Kulağakaçanlar (Dermaptera)
Asrın Akıncıoğlu
- Taksonomi
- Entomoloji
- Bilimsel Adı Dermaptera
- Halk Arasındaki Türkçe Adı Kulağakaçanlar
- Halk Arasındaki İngilizce Adı Earwigs
- Üst Alan (Superdomain) Neomura
- Tip (Type) Ökaryotlar (Eukaryota)
- Alem (Kingdom) Hayvanlar (Animalia)
- Alt Alem (Subkingdom) Gerçek Dokulular (Eumetazoa)
- Tip (Type) Parahoxlu Hayvanlar (Parahoxozoa)
- Klad İlkin Ağızlılar (Protostomia)
- Üst Şube (Superphylum) Ekdisozoa (Ecdysozoa)
- Şube (Phylum) Eklembacaklılar (Arthropoda)
- Klad Pancrustacea
- Alt Şube (Subphylum) Altı bacaklılar (Hexapoda)
- Sınıf (Class) Böcekler (Insecta)
- Takım (Order) Kulağakaçanlar (Dermaptera)
- Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
- Gözlem Ekle
Tanım ve Genel Bilgiler
Dünya çapında yaklaşık 2000 türü bulunan bir takımdır. Hemimetabol metamorfoz (başkalaşım) görülür. Yani kelebek ve güve gibi larva hali bulunmaz. Gelişim türe göre 4-6 instar arasında değişkenlik gösterir. Vücut uzunlukları 5-50 mm arasındadır. Baş ileri doğrudur ve kesici, çiğneyici bir ağız yapısı vardır. Bileşik gözün boyutu küçük veya büyük olabileceği gibi gözü olmayan türler de bulunmaktadır.
Ocelli (basit göz) bulunmaz. Kanatlı türlerde önkanatlar düz, küçük, damarsız ve serttir. Tegmina adı verilen bu ön kanat, arka kanatları korur. Arka kanatlar yarım daire şeklindedir ve katlanıp tegminanın altına girer. Tegmina kısadır bu yüzden arka kanatların üstünü tamamen kapatamaz. Abdomen esnektir. Tarsi 3 segmentlidir. Adlarının aksine "kulağa kaçmazlar" ve zararsızdırlar.
Karakteristik, çoğunlukla segmentsiz bir cerci bulunur. Ancak Hemimeridae ve Arixeniidae familyalarında cerci ipliksi ve segmentlidir. Arixeniidae familyasından türler Asya'da yarasalar üzerinde, Hemimeridae familyasından türler ise Afrika kemirgenleri üzerinde ektoparazittir. Her iki familyada da kanat ve göz bulunmamaktadır.
Kıskaç şeklindeki cerci dişilere kıyasla erkeklerde kavisli ve daha geniştir. Bu kıskaç benzeri yapı avı yakalamak, avcıdan korunmak, tegminanın altındaki arka kanadı katlamak ve bazı türlerde de çiftleşme anında dişiyi tutmak için kullanılır. Nimflerde cerci küçüktür ve dişilerde olduğu gibi daha düzdür. Büyüdükçe cinsiyete göre yapısı değişir.
Evrimsel Tarih ve Taksonomi
Dermaptera takımının fosil kayıtları 208 milyon yıl önceye denk gelen Geç Triyas-Erken Jura döneminden başlar ve yaklaşık 70 örnek bulunmaktadır. Bu fosillerde 5 segmentli tarsi, damarlı tegmina, iyi gelişmiş ovipositor ve segmentli cerci bulunur. Hemimeridae ve Arixeniidae familyalarına ait bilinen bir fosil kaydı bulunmamaktadır.
Dermaptera 3 alttakıma ayrılır. Bunlar Archidermaptera, Eodermaptera ve Neodermaptera alttakımlarıdır. Eski alttakımlar olan Hemimerina, Arixeniina ve Forficulina familya olarak Neodermaptera alttakımına aktarılmıştır. Günümüzde sadece Neodermaptera alttakımından türler yaşamaktadır. Diğer alttakımlardaki türlerin nesli tükenmiştir.
