Kozmik Korku: 20. Yüzyılın Korku Yazarı ve Cthulhu Mitosu'nun Yaratıcısı H. P. Lovecraft ve Mirası

Dünya gerçekten komik, ama şaka, insanlık hakkında... 

Kozmik korku türünün babası sayılan H. P. Lovecraft'ın ilginç bir kişiliği ve psikolojisi vardır. Küçük yaşta babasını kaybetmesi sonucu ruhsal sağlığı derinden etkilenmiştir. Yazdığı eserler yaşarken pek bilinmese de ölümünün ardından büyük bir üne ulaşan Lovecraft ve onun yarattığı kurgusal temalar; edebiyat, sinema ve oyun gibi alanlarda hala etkisini göstermektedir ve H. P. Lovecraft'ın etkisi sadece Amerika ile kalmamış, tüm dünyada görülmüştür.

Eldritch Abomination ya da basitçe Kozmik Korku olarak bilinen Lovecraftvari Korku veya Lovecraftçı Korku (İng: "Lovecraftian Horror") terimi, Amerikalı yazar H. P. Lovecraft'ın hikâyelerinde yarattığı bir korku alt türüdür. Kozmik Korku ve yarattığı kurgusal evren Cthulhu Mitosu; yazarın ölümünden sonra bile edebiyatta, sanatta, çizgi romanlarda, filmlerde ve oyunlarda işlenmeye devam etmektedir.

Kozmik Korku’nun kökenini ve temasını genel olarak incelemeden önce yazarın hayatına göz atmakta fayda var.

The H.P. Lovecraft Archive

H. P. Lovecraft'ın Hayatı

Lovecraft, 20 Ağustos 1890'da sabah saat 9.00'da Rhode Island Eyaleti’ndeki Providence şehrinde bir aile evinde doğdu. Seyyar bir mücevher ve değerli taş satıcısı olan Winfield Scott Lovecraft ile, Amerika'daki kökeni 1630 yılındaki Massachusetts Körfezi Kolonisi’ne kadar uzanan Sarah Susan Phillips Lovecraft'ın tek çocuğuydu. Ebeveynleri otuzlu yaşlarındayken evlendi. İkisinin de ilk evliliğiydi ve o dönem göze alındığında, epey geç bir yaşta evlenmişlerdi. 1893'te Lovecraft üç yaşındayken, babası bir iş seyahati sırasında Chicago'daki bir otel odasında akut psikotik atak geçirdi. Providence'a geri getirildi ve 1898'de ölümüne kadar kalacağı Butler Hastanesi'ne yerleştirildi. Lovecraft'a, babasının bu dönemde komada olduğu bilgisi verildi, ancak günümüzde Winfield Scott Lovecraft'ın üçüncü dereceden frengiden öldüğü neredeyse kesindir.

Bu olaydan sonra Lovecraft; annesi, iki teyzesi (Lillian Delora Phillips ve Annie Emeline Phillips) ve büyükbabası Whipple Van Buren Phillips tarafından büyütüldü. Hepsi bir aile evinde birlikte yaşıyordu. Lovecraft, iki yaşında şiir okuyan ve altı yaşında şiirler yazan bir dâhiydi. Büyükbabası, küçük Lovecraft'a Binbir Gece Masalları, Bulfinch Mitolojileri, İlyada ve Odyssey gibi klasiklerin çocuk versiyonlarını vererek, onu okumaya teşvik etti. Lovecraft çocukken karanlıktan korkuyordu ve büyükbabası ise bu korkusunu yenmesi için onu hiçbir ışığın yanmadığı karanlık odalarda gezdirdi. Ek olarak büyükbabası ona kendi orijinal Gotik korku hikâyelerini anlatarak, tuhaf olaylara karşı ilgi duymasını sağladı. Annesi ise bu hikâyelerin onu üzeceğinden endişe ediyordu.

