Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Kütleçekimiyle İlgili (Muhtemelen) Bilmediğiniz 20 Gerçek!

Kütleçekimiyle İlgili (Muhtemelen) Bilmediğiniz 20 Gerçek! Symmetry Magazine
6 dakika
24,473
Evrim Ağacı Akademi: Genel Görelilik Teorisi & Kütleçekim Fiziği Yazı Dizisi

Bu yazı, Genel Görelilik Teorisi & Kütleçekim Fiziği yazı dizisinin 1. yazısıdır.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Kütleçekimi, fiziğin ve Evren'in en temel kavramlarından ve kuvvetlerinden birisidir. Şu anda oturduğunuz sandalyede, ayaklarınız yere basar halde kalabilmenizin sebebidir. Ancak onu ne kadar tanıyorsunuz? Gelin 20 ilginç gerçeğe hızlıca göz atalım:

1. "Kuvvet" dendiğinde akla gelen ilk şey genellikle fizikten ziyade, Star Wars (Yıldız Savaşları) serisi olmaktadır. Obi-Wan Kenobi filmde "kuvvet"i tanımlarken "etrafımızı sarar, içimize işler, galaksimizi bir arada tutar" kelimelerini kullanmaktadır. Bahsettiğinin kütleçekimi olması çok muhtemeldir. Galaksimizi gerçekten de birbirine bağlayıp bir arada tutan odur. Gerçekten her bir hücremize ve atomumuza kadar "içimize işler" (belki kütleçekiminin etkisini tanımlamanın en iyi yolu bu değildir ama yine de...). Bizi Dünya'ya bağlar ve her yanımızı sarar.

Tüm Reklamları Kapat

2. Star Wars'da sözü edilen, karanlık ve aydınlık tarafları olan Kuvvet'in aksine, kütleçekiminin ikiliği yoktur: sadece çeker; asla itmez.

3. NASA, şu anda kütleçekimine baskın gelerek cisimleri ileriye taşıyabilen bir sistem üzerine çalışmaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Gezegenlerin ve uyduların sahip oldukları kütle çekimi kuyuları o cisimlerin etki alanlarını oluşturmaktadır. Görselde Güneş sisteminde bulunan bazı cisimlerin etki alanları görülmektedir.
Gezegenlerin ve uyduların sahip oldukları kütle çekimi kuyuları o cisimlerin etki alanlarını oluşturmaktadır. Görselde Güneş sisteminde bulunan bazı cisimlerin etki alanları görülmektedir.
xkcd

4. Bir roller-coaster'a (lunaparktaki hız trenine) bindiğinizde hissettiğinizle, mikro-kütleçekimi alanında bulunan Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki (ISS) aynıdır. ISS ve diğer uydular için yaygın olarak kullanılan "kütleçekimsiz ortam" tanımı hatalıdır. Tüm uydular üzerinde kütleçekimi vardır. Aslında onlar, "serbest düşme" hareketi yapmaktadırlar. Ancak kütleçekimi, sizin ve Newton'un sandığının aksine doğrusal bir şekilde çekmez! Uzay-zamanı bükerek, yörüngesel bir düzlemde "çeker". Bu sebeple cisimler birbirlerinin yörüngesine girerler ve yeryüzünden yeterince uzakta olan bir cismin "düşmeye çalıştığı" yer o kadar uzak bir noktadır ki, serbest düşmeyle yörüngede çok uzun süreler dönebilir.

5. Dünya'da 68 kilogram olan biri, eğer ki Jüpiter yüzeyinde ayakta kalabilecek olsaydı, 160.5 kilogram kütleye eşdeğer ağırlığa sahip olurdu. Aslında bireyin kütlesi değişmese de, aynı kütle üzerine etki eden kütleçekimi değiştiği için, ağırlık da değişmektedir. Kütle, belli bir yoğunluğa sahip bir hacim içerisindeki madde miktarıdır. Atom alıp vermedikçe değişmez. Ağırlık ise, kütle ile kütleçekim ivmesinin çarpımıdır.

6. Eğer Dünya'nın kütleçekiminden kaçmak isterseniz, saatte yaklaşık 41.000 kilometre hızla sıçramanız gerekir. Evde denemeyin!

