Kulağakaçanlar (Dermaptera)

Tanım ve Genel Bilgiler

Dünya çapında yaklaşık 2000 türü bulunan bir takımdır. Hemimetabol metamorfoz (başkalaşım) görülür. Yani kelebek ve güve gibi larva hali bulunmaz. Gelişim türe göre 4-6 instar arasında değişkenlik gösterir. Vücut uzunlukları 5-50 mm arasındadır. Baş ileri doğrudur ve kesici, çiğneyici bir ağız yapısı vardır. Bileşik gözün boyutu küçük veya büyük olabileceği gibi gözü olmayan türler de bulunmaktadır.

Ocelli (basit göz) bulunmaz. Kanatlı türlerde önkanatlar düz, küçük, damarsız ve serttir. Tegmina adı verilen bu ön kanat, arka kanatları korur. Arka kanatlar yarım daire şeklindedir ve katlanıp tegminanın altına girer. Tegmina kısadır bu yüzden arka kanatların üstünü tamamen kapatamaz. Abdomen esnektir. Tarsi 3 segmentlidir. Adlarının aksine "kulağa kaçmazlar" ve zararsızdırlar.

Asrın Akıncıoğlu

Karakteristik, çoğunlukla segmentsiz bir cerci bulunur. Ancak Hemimeridae ve Arixeniidae familyalarında cerci ipliksi ve segmentlidir. Arixeniidae familyasından türler Asya'da yarasalar üzerinde, Hemimeridae familyasından türler ise Afrika kemirgenleri üzerinde ektoparazittir. Her iki familyada da kanat ve göz bulunmamaktadır.

Kıskaç şeklindeki cerci dişilere kıyasla erkeklerde kavisli ve daha geniştir. Bu kıskaç benzeri yapı avı yakalamak, avcıdan korunmak, tegminanın altındaki arka kanadı katlamak ve bazı türlerde de çiftleşme anında dişiyi tutmak için kullanılır. Nimflerde cerci küçüktür ve dişilerde olduğu gibi daha düzdür. Büyüdükçe cinsiyete göre yapısı değişir.

Asrın Akıncıoğlu

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Dermaptera takımının fosil kayıtları 208 milyon yıl önceye denk gelen Geç Triyas-Erken Jura döneminden başlar ve yaklaşık 70 örnek bulunmaktadır. Bu fosillerde 5 segmentli tarsi, damarlı tegmina, iyi gelişmiş ovipositor ve segmentli cerci bulunur. Hemimeridae ve Arixeniidae familyalarına ait bilinen bir fosil kaydı bulunmamaktadır.

Dermaptera 3 alttakıma ayrılır. Bunlar Archidermaptera, Eodermaptera ve Neodermaptera alttakımlarıdır. Eski alttakımlar olan Hemimerina, Arixeniina ve Forficulina familya olarak Neodermaptera alttakımına aktarılmıştır. Günümüzde sadece Neodermaptera alttakımından türler yaşamaktadır. Diğer alttakımlardaki türlerin nesli tükenmiştir.

Asrın Akıncıoğlu

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Antarktika hariç her kıtada yaşamaktadırlar.

Taşların altında, ağaç yarıklarında, toprak içerisinde ve yaprakların altında bulunabilirler. Genellikle nemli yerleri tercih ederler.

Yasin Çalışkan

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Genel olarak tehlike altında değildirler. Bu takımdan Labidura herculeana türü eskiden Kritik Tehlike Altında (CR) olarak kategorilendirilmişken 2014 yılında bu değiştirilmiş ve nesli tükenen canlılar için kullanılan Tükenmiş (EX) kategorisine aktarılmıştır.

Asrın Akıncıoğlu

Davranış ve Etoloji

Çoğu tür nokturnaldir ve gündüzleri saklanırlar. Bazı türlerde kimyasal savunma mekanizmaları bulunmaktadır. Örneğin Amerika kıtasında bulunan Doru taeniatum, savunma amacıyla 4. abdominal tergitten kokulu, sarı bir sıvı fışkırtabilir.

Yasin Çalışkan

Üreme Davranışları

Sonbaharda çiftleşirler. Erkek ve dişi sonbaharı ve kışı birlikte bir çukurda geçirebilir. Erkek kış mevsiminin ortasından ilkbahar başlarına kadar yuvadan ayrılır veya dişi tarafından atılır. Çiftleşme sonrası spermatoforlar, dişinin vücudunda döllenmeden birkaç ay durabilir.

Ovipar türlerde (Arixeniidae ve Hemimeridae familyasından türlerde yalancı plasentalı viviparlık görülmektedir) dişi, çiftleşme sonrası 20-80 arası yumurtayı çukur yerlere bırakır. Dişi yumurtaları mantarlardan ve dış tehditlerden uzak tutmak için korur ve temizler. Yumurtadan çıkan nimfler de bir süre bakım görür. Eğer bakım esnasında anne ölürse nimfler anneyi yiyebilir. Nimfler 2. veya 3. instardan sonra yuvadan ayrılmazsa anne onları yiyebilir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Yasin Çalışkan

Diyet ve Metabolizma

Çoğu tür omnivordur. Çoğunlukla çürük sebzeler, ölü canlıların kalıntıları ve döküntüler ile beslenirler. Hemimeridae familyasından türler konaktaki mantarlar ve deri artıkları ile, Arixeniidae familyasından türler ise konak yarasaların deri artıklarıyla, glandüler sekresyonlarla ve bazen böcekler ile beslenir.

Asrın Akıncıoğlu

Etimoloji

Bilimsel adı Yunan kökenlidir. "Derma" deri, "Pteron (Çoğul ptera)" kanat anlamına gelmektedir. Bu ismin kullanılmasının sebebi tegminanın derimsi bir yapıda olmasından kaynaklıdır.

İngilizce earwig olarak bilinirler. Türkçe'de de çoğu dilde aynı anlama gelen "kulağakaçan" adı kullanılmaktadır. Bu isim, insanların kulağına girip yumurtladıkları hakkındaki gerçeği yansıtmayan bilgilere dayanır.