ArtStation

Lovecraft, çocukken hem fiziksel hem de psikolojik olarak sık sık hastalanırdı. Küçük yaşlarda gördüğü rüyalar ve yaşadığı kafa karışıklıkları (bebekken bir kız çocuğu gibi yetiştirilmesi vs.) Lovecraft’ın hayal alemini etkilemiştir. Sekiz yaşına kadar Slater Avenue Okulu'na gitti, ancak hastalıklı durumu ve disiplinsiz ve tartışmacı doğası nedeniyle bir yıl sonra okuldan alındı. Bu dönemde doymak bilmez bir şekilde okudu, özellikle kimya ve astronomiye büyük ilgi besledi. 1899'da başlayarak The Scientific Gazette ile birkaç yayın yaptı. Dört yıl sonra devlet okulu olan Hope Street Lisesi'ne döndü. Eğitimini tamamlama konusundaki bu başarısızlığı (Brown Üniversitesi'nde okumak istiyordu) hayatının son dönemlerinde bile kendisi için bir hayal kırıklığı ve utanç kaynağı oldu.

Lovecraft, gençliğinde bazı kurgular yazdı; ancak 1908'den 1913'e kadar yazdığı eserler, inzivada yaşarken annesi dışında kimseyle neredeyse hiç temas kurmadan yazdığı şiirlerdi. Bir dergi olan The Argosy'e, popüler yazarlarından birisinin kaleme aldığı aşk hikayelerindeki yavanlığını şikayet ettiği bir mektup yazdığında, bu durum değişti. Derginin mektuplar köşesinde devam eden tartışma, Lovecraft'ı 1914'te kendisine katılmayı teklif eden UAPA (Amerika'nın dört bir yanından kendi dergilerini yazan ve yayınlayan bir grup amatör yazar topluluğu) Başkanı Edward F. Daas'ın dikkatini çekti.

UAPA, Lovecraft'ı yeniden enerjik hale getirdi. Onu birçok şiir ve denemeye katkıda bulunmaya teşvik etti. 1917'de mektup arkadaşlarının teşvikiyle Mezar ve Dagon gibi daha gösterişli hikâyelerle, kurguya döndü. Dagon; 1923'te Weird Tales dergisinde çıkan, profesyonel olarak yayınlanan ilk eseriydi. Bu sıralarda büyük bir mektuplaşma ağı oluşturmaya başladı. Uzun ve sık mektupları, onu yüzyılın en büyük mektup yazarlarından biri yapacaktı. Mektup yazdığı kişiler arasında Robert Bloch, Clark Ashton Smith ve Robert E. Howard (Barbar Conan serisinin yazarı) vardı.

DeviantArt

1919'da uzun bir süre sinir bozukluğu ve depresyondan muzdarip olduktan sonra, Lovecraft'ın annesi bir sinir sinir krizi geçirdi ve tıpkı merhum kocası gibi Butler Hastanesi'ne yatırıldı. Yine de annesi, Lovecraft'a sık sık mektup yazdı ve bir safra kesesi ameliyatında yaşanan komplikasyonlar sebebiyle 21 Mayıs 1921'de ölene kadar, yakın olmaya devam ettiler. Lovecraft, onun ölümüyle perişan oldu.

Annesinin ölümünden birkaç hafta sonra Lovecraft, Boston'da Sonia Greene ile tanıştığı amatör bir gazeteci toplantısına katıldı. Kendisi 1883 doğumluydu, Rus Yahudi kökenliydi ve Lovecraft'tan 7 yaş büyüktü. 1924'te evlendiler ve New York'un Brooklyn ilçesine taşındılar. Başlarda New York, Lovecraft'ı çok etkiledi; ancak kısa süre sonra çift, ekonomik sıkıntılarla karşı karşıya karşıya kaldı. Greene, şapka dükkanını kaybetti ve sağlık sorunları yaşadı. Lovecraft, ikisinin de geçimini sağlayacak bir iş bulamadı. Bu yüzden Sonia çalışmak için Cleveland'a gitmek zorunda kaldı. Lovecraft, Brooklyn'in Red Hook mahallesinde tek başına kaldı ve New York'tan son derece tiksinmeye başladı.

