Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Koprolit Nedir? Fosilleşmiş Dışkı, Bize Canlılık Tarihi Hakkında Neler Öğretebilir?

5 dakika
3,510
Koprolit Nedir? Fosilleşmiş Dışkı, Bize Canlılık Tarihi Hakkında Neler Öğretebilir? Wikipedia
Bir koprolit.
Tüm Reklamları Kapat

Koprolit, hayvanların fosilleşmiş dışkılarıdır. Kategorik olarak "iz fosilleri" altında sınıflandırılırlar, çünkü hayvanların vücut morfolojisinden ziyade davranışları (özellikle de diyetleri) hakkında bilgi verirler. Av-avcı ilişkileri ve soyu tükenmiş organizmaların diyeti (beslenme prensipleri) hakkında çok kritik bilgiler verdikleri için paleontoloji sahasında çok önemli bulgular arasındadır. Koprolitler, birkaç milimetre boyutunda olabileceği gibi, kimi zaman 60 santimetreyi aşan uzunluğa erişebilirler.

Koprolit sözcüğü, Yunancada "dışkı" anlamına gelen κόπρος ve "taş" anlamına gelen λίθος sözcüklerinin birleşiminden türetilmiştir. İlk olarak 1824 yılında tarihin ilk kadın paleontoloğu Mary Anning tarafından (25 yaşındayken) keşfedilip "bezoar taşı" olarak nitelendirilmişlerdir. 1829 yılında William Buckland tarafından aslından hayvan dışkısı fosilleri olduğu anlaşılan koprolitlerin, bu tarihten önce görünümleri nedeniyle "kozalak fosili" olduğu da düşünülmüştür.[1][2] Buckland, ilk dinozor fosilini keşfeden İngiliz teolog, jeolog ve paleontologdur; ancak "dinozor" sözcüğü sonradan Richard Owen tarafından türetilmiştir.

Koprolitler kimi zaman "paleodışkı" ile karıştırılırlar ve bu kafa karışıklığının nedeni, isimlendirme konusundaki sorunlardır: Paleodışkı, antik insanlara ait dışkı kalıntılarıdır ve arkeolojik bir bulgu olarak görülürler. Koprolitlerse, insan-harici hayvanların fosilleşmiş dışkılarıdır. Muhtemelen insan dışkılarına özel bir isim verip, genel olarak tüm hayvanların taşlaşmış dışkılarına "paleodışkı" demek daha mantıklı olurdu; fakat tarihsel nedenlerle bu isimlendirme bu şekilde yapılmamıştır. Bağlama bağlı olarak, arkeolojide "koprolit" ve "paleodışkı" eş anlamlı olarak kullanılabilmektedir.[3], [4], [5]

Tüm Reklamları Kapat

Diğer fosiller gibi koprolitler de aslında orijinal organik malzemenin yerinin silikat ve kalsiyum karbonat gibi minerallerce doldurulmasıyla oluşan kalıntılardır. Öte yandan insanlara ait paleodışkılar, gerçekten de organik dışkı malzemesinin büyük bir kısmının korunmasıyla elde edilirler.

Koprolitler yalnızca şekilsiz, çirkin taş parçalarına benzeseler de içerdikleri yarı sindirilmiş yiyecek parçaları, sunabilecekleri bilgi sayesinde çok değerlidir. Örneğin, Mary Anning tarafından keşfedilen ilk koprolitin içeriğinde balık pulları ve kemikler bulunuyordu. Bu da, bulunduğu bölgede yaşamış olan Ichthyosaur isimli bir deniz sürüngeninin dışkısı olabileceğine işaret etmektedir.[2]

Bu efsanevi fosilleşmiş dışkı örneğine "Kıymetli" adı verilmiştir. Fosil Türü: Koprolit; Keşfedilen Konum: Güney Karolina, ABD; Yaş: Miyosen (günümüzden 23.03 ila 5.332 milyon yıl önce); Boyutlar: 195,90 mm x 125,35 mm (numune bükülmemiş olsaydı 254 mm uzunluğunda olurdu.); Ağırlık: 1,92 kg.
Bu efsanevi fosilleşmiş dışkı örneğine "Kıymetli" adı verilmiştir. Fosil Türü: Koprolit; Keşfedilen Konum: Güney Karolina, ABD; Yaş: Miyosen (günümüzden 23.03 ila 5.332 milyon yıl önce); Boyutlar: 195,90 mm x 125,35 mm (numune bükülmemiş olsaydı 254 mm uzunluğunda olurdu.); Ağırlık: 1,92 kg.
Wikipedia

Koprolitlerin Önemi

Diğer fosil türlerinden farklı olarak koprolitlerin besin parçaları barındırıyor olması, neden toplanıp araştırıldıklarını gözler önüne serer: Sıradan fosiller nesli tükenmiş bir canlının beslenme davranışı hakkında çok sınırlı bir bilgi sunabilirken, koprolitler bu konuda doğrudan ve kapsamlı bilgi kaynaklarıdır. