Koronavirüsü Kapmak İçin Gönüllü Olmak İster misiniz? İşte Size Bir İş Fırsatı!

Bir akademisyen grubu, fedakar 100 gencin bir COVID-19 aşısını gönüllü olarak yaptırıp bile bile koronavirüse yakalanması gerektiğini söylüyor.

Bu tür bir “virüs yükleme deneyi” fikri tartışmalı olsa da, Harvard Üniversitesi tarafından internette yayınlanan iş teklifine göre, aşının işe yarayıp yaramadığına ilişkin hızlı bir kanıt sağlayarak test süresini aylar bazında kısaltabilir. Teklifi Harvard Üniversitesi salgın hastalıklar uzmanlarından Marc Lipsitch, Rutgers Üniversitesi biyoetikçilerinden Nir Eyal ve Londra Hijyen ve Tropikal Hastalıklar Akademisi istatistikçilerinden Peter Smith birlikte hazırladılar. Marc Lipsitch, attığı tweet’te şöyle yazdı:

#COVID19 nedeniyle ekonomiden, sağlık sisteminden veya her ikisinden de fedakarlık etme ikileminden kurtulmak için yeni fikirlere ihtiyacımız var.

Kimi uzmanlara göre salgının bitmesi için en iyi çözüm aşıdır. Massachusetts’in Cambridge şehrindeki Moderna Therapeutics tarafından üretilen bir aşı adayı, ilk güvenlik testi aşamasında Washington eyaletindeki sağlıklı gönüllülere zaten uygulanıyor.

Ancak henüz hiç kimse bile bile virüsü almaya gönüllü olmadı - ki zaten bu konu çoğu şartlar altında etik açıdan tartışmalıdır. Yazarlar da işlemin çok net dezavantajları olduğunu itiraf ediyorlar:

Gönüllülere bu canlı virüsü yükleme işlemi, ciddi hastalıklara hatta ölüme bile yol açma riski taşıyor.

Yine de yazarlar, bu riski almanın toplumun genel sağlığı açısından değebileceğini, aşılanmış kişilere bile bile virüs vermenin bir aşının işe yarayıp yaramadığını görmek için en hızlı yol olabileceğini düşünüyorlar.

Ancak aşı yükleme testleri konusunda uzman olan, Maryland Üniversitesi’nden Myron Levine bu riske almanın değmeyeceğini düşünüyor. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’nin yayınladığı istatistiklere göre, ABD’de COVID-19 nedeniyle hastaneye yatırılanların %20’sini 20-44 yaşları arasındaki kişiler oluşturuyor, bu yaş grubundakilerin ölüm oranı ise 750’de bir. Levine, şöyle diyor:

Kendinize sorun bakalım: Sevdiklerinizin böyle bir şeye katılmasını ister misiniz?

İnsanlara mikrop vermek, bilimsel araştırma yaparken kabul edilebilecek bir yol olabilir, Levine de 1970’ten bu yana kolera gibi hastalıkların araştırmalarında yükleme deneyleri yaptığını söylüyor. Ancak araştırmalara belli senaryolar dahilinde izin verildiğini belirtiyor. Bu senaryolardan birinde deneklere virüsün zayıflatılmış veya etkisi hafifletilmiş versiyonları verilir. Diğer senaryoda ise aşının başarısız olma ya da işlerin ters gitme olasılığına karşı bir ilaç tedavisinin mevcut olması zorunluluğu aranır. Ancak COVID-19’la birlikte görülen tehlikeli zatürre için henüz bir ilaç tedavisi yoktur.

Buna karşın, iş teklifinin yazarları -hiçbirinin doktor olmadığını hatırlatalım- ciddi herhangi bir hastalığı olmayan genç yetişkinlerin dünyayı COVID-19’dan kurtarmaya yardım etmek için bilinçli olarak kobay olmayı seçebileceklerini düşünüyorlar. Her ihtimalde denekler zaten enfekte olabilecekleri için yazarlara bu konuda hak vermek gerek.

Üç araştırmacı bu işin nasıl yapılacağına dair bir plan da sunuyor. İlk olarak o zamana kadar virüsü kapmadıklarından emin olmak için genç gönüllüler iki haftalık bir karantinaya alınacaklar. Sonrasında virüs verilecek ve gelişmeler takip edilecek. Gönüllüler araştırma boyunca “güvenli ve rahat bir ortamda” izole edilecekler. Bu sırada doktorlar gönüllülerin boğazında virüs üreyip üremediğini ve semptomların ortaya çıkma süresini gözleyecekler. Araştırmacıların tahminleri ve sözleri şöyle:

Bu tip araştırmalar için gereken gönüllü sayısı, seçilen sonlanım noktasına göre değişir, bu araştırma için 100 civarında gönüllü gerekebilir. Çalışma sırasında enfekte olan gönüllüler, en son teknolojiye sahip tesislerde, yoğun bakım kaynaklarında öncelik verilerek, son derece özenli bir COVID-19 tedavisi görecekler.

Aşı geliştirme çalışmaları normalde 18 ay sürer. Bu sürenin büyük kısmı 3. faz testler için harcanır: Yüzlerce hatta binlerce kişiye aşı uygulanır, bir o kadar kişi de kontrol grubu olarak aşı yapılmadan gözlenir; sonra aşılananların hasta olmadığı, hasta oldularsa da çok az semptom gösterdikleri kanıtlanmaya çalışılır.

Smith, Lipsitch ve Eyal’a göre, insanları aşılayıp bilerek enfekte etmek bu süreci hızlandırabilir ve “3. fazı atlamak için kabul edilebilir bir yol olabilir”.

Levine de aşı yükleme testinin “süreyi hayli kısaltabileceği” konusunda hemfikir. Bununla birlikte eğer COVID-19 hâlâ etkisini sürdürmeye devam ederse bulaşıcı bir çalışmanın avantajı göründüğü kadar çok olmayabilir. Zaten birçok insan enfekte olacağı için hem hızlı hem de etik bir testin organize edilmesi mümkün olabilir.

Öte yandan aşı geliştirme süresinin kısaltılması için bazı adımlar da atılıyor. Moderna ve Ulusal Sağlık Enstitüsü aşı için güvenlik çalışmalarına başladıklarını, hayvanlar üzerindeki testlerin bitmek üzere olduğunu bildirdiler. Boston Globe’da yayınlanan habere göre, Moderna’nın genel müdürü Stéphane Bancel, bankacılara şirketin bu sonbaharda bazı kişilere koronavirüs aşısını yapmak için Washington’dan acil onay alabileceğini söyledi. Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’na sunulan bir dosyaya göre Bancel şunu ifade etti:

Acil durumlarda sağlık personeli gibi bazı insanlara yapılabilecek bir aşı elimizde olabilir.

Eğer bir aşı yükleme testi gerçekleşirse birçok gönüllünün bu çalışmaya başvurması olasıdır. Sonuçta ilk müdahale ekipleri, yoğun bakımda çalışanlar, sağlık personeli hatta marketlerde çalışanlar işe gitmeye devam ederek COVID-19’a yakalanma riskini zaten almış durumdalar. Yükleme testinin yazarları şunu ifade ediyorlar:

Önemli bir ortak fayda için bile olsa insanlardan ağır hastalık hatta belki ölüm riskini almalarını istemek kabul edilemez gibi görünebilir. Ama aslında gönüllü itfaiyecilerden başkalarının yararı için alevler içindeki binalara girmelerini isterken tam da bu tip riskleri almalarını istiyoruz.