The H.P. Lovecraft Archive

Birkaç yıl sonra, hâlâ ayrı yaşamakta olan Lovecraft ve eşi, iki taraflı dostane bir şekilde boşandılar. Lovecraft, teyzelerinin son yıllarında onlarla beraber olmak için Providence'a geri döndü.

Providence'a dönüşünden sonraki dönem, hayatının son on yılı olsa da en üretken zamanlarıydı. Bu süre zarfında, meşhur kısa öykülerinin neredeyse tamamını, o dönemin önde gelen yayınevleri için yazdı. Ayrıca Deliliğin Dağlarında ve Charles Dexter Ward Vakası gibi uzun çalışmalara da imza attı. Başka yazarların çalışmalarını gözden geçirdi. Ayrıca Höyük, Kanatlı Ölüm ve Alonzo Typer'ın Günlüğü de dahil olmak üzere çok sayıda esere "gölge yazarlık" yaptı.

Her ne kadar yazmak için çok fazla gayret sarf etse de, gittikçe fakirleşiyordu. Hayatta kalan teyzesiyle beraber daha küçük ve kalitesiz yerlerde yaşamak zorunda kaldılar. 1936'da kendisine bağırsak kanseri teşhisi kondu ve aynı zamanda yetersiz beslenmeden mustaripti. 15 Mart 1937'de Province'de öldüğünde, sürekli acı içindeydi.

The H.P. Lovecraft Archive

Kozmik Korku ve Mirası

Lovecraft kendi yazı stilini stilini, bir dizi doğaüstü, mitolojik, insanî ve dünya dışı unsurlardan oluşan, mirasçılarının söylemiyle kendi "mitosu" hakkında hikâyeler anlatmak için geliştirdi. Lovecraft, sürekli olarak okuduğu ve hayranlık duyduğu Edgar Allan Poe, Algernon Blackwood ve Lord Dunsany gibi yazarlardan oldukça etkilenmiştir. Lovecraft'ın eserlerinin temeli ise, Evren'in enginliği ve gizemleriyle karşılaştırıldığında sıradan insan yaşamının küçük ve önemsiz olduğu Kozmizm felsefesidir.

Bu tür, genel olarak, insanlığın bilmemesi gereken sırlar olduğu fikrini bize iletmeye çalışan, karanlık bir atmosferin varlığı ile karakterize edilir.

ArtStation

Lovecraft, yaşarken pek bilinmiyordu. Hikâyeleri Weird Tales gibi önde gelen dergilerin sayfalarına girmiş olsa da adı pek duyurulamamıştı. Clark Ashton Smith ve August Derleth gibi o zamana ait diğer yazarlarla düzenli olarak yazıştı, yüz yüze hiç tanışmamış olsalar bile onunla iyi arkadaş oldular. Lovecraft'ın adının ve kurgusunun tarihin tozlu raflarında kaybolmasını engelleyenler, mektup arkadaşları ve onların kurduğu grup olan Lovecraft Circle idi.

ArtStation

En Çok Bilinen Eserleri

• Cthulhu'nun Çağrısı: Ana kahramanın, akrabasının bulduğu materyalleri incelemesiyle başlayan ve en çok bilinen eseridir.
• Innsmouth'un Üzerindeki Gölge: Yabancılardan pek hoşlanmayan Innsmouth kasabasını gezmeye giden birisini konu almaktadır.
• Deliliğin Dağlarında: Miskatonic Üniversitesi’nde bir profesör olan William Dyer’ın Antarktika’ya yapılacak bir keşif gezisini önleme umuduyla yazdıklarını konu alıyor.
• Charles Dexter Ward Vakası: Charles Dexter Ward'ın, kötü alışkanlıkları olduğu iddia edilen ve bir büyücü olan uzak akrabası Joseph Curwen'e nasıl takıntılı hale geldiğini anlatıyor.
• Duvardaki Fareler: Karakterin İngiltere'deki atalarının harap olmuş evine taşınmasını ve yaşadıklarını konu alıyor.
• Herber West-Diriltici: Başroldeki karakterin, ölü bir insanı diriltme çabalarını anlatmaktadır. Kurgusal Miskatonic Üniversitesi'nin adının geçtiği ilk hikayedir. Ayrıca zombileri hayvansı, kontrol edilemez ve bilimsel olarak yeniden canlandırılan cesetler olarak tasvir eden ilk hikayedir.

