kapsamlı bir veri tabanı kullandılar. Bu sayede türümüzün diğer memeliler üzerindeki tüm etkisi çalışılabildi.

Ancak bütün türler aynı derecede kritik değildi. Leopara benzeyen Avustralyalı keseli aslan Thylacoleo ya da Güney Amerikalı Macrauchenia (fil hortumu olan bir lama hayal edin) evrimsel olarak diğer türlerden farklıydılar ve yalnızca birkaç yakın akrabaları vardı.

Bu türler yok olduklarında beraberlerinde evrim ağacının bazı dallarını da bütün halinde götürdüler. Yalnızca bu türleri kaybetmekle kalmayıp benzersiz ekolojik fonksiyonları ve temsil ettikleri milyonlarca yıllık evrimsel tarihi de kaybetmiş olduk. Aarhus Üniversitesinden çalışmaya liderlik eden paleontolog Matt Davis şöyle anlatıyor:

100.000 yıl önce yok olan dev tembel hayvanlar ve kılıç dişli kaplanlar gibi büyük memeliler ya da megafauna evrimsel açıdan çok farklıydı. Çok az sayıda akrabaları olduğundan yok oluşları Dünya'nın evrim ağacından bazı dalların bütün olarak koparılması demekti. Yüzlerce kır faresi türü vardır bu yüzden birkaç yok oluşu atlatabilirler. Ancak kılıç dişli kaplanın yalnızca dört farklı türü vardı ve hepsi yok oldu.

Yeni Gergedanlar İçin Uzun Bekleyiş

2.5 milyon yıllık evrimsel tarihi rejenere etmek yeterince zor; ancak günümüz memelileri de aynı zamanda gittikçe artan yok olma tehlikesiyle de karşı karşıyalar. Siyah gergedan gibi kritik derecede tehlikede olan türler önümüzdeki 50 yıl içinde tamamen tükenme riski altındalar. Mamutların ve mastadonların da arasında olduğu bir zamanların güçlü memelilerinden hayatta kalan son iki türden Siyah Asya fillerinin bu yüzyıl boyunca hayatta kalma olasılıkları %33'ten düşük bir ihtimaldir.

pixabay

Araştırmacılar beklenen bu yok oluşları da kaybedilen evrimsel tarihin hesaplamalarına dahil ettiler ve kendilerine sordular: Günümüzde var olan memeliler, kaybolan bu biyoçeşitliliği doğal olarak rejenere edebilirler mi?

Araştırmacılar güçlü bilgisayarlar, ileri düzey evrimsel simülasyonlar, evrimsel ilişkiler ve var olan memelilerle nesli tükenen memelilerin beden boyutları hakkında kapsamlı veriler kullanarak, geçmişteki ve gelecekteki muhtemel yok oluşlardan dolayı ne kadar evrimsel sürecin kaybolduğunu ve iyileşme sürecinin ne kadar zaman alacağını hesapladılar.

Araştırmacılar en iyi senaryonun insanların habitatları tahrip etmeyi ve türleri yok etmeyi bıraktığı, yok olma oranlarını fosillerde görülen arka plan seviyelerine indirdikleri bir geleceğin mümkün olduğunu buldular. Ancak bu aşırı iyimser senaryoya rağmen memelilerin, evrim ağacının gelecek 50 yıl içinde kaybolması beklenen dallarını yenileyebilecek kadar çeşitlenebilmesi 3-5 milyon yıl sürecek. Devasa buzul çağı türlerini rejenere etmek ise 5 milyon yıldan fazla zaman alacak.

Koruma Çalışmalarına Öncelik Vermek

Aarhus Üniversitesinden megafauna üzerine bu araştırmayı da içeren büyük bir çalışma yürütmekte olan Proffesor Jean-Christian Svenning şöyle diyor:

Bir zamanlar devlerin; dev kunduzların, dev armadilloların, dev geyiklerin vb. dünyasında yaşamış olsak da şimdi büyük vahşi memeli türler bakımından gittikçe fakirleşen bir dünyada yaşıyoruz. Geriye kalan gergedanlar, filler gibi birkaç dev de hızla yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.

Ancak araştırma ekibinin yalnızca kötü haberleri yok. Tehlike altındaki türlerin ve evrimsel olarak farklı türlerin hızlıca belirlenmesinde onların verileri ve metodları kullanılabilir. Böylece koruma çalışmalarına öncelik verilebilir ve en kritik yok oluşlara odaklanılabilir. Matt Davis'in dediği gibi:

Biyoçeşitliliği şimdi korumak, gelecekte iyileştirmeye çalışmaktan çok daha kolay.