Kuşların Göz Büyüklüğü, Onların Davranışlarını ve Ekolojilerini Öngörmekte Kullanılabilir!

Kuşlar, tüm omurgalı kara hayvanları arasında, vücutlarına kıyasla en büyük gözlerden bazılarına sahiptir. Hatta göz büyüklüğü açısından, kurbağalardan sonra ikinci sıradadırlar. Sınırlı bir tat ve koku yelpazesine sahip kuşlar; gezinmek, yiyecek bulmak ve yırtıcılardan kaçınmak için öncelikli olarak görüş yeteneklerine güvenirler.

Yine de, Charles Darwin'in klasik ispinozlar üzerindeki yaptığı çalışmasından bu yana, bilim insanlarının titizlikle incelediği gaga şekli ve vücut büyüklüğü gibi diğer özelliklerle kaağaçrşılaştırıldığında, kuşlardaki göz boyutunun davranışlarını nasıl etkilediği hakkında şaşırtıcı bir şekilde az miktarda bilgiye sahibiz. Florida Doğa Tarihi Müzesi'nin Ordway Ekosistem Koruma Laboratuvarı'ndan Ausprey bunu şöyle ifade ediyor:

Literatür araştırmaları yaparken, kuşların göz boyutunun çevreleriyle nasıl bir ilişkisi olduğuna dair somut bir yayın olmadığını öğrendiğimde şok oldum.

Kuş gözleri üzerine yapılan önceki çalışmaların kapsamı sınırlıydı ve bu çalışmalar, genellikle, belirli bölgelerde yaşayan sadece birkaç düzine tür üzerinde yapılmıştı. Bir yüksek lisans öğrencisi, 1970'lerin sonlarında müze koleksiyonlarında bulunan 4.000'den fazla kuş türünün gözlerini ölçtüğünde ve bu sayede bu alandaki en büyük veri setini oluşturduğunda, bilimsel verilerdeki bu boşluk daha belirgin hâle geldi.

Ausprey, dünya kuş çeşitliliğinin yaklaşık üçte birini kapsayan 2.777 türün göz boyutunu analiz etmek için bu veri tabanına başvurdu ve bu özelliğin, tek başına, kuşların nerede yaşadığı ve nasıl davrandıkları gibi özellikleri, üzerine çok daha iyi çalışılmış olan büyüklük, anatomi, hareket gibi özelliklerden daha başarılı bir şekilde öngörebildiğini ortaya koydu.

Kuşlarda Büyük Gözler, Ormansızlaşmaya Karşı Duyarlılığı Artırıyor!

Ausprey, Peru'nun And Ormanları'nda meslektaşlarıyla saha çalışması yaparken bu çalışma fikrini buldu. 5 yıl boyunca araştırmacılar Peru kuşlarının gözlerini ölçtüler ve bir düzineden fazla tanager, ispinoz, çalıkuşu ve ağaçkakan türüne, bu kuşların tarım sebebiyle artan miktarda orman parçalanmasıyla nasıl başa çıktıklarını belirleyebilmek için ışık sensörleri bağladılar.

Sonuçları rahatsız ediciydi: Büyük gözlü kuşlar, azalan orman habitatlarını hapsoldular ve tarım alanlarından kaçındılar. Ancak araştırmacılar bu kuşların nerede çiftleşip yumurtladıklarını ve ne yediklerini tahmin etmek için de göz boyutunu kullanabilirler. Bu, gelecekteki çalışmalar için çok değerli bir bilgidir.

Ausprey bu sonucun sadece Peru'daki kuşlar için değil, tüm kuşlar için geçerli olup olmadığını görmek istedi. Ancak, yedi kıtaya yayılmış 10.000'den fazla türle, göz boyutunun kuş davranışını nasıl etkilediği sorusunu yanıtlamak uzun yıllar alacaktı. Neyse ki Ausprey'in ihtiyaç duyduğu veriler, Stanley Ritland'ın Chicago Üniversitesi'nde doktora öğrencisi olduğu zamanlarda 2.000 sayfalık bir tez halinde önceden toplanmıştı. Ausprey şöyle diyor:

Bu çalışma için Ritland, zamanın çoğunu müzelerde dolaşarak, alkolde korunan örneklerden hayvan gözlerini çıkarılarak ve sonra onları ölçerek harcadı. Bunu, birkaç bin kuş türü, memeliler ve sürüngenler için yaptı.

Fakat Ritland mezun olduktan sonra akademiden ayrıldı ve verilerini hiçbir zaman bilimsel bir dergide yayınlamadı. Araştırmacılar, küçük boyutlu soruları yanıtlamak için başlangıçta Chicago Üniversitesi kütüphanesinin yığınlarına indirilen devasa veri kümesinin küçük bölümlerini kullandılar. Fakat şimdiye kadar olan kapsamlı analizler eksikti.

Veriler, mevcut olmasına rağmen, o verileri dijitalleştirmek zaman alıcıydı. Ausprey, beş ay boyunca Ritland'ın ölçümlerini elektronik tablolara dönüştürebilmek için iki lisans öğrencisini çalışmaya kattı ve böylece bu veriler, analiz edilebilir ve daha geniş bir yelpazede bilim cemiyetiyle paylaşılabilir bir hale gelmiş oldu.

Göz boyutu, vücut boyutuyla beraber artma eğiliminde olduğundan, Ausprey her bir tür için tüm ölçümleri kütleye göre standartlaştırdı ve uzak görüşlü yırtıcı kuşlar ve gece baykuşları gibi optik uçlarda çalışan kuşları kasıtlı olarak ihmal etti. Bilim insanları bu türlerin alışılmadık derecede büyük gözlere zaten sahip olduklarını biliyorlardı.

Ausprey, bunun yerine, yere yakın yiyecek arayan ve gündüz saatlerinde en aktif olan karada yaşayan kuşlara odaklandı.

Işık ve Gölge, Kuş Görüşünü Tanımlar!

Göz boyutu bir dizi davranışsal özellikle karşılaştırıldığında, belirgin örüntüler ortaya çıkmaya başladı.

Daha büyük gözlü kuşlar, gezegenin yağmur ormanları kuşağının karanlık alt yaşam alanlarında, ekvatora daha yakın yaşar. Enlemden bağımsız olarak, orman zeminine en yakın yerlerde avlanan veya yiyecek arayan kuşların, mümkün olduğunca fazla ışık alabilmesi için büyük gözleri vardır. Gökyüzünde daha fazla zaman geçirenlerin ise parlamayı azaltmak için daha küçük gözleri vardır. Ausprey şöyle diyor:

Parlak ışıklar, "engel parlaması" denilen duruma neden olabilir. Kuşlara ışık tuttuğunuzda avlanma yollarını değiştirirler. Ayrıca deneylerde kullanılan, yırtıcılara ait seslere farklı tepki verirler. Alt bitki örtüsünde yaşayan tropik kuşlar, karanlık ve ormanlık ortamlara adapte oldukları ve orman kenarları ile insan tarafından değiştirilmiş habitatlarla ilişkili parlaklıktaki hızlı değişikliklerle baş edemedikleri için, ormanların parçalanmasına karşı özellikle duyarlı olabilirler.

Göz boyutu diyetle de güçlü bir şekilde ilişkilidir. Daha büyük gözler yalnızca daha fazla ışığı tespit edebilmekle kalmaz, aynı zamanda merceğinizi daha uzun bir lensle değiştirmeye eşdeğer olan, daha yüksek bir odak uzaklığı ve çözünürlük de sağlayabilir.

Böcek yiyen kuşların daha büyük gözleri vardır. Bu da ister orman ister açık habitatlarda yaşasınlar, avlarını uzun mesafelerde tespit etmek için daha uygundur. Vücut boyutuna göre en küçük gözlü kuşlar, genellikle nektarla beslenen kuşlardır ve bu da yiyecek ararken, şekilden çok renge güvenebileceklerini gösterir.

Ausprey ayrıca kuşların evrimi boyunca gözlerin nasıl değiştiğini analiz etti ve belirli bir grupta gözlerin bir kez büyüdüğünde, aynı o şekilde kaldıklarını buldu. Bu, sinek kuşu ve tanagerler gibi yakından ilişkili grupların çok farklı boyutlarda gözlere sahip olabileceği anlamına geliyordu.

Bununla birlikte, bir aile içinde türlerin içinde türler arasındaki büyüklük pek değişmedi. Ausprey, örneğin sinek yakalayıcıların, uzun mesafeli, dürbün görüşü gerektiren avların peşinden koşmak ve onları yakalamak için çok zaman harcadıklarını söyledi. Şöyle diyor:

Sonunda, sinekkapanların tam da beklendiği gibi çok daha büyük gözleri olduğu anlaşıldı. Tüm ispinozlar ve tanagerler ile meyve ve tohum yiyenlerse çok küçük gözlere sahip olma eğilimindedir.

Koleksiyonlar Doğal Dünyayı Anlamak İçin Araçlar Sağlıyor!

Ausprey'e göre, Ritland tarafından onlarca yıl önce toplanan veriler, kuş çeşitliliğine ve davranışına benzersiz bir bakış sunuyor ve bu da türlerin gelecek için korunmasına yardımcı olabilir. Ausprey şöyle diyor:

Neredeyse yarım yüzyıl geçti ve yine de aynı veri kümeleri geçerli.

Ritland, sadece alkolle korunan müze koleksiyonlarında çalışıyordu. Yani ölçtüğü aynı örnekler, doğal dünyadaki desenleri bir araya getiren bilim insanları tarafından hala erişilebilir durumda. Ritland'ın müze ziyaretleri sırasında karşılaştığı bazı kuşlar, Kaptan Cook'un dünya çapındaki ilk seyahati sırasında toplanan iki kuş da dahil olmak üzere, ölçümlerini anlamaya başladığında, zaten oldukça eskiydi.

Peru'nun And Dağları'ndaki bulut ormanlarında "göz boyutu hakkında veri toplamanın zorluğunu" ilk elden bilen Ausprey, Ritland'ın çalışmalarını kullanırken, doğal tarih koleksiyonlarına yeni bir hayranlık geliştirdiğini söylüyor. Şöyle diyor:

Bir ekolog olarak, sahada gerçekten kolaylıkla toplayamayacağımız özellikler hakkında veri sağlamak için koleksiyonların paha biçilemez bir araç olarak bizlere yardım ettiği son derece belirgin hale gelmiş oldu.