Wikipedia

Cthulhu Mitosu

Cthulhu Mitosu, H.P. Lovecraft ve onu ilham alan korku yazarlarının eserlerinde bulunan ortak unsurları, karakterleri, ortamları ve temaları kapsar. Bunların hepsinin birleşimiyle, Lovecraftvari atmosferde yazan yazarların hikayelerini oluşturmak için kullandıkları ve kullanmaya devam ettikleri mitler oluşur. Cthulhu ismi, Lovecraft'ın ilk kez 1928'de Weird Tales dergisinde yayınlanan çığır açıcı kısa öyküsü "Cthulhu'nun Çağrısı"ndaki ana yaratıktan gelmektedir.

Bu terimi ileri sürense, yazar August Derleth'tir. Özellikle Lovecraft'ın hayatına ve çalışmalarına odaklanan S. T. Joshi de bu kurgu dünyayı bazen Lovecraft Mitosu diye isimlendirse de, günümüzdeki Cthulhu Mitosu, Lovecraft’ın ilk anlayışının çok ötesindedir. Mit hikayeleri de yazan Richard L. Tierney, daha sonra Lovecraft'ın eserlerini kurgusal evrenin temel ilkelerini değiştiren Derleth'in hikayelerinden ayırmak için "Derleth Mitosu" terimini kullanmıştır.

Lovecraft Fandom

Robert M. Price, "H.P. Lovecraft ve Cthulhu Mitosu" adlı makalesinde, Cthulhu Mitosu'nun gelişimindeki iki aşamayı anlatmaktadır: Price, ilk aşamayı "Has Cthulhu Mitosu” (Cthulhu Mythos Proper) olarak adlandırdı. Bu aşama, Lovecraft'ın yaşadığı dönemi kapsamaktadır. İkinci aşama ise Lovecraft'ın ölümünden sonra onun hikayelerini yayınlayan, mitosu kategorize etmeye ve genişletmeye çalışan August Derleth tarafından derlendi.

Mock Man Press

Lovecraft'ın çalışmalarında süregelen bir tema, bariz bir şekilde Evren'de var olan kozmik dehşetler karşısında insanlığın onlara karşı olan kayıtsızlığıdır. Lovecraft, bir zamanlar Dünya'yı yöneten ve o zamandan beri ölüme benzer bir uykuya yatmış, uzaydan gelen eski ve güçlü tanrıların başıboş bir panteonu olan "Yüce Eskiler"e (Great Old Ones) sık sık göndermeler yapmıştır. Bu canavarımsı tanrılar, Lovecraft'ın yayınlanmış çalışmalarının neredeyse tamamında olsa da (1919'da yayınlanan ikinci kısa öyküsü "Dagon", mitosun başlangıcı olarak kabul edilir), Yüce Eskiler panteonunu ve temalarını büyük ölçüde genişleten ilk öykü, 1928’de yayınlanan Cthulhu’nun Çağrısı’dır.

David E. Schultz'a göre Lovecraft, genelgeçer bir kurgu yaratmayı hedeflemekten ziyade, hayalî evreninin yalnızca yazılarında bir tema işlevi görmesini amaçlamıştı. Diğer bir deyişle, Lovecraft'ın "psödomitolojisi" (mitin bazı özelliklerine sahip olan ama aslında genel olarak mitolojik olmayan anlamına gelir), kendisinin ve başka yazarların hikayelerinde anlatılan varlıkları tanımlamak için kullanılan bir araç veya o hikayelerinin arka planıdır, yani odak noktası değildir. Bu sebeple hikayelerin temel taşının aslında Cthulhu olmadığını, kurgusal bir yer olan Arkham kasabasının bu sıfata daha layık olduğunu söylemek mümkündür. Fakat Derleth, diğer yazarların sadece hikayelerinde Lovecraft’ın temasına atıflarda bulunmasını istemiyor, mitin daha aktif rol alması gerektiğini düşünüyordu.