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

7. Her ne kadar onu en güçlü şekilde hissediyor olsak da kütleçekimi, Evren'e hükmeden 4 temel kuvvetin en zayıfıdır (kuvvetsizidir). Diğer 3 temel kuvvet: elektromanyetizma, zayıf çekirdek kuvveti, güçlü çekirdek kuvvetidir. İlki elektrik alanlar ile manyetik alanlara (ki ikisi teorik olarak aynı şeydir) hükmeder. İkincisi bir atomun bozunma hızını ve tipini belirler. Üçüncüsü ise atomun çekirdeğini bir arada tutar.

8. 1 Kuruş büyüklüğündeki bir mıknatısın manyetik alanı, Dünya'nın kütleçekimini yenerek buzdolabına yapışabilmektedir. Elektromanyetizmada mesafeler birincil öneme sahip değildir, dolayısıyla "ama buz dolabına çok yakın, ondan" argümanı geçerli değildir.

9. Isaac Newton'un başına hiçbir zaman bir elma düşmedi. Elmayı sadece bir metafor olarak kullandı ve cisimlerin yere doğru hareketi onu, Dünya üzerindeki hareketlerin neden kaynaklandığını düşünmeye itti. Elma da, tipik olarak düşen bir cisimdir.

10. Sizin için sıradan bir "düşen elma", Newton'un gözünde F=G×m×Mr2F=\frac{G\times{m}\times{M}}{r^2} olarak canlandı. Göze korkutucu gelse de, bu çok basit ve zarif bir denklemdir. İki cismin birbirine uyguladığı çekim kuvvetinin, kütlelerinin çarpımı ile bir G sabitinin çarpımının, kütleler arasındaki mesafenin karesine bölümünden ibaret olduğunu söylemektedir. Denklem oldukça yüzeyseldir ve Evren'deki tüm işleyişi açıklamaktan çok uzaktır. Zaten asırlar sonra, Einstein'ın Görelilik İlkesi'nin açıklamaları tarafından egale edilmiştir. Ancak Newton'un Kütleçekim Teorisi, günlük yaşamda sıradan olarak karşılaştığımız hemen her şeyi açıklamaya yeter: arabaların gitmesini, uçakların uçmasını, gemilerin yüzmesini sağlamıştır. Ama tamamen isabetli değildir.

11. Newton'un Kütleçekim Teorisi (yasası değil!), cisimlerin arasındaki mesafe yarıya indiğinde, çekim kuvvetinin 4 katına çıktığını söyler. Aynı zamanda bu denklem, birbirine değen iki cisim arasındaki çekim kuvvetinin sonsuz olduğunu ileri sürer (ki pratik olarak doğru olmadığını biliriz).

Tüm Reklamları Kapat

12. Kütleçekiminin İngilizcesi olan gravity, Latincedeki gravis sözcüğünden gelmektedir. Bu, "ciddi anlamda ağır" anlamına gelir. Aslında bu sözcük, ilk başta fiziksel bir kuvvet için değil, ciddi insanları tanımlamak için kullanılmaktaydı.

13. Kütleçekim ivmesi her cismi eşit miktarda hızlandırır. Bu hızlanma miktarı, kütlelerinden bağımsızdır. Eğer 8 katlı bir binanın tepesinden bir fili ve 1 kuruşu aynı anda bırakacak olsanız, teorik olarak ikisi yere aynı anda düşer. Ancak elbette bu muhtemelen gerçekleşmeyecektir; çünkü cisimlerin düşüşü sırasında sadece kütleçekimi işlevsel değildir. Hava sürtünmesi/direnci, adhezyon kuvvetleri gibi diğer kuvvetler sonucu etkilemektedir. Ancak kütleçekiminin iki cisim üzerindeki etkisi birebir aynıdır! Bunun sebebi, ağır cisimlerin daha yüksek atalete (ivmelenme direncine) sahip olmalarıdır. Ağırlıkları nedeniyle daha hızlı düşmeleri beklenir; ancak ivmelenmeye karşı dirençleri bunu dengeler ve bu sebeple aynı anda (aynı hızda değil!) düşerler.

14. Einstein'ın Genel Görelilik Teorisi, Newton'un iddia ettiğinin aksine 3 boyutlu uzay ile 1 boyutlu zamanın birbirinden ayrı/bağımsız olmadığını, hepsini bir arada 4 boyutlu bir uzay-zaman dokusu oluşturduğunu ortaya koydu. Bu sebeple, Newton'un açıklamalarının süper-kütleli cisimler ve atomik/atomaltı yapılar için geçerli olmadığı anlaşıldı. Uzay-zaman dokusu, tüm Evren'imizi kaplamakta ve şekillendirmektedir.