Ekolojik Dağılım ve Habitat
Antarktika hariç her kıtada yaşamaktadırlar.
Taşların altında, ağaç yarıklarında, toprak içerisinde ve yaprakların altında bulunabilirler. Genellikle nemli yerleri tercih ederler.
Popülasyon ve Koruma Statüsü
Genel olarak tehlike altında değildirler. Bu takımdan Labidura herculeana türü eskiden Kritik Tehlike Altında (CR) olarak kategorilendirilmişken 2014 yılında bu değiştirilmiş ve nesli tükenen canlılar için kullanılan Tükenmiş (EX) kategorisine aktarılmıştır.
Davranış ve Etoloji
Çoğu tür nokturnaldir ve gündüzleri saklanırlar. Bazı türlerde kimyasal savunma mekanizmaları bulunmaktadır. Örneğin Amerika kıtasında bulunan Doru taeniatum, savunma amacıyla 4. abdominal tergitten kokulu, sarı bir sıvı fışkırtabilir.
Üreme Davranışları
Sonbaharda çiftleşirler. Erkek ve dişi sonbaharı ve kışı birlikte bir çukurda geçirebilir. Erkek kış mevsiminin ortasından ilkbahar başlarına kadar yuvadan ayrılır veya dişi tarafından atılır. Çiftleşme sonrası spermatoforlar, dişinin vücudunda döllenmeden birkaç ay durabilir.
Ovipar türlerde (Arixeniidae ve Hemimeridae familyasından türlerde yalancı plasentalı viviparlık görülmektedir) dişi, çiftleşme sonrası 20-80 arası yumurtayı çukur yerlere bırakır. Dişi yumurtaları mantarlardan ve dış tehditlerden uzak tutmak için korur ve temizler. Yumurtadan çıkan nimfler de bir süre bakım görür. Eğer bakım esnasında anne ölürse nimfler anneyi yiyebilir. Nimfler 2. veya 3. instardan sonra yuvadan ayrılmazsa anne onları yiyebilir.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Diyet ve Metabolizma
Çoğu tür omnivordur. Çoğunlukla çürük sebzeler, ölü canlıların kalıntıları ve döküntüler ile beslenirler. Hemimeridae familyasından türler konaktaki mantarlar ve deri artıkları ile, Arixeniidae familyasından türler ise konak yarasaların deri artıklarıyla, glandüler sekresyonlarla ve bazen böcekler ile beslenir.
Etimoloji
Bilimsel adı Yunan kökenlidir. "Derma" deri, "Pteron (Çoğul ptera)" kanat anlamına gelmektedir. Bu ismin kullanılmasının sebebi tegminanın derimsi bir yapıda olmasından kaynaklıdır.
İngilizce earwig olarak bilinirler. Türkçe'de de çoğu dilde aynı anlama gelen "kulağakaçan" adı kullanılmaktadır. Bu isim, insanların kulağına girip yumurtladıkları hakkındaki gerçeği yansıtmayan bilgilere dayanır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
12
-
5
-
5
-
2
-
2
-
2
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- P. J. Gullan, P. S. Cranstons. (2012). Böcekler: Entomolojinin Ana Hatları. ISBN: 978-605-133-324-3. Yayınevi: Nobel Akademik Yayıncılık.
- NCSU. Dermaptera. (31 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 31 Temmuz 2020. Alındığı Yer: General Entomology | Arşiv Bağlantısı
- Insect and their allies. Dermaptera: Earwigs. (31 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 31 Temmuz 2020. Alındığı Yer: CSIRO | Arşiv Bağlantısı
- ToLweb. Dermaptera. (31 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 31 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Tree of Life Web Project | Arşiv Bağlantısı
- Wikipedia. Earwig. (31 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 31 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 18/11/2024 03:28:47 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9073
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