Britannica

İkinci aşamada Derleth, Lovecraft’ın evreninin sınırlarını yeni konseptler ekleyerek derinleştirdi. Derleth ayrıca Cthulhu Mitosu’nun tanrılarını dört element ile (ateş, su, toprak, hava) ilişkilendirmeye çalıştı ve kendi sınıflandırma sistemini kullanılabilir kılmak için belirli elementleri temsil eden yeni varlıklar yarattı. Derleth, Francis Towner Laney’den aldığı eleştiri üzerine, ateş elementi konseptine uygun olan "Cthugha”'yı yarattı. The Acolyte'ın editörü Laney, mitosu ilk kez derginin 1942'de çıkan bir sayıda sınıflandırdı. Kısaca, August Derleth özel olarak element sistemini kurguya ekledi ve panteonu dört elementle ilişkilendirerek geliştirdi.

Evrenin Temeli ve Tanrıları

Cthulhu Mitosu, genellikle kurgusal New England’ın kasabalarında geçer ve uzaydan gelen ve bir zamanlar Dünya'ya hükmeden eski, güçlü tanrıların korkunç bir türü olan Yüce Eskilere odaklanır. Uzak geçmişin bir zamanında ölüm benzeri bir uykuya daldıkları için geçici olarak etkisizlerdir. Bu varlıkların en bilineni, şu anda Güneydoğu Pasifik Okyanusu'nun bir yerlerinde sular altında kalan R'lyeh şehrinde bulunan Cthulhu'dur.

Lovecraft Fandom

Bir gün "yıldızlar doğru hizaya oturduğunda" R'lyeh denizin altından yükselecek, Cthulhu uyanacak ve gezegeni kasıp kavuracaktır. Her ne kadar ünlü olsa da, Cthulhu aslında tanrıların en güçlüsü olmadığı gibi, mitosun teolojik olarak merkezinde de değildir. Bu pozisyonları kozmik merkezli sarayında hüküm süren, akılsız ama her şeye gücü yeten bir Dış Tanrı (Outer God) olan iblis tanrısı Azathoth doldurmaktadır. Azathoth'un gelişigüzel arzularını yerine getiren elçisi Nyarlathotep, insanlara herhangi bir Dış Tanrı’dan daha sık ve daha açık müdahale eden bir varlıktır. Ayrıca, insanlığa ve özellikle de kendi müritlerine karşı neredeyse tüm tanrılardan daha çok aşağılayıcı hisler beslemektedir.

Wallpaper Abyss

Sonuç

Sonuç olarak Lovecraft'ın eserleri; birçok yazarı, sanatçıları, oyun yapımcılarını ve diğer yaratıcıları etkilemiştir. Örneğin Stephen King, eserlerinde Lovecraft’ın büyük bir etkisi olduğunu söyler. Alan Moore, çizgi romanlarının üzerinde Lovecraft'ın biçimlendirici bir etkisi olduğunu belirtir. Yönetmen John Carpenter'ın filmleri, Lovecraftvari temaların kullanımına ek olarak, Lovecraft'ın kurgusuna doğrudan göndermeler ve alıntılar içerir. Guillermo del Toro da Lovecraft'ın külliyatından benzer şekilde etkilenmiştir. 2016 yılında Lovecraft, Pop Kültür Müzesi'nin Bilim Kurgu ve Fantezi Onur Listesi'ne alındı. Günümüzde ise hâlâ eleştiri yazılarının ve akademik çalışmaların merkezinde yer almaktadır. Yarattığı korku evreni ve anlayış sayesinde filmlere ve dizilere ve pek çok sektöre ilham kaynağı olmaya devam etmektedir.