15. Kütlesi olan her cisim, etrafındaki uzay-zamanı büker! Yani siz, şu anda, çok çok az da olsa, Evren'in dokusunu bükmektesiniz. Bunun ne kadar hayranlık uyandırıcı bir gerçek olduğunu hayal edebiliyor musunuz? 2011 yılında NASA'nın Kütleçekim Probu B isimli deneyi, Einstein'ın bu öngörüsünü pratik olarak da ispatladı.

Tüm Reklamları Kapat

16. Uzay-zamanı büken bir cisim, onun üzerine doğru gelen ışığı da bükebilir. Bu, kabaca bir lensin ışığı kırması gibidir. Kütleçekim lenslemesi denen bu olay, uzak bir galaksinin olduğundan büyük gözükmesine ve şeklinin yamuk yumuk görülmesine neden olabilir.

17. 3-Kütle Problemi olarak bilinen problem, birbirlerinin yörüngesinde olan ve sadece kütleçekiminden etkilenen 3 cismin takip edebileceği bütün desenleri tahmin etme sorunudur. Bu problem, fizikçileri 300 yıldır meşgul etmektedir; çünkü bugüne kadar bu desenlerden sadece 16 tanesi bulunabilmiştir. Son 300 yılda keşfedilen desenlerin 13 tanesi Mart 2014'te, geri kalanları daha önceki 3 asırda keşfedilebilmiştir. Çok karmaşık bir matematik denkleminin olması, sorunu çözülmesi çok güç kılmaktadır.

18. Her ne kadar diğer 3 temel kuvvet, atomaltının fiziği olan Kuantum Mekaniği ile son derece iyi anlaşsa da, kütleçekimi bu konuda son derece inatçıdır. Eğer kuantum denklemlerine kütleçekimi dahil edilirse, denklemler çökmektedir/işlevsizleşmektedir. Bu iki olguyu fiziksel ve matematiksel olarak birleştirme çabası, modern bilimin en büyük uğraşlarından birisidir. Eğer bu yapılırsa, "Her Şeyin Teorisi" adı verilen ve tüm Evren'i açıklayabilme potansiyeli olan fizik teorisine koca bir adım daha yaklaşılmış olacaktır.

19. Kütleçekimini daha iyi anlayabilmek için fizikçiler, kütleçekim dalgalarını incelemektedirler. Bu dalgalar, karadeliklerin çarpışması veya yıldızların patlaması sonucu oluşan, uzay-zaman düzlemindeki kıvrım ve buruşukluklardır. Aynı zamanda, Büyük Patlama sonrasındaki aşırı hızlı genişleme döneminde de oluştukları düşünülmektedir.

20. İnterferometre Kütleçekim Dalgaları Gözlemevi (LIGO) isimli araştırma merkezinde çalışan uzmanlar, kütleçekim dalgalarını bir kez tam olarak anladıklarında, kozmosu daha önce hiç görmediğimiz bir şekilde görmemiz mümkün olacaktır. LIGO'da çalışan Prof. Dr. Amber Stuver, "Evrene her farklı şekilde baktığımızda, kozmosa bakış açımızda devrim yaratan keşifler yaptık." diyor.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Genel Görelilik Teorisi & Kütleçekim Fiziği Yazı Dizisi

Bu yazı, Genel Görelilik Teorisi & Kütleçekim Fiziği yazı dizisinin 1. yazısıdır.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
74
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 60
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 33
  • Bilim Budur! 21
  • Muhteşem! 20
  • Merak Uyandırıcı! 16
  • İnanılmaz 14
  • Umut Verici! 6
  • Güldürdü 2
  • Grrr... *@$# 2
  • Üzücü! 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Türev İçerik Kaynağı: Discover Magazine | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 09:25:42 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2915

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
B. Andrews, et al. Kütleçekimiyle İlgili (Muhtemelen) Bilmediğiniz 20 Gerçek!. (28 Ekim 2014). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/2915
Andrews, B., Bakırcı, Ç. M. (2014, October 28). Kütleçekimiyle İlgili (Muhtemelen) Bilmediğiniz 20 Gerçek!. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/2915
B. Andrews, et al. “Kütleçekimiyle İlgili (Muhtemelen) Bilmediğiniz 20 Gerçek!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 28 Oct. 2014, https://evrimagaci.org/s/2915.
Andrews, Bill. Bakırcı, Çağrı Mert. “Kütleçekimiyle İlgili (Muhtemelen) Bilmediğiniz 20 Gerçek!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, October 28, 2014. https://evrimagaci.org/s/2915.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close