Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Kral Kelebekleri ve Beyinlerindeki Pusula

Kral Kelebekleri ve Beyinlerindeki Pusula
3 dakika
2,368
Tüm Reklamları Kapat

Her sonbaharda, kral kelebekleri turunculu, beyazlı, siyahlı kanatlarını Kanada ve Amerika’dan Rio Grande tarafına çevirip 2.000 milden daha uzun bir yol alarak sıcak, orta Meksika’ya ulaşır.

Bu yolculuk, larvalarının ana besin maddeleri olan ipek otunu kaybetmeleri nedeniyle kral kelebeklerinin sayılarının düşmesine rağmen nesillerdir devam etmekte. Fakat bu üzücü habere karşılık, araştırmacı ekip, içsel olarak kodlanmış olan bu genetik pusulanın sırrını çözdüğünü düşünüyor. Bu pusula onların her sonbahar güneydoğuya gitmelerini sağlıyor. Washington Üniversitesinde Yardımcı Profesör olan Eli Shilzerman konuyla ilgili olarak şunları söylüyor:

Tüm Reklamları Kapat

Bu pusula iki bilgiyi içeriyor: günün saatini ve güneşin ufuktaki yerini. Bu iki bilgi de güney yönünü bulmada yardımcı.

Kral kelebeklerinin günün farklı zamanını ve güneşin gökyüzündeki yerini nasıl entegre ettikleri daha önceki araştırmalarda bulunmuştu, fakat bu bilgiyi beyinlerinin nasıl algıladığı ve işlediği bilinmiyordu. 

Hem uygulamalı matematik hem de elektrik mühendisliği bölümlerinde öğretim üyesi olan Shlizerman, Michigan Üniversitesi ve Massachusetts Üniversitesindeki iş arkadaşlarıyla beraber kral kelebeklerinin beyinlerindeki bu pusulanın nasıl çalıştığını bulmak için bir araya geldiler.

Tüm Reklamları Kapat

Shlizerman, Cell Reports dergisinde yayınlanan ve başyazarlığını yaptığı yazısında; kral kelebeklerinin bu bilgileri nasıl işlediklerini, her yıl nasıl güneybatıya doğru uçtuklarını anlamak istediklerini belirtti. 

Kral kelebekleri büyük ve karmaşık gözlerini güneşin gökyüzündeki yerini belirlemede kullanıyorlar. Fakat sadece güneşin yeri, yön belirlemede yeterli değil. Her kelebeğin aynı zamanda bu bilgiyi günün saati ile birleştirip nereye gideceğini bulması lazım. İnsanlarda ve çoğu hayvanda olduğu gibi kral kelebekleri de bazı genlerin ritmik ifadesi (ekspresyonu) ile düzenlenen bir biyolojik saate sahip. Bu biyolojik saat psikolojik ve davranışsal bir düzen sağlar. Bu saat, kral kelebeklerinde antenlerin ortasında bulunur ve bilgiler buradan nöronlar aracılığı ile beyne gider. 

Biyologlar daha önce kral kelebeklerindeki biyolojik saati kontrol eden antenlerdeki ritmik düzeni ve de kelebeklerin bileşik (petek) gözlerinin güneşin gökyüzündeki konumunu nasıl algıladığını incelediler. İçlerinde Massachusetts Üniversitesinden Steven Reppert’in de bulunduğu Shlizerman’ın ekibindeki bilim insanları, kelebeklerin anten sinirlerinden beyne iletilen saat bilgisini ve gözlerden gönderilen ışık bilgisini kaydettiler. Shilzerman bu konuda şunları söyledi:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Antenin ve gözlerin beyne gönderdiği bu bilgileri ve beyne nasıl gönderdiğini içeren bir model oluşturduk. Amacımız beyinde nasıl bir kontrol mekanizması olduğunu ve bizim modelimizin güneybatıya navigasyon sağlayıp sağlayamadığını görmekti.

Ekibin modelinde, biri engelleyici birisi de uyarıcı olan iki nöral mekanizma, antenlerdeki saat genlerinden gelen sinyalleri kontrol ediyordu. Gözden gelen sinyallere göre güneşin yerini belirlemek için de benzer bir sistem vardı. Bu kontrol mekanizmaları arasında kurulan denge, kral kelebeklerinin güney batıyı bulmalarına yardım ediyordu.

Ekibin modeline göre, rota düzeltme sırasında kral kelebekleri tekrar rotaya girmek için en kısa dönüşü yapmıyorlar. Model özgün bir özellik taşıyor: kral kelebeklerinin güneybatı yönünde ilerlemek için sağa mı yoksa sola mı döndüklerini kontrol eden bir “ayrılma noktası”.

Shilzerman; bu yerin kral kelebeklerinin görüş alanı içinde olduğunu ve gün içerisinde değiştiğini, ayrıca modellerine göre güneybatıya gitmek için rota düzeltmesi yaptıklarında kral kelebeklerinin bu noktayı geçmediklerini belirtiyor. Modellemelerine göre eğer kral kelebeği rüzgar ya da yoluna çıkan bir engelden dolayı rotasından çıkarsa, ayrılma noktasını geçmesini gerektirmeyecek yöne dönüyor. Ekibin modeli ile kral kelebeklerinin beyin anatomileri, psikolojileri ve davranışlarının uyuştuğunu doğrulamak için yeni araştırmalara ihtiyaç vardır. Şu ana kadar modelin, ayrılma noktası gibi yönleri, gözlemlenen davranışlarla uyumludur. Shilzerman konuyla ilgili sözlerine şöyle devam ediyor:

Kral kelebekleriyle günün farklı zamanlarında yaptığımız deneylerde bazen rotalarını düzeltirlerken kelebeklerin uzun, yavaş ve dolambaçlı yollar seçtiğini görebiliyoruz. Bu tip durumlarda daha kısa yolun seçilmeme sebebi, ayrılma noktasını geçmelerini gerektirmesidir.

Ekibin modeli, kral kelebeklerinin rotalarını baharda nasıl tekrar kuzeydoğuya, yani Amerika ve Kanada’ya yönlendirdiğini basit bir şekilde açıklıyor. Saat ve güneşin pozisyonu hakkında bilgi ileten dört sinir mekanizmasının yön değiştirmesi bunun için yeterli oluyor. Shlizerman sözlerini şöyle sonlandırıyor: 

Bu olunca, pusulaları güneybatı yerine kuzeydoğuyu gösteriyor. Bu basit ve sağlam sistem, bu kelebeklerin nesillerdir nasıl bu göçü gerçekleştirdiğini gösteriyor.
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
2
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 12:23:38 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/4411

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
B. Dursunkaya, et al. Kral Kelebekleri ve Beyinlerindeki Pusula. (10 Haziran 2016). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/4411
Dursunkaya, B., Bakırcı, Ç. M. (2016, June 10). Kral Kelebekleri ve Beyinlerindeki Pusula. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/4411
B. Dursunkaya, et al. “Kral Kelebekleri ve Beyinlerindeki Pusula.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 10 Jun. 2016, https://evrimagaci.org/s/4411.
Dursunkaya, Beril. Bakırcı, Çağrı Mert. “Kral Kelebekleri ve Beyinlerindeki Pusula.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, June 10, 2016. https://evrimagaci.org/s/4411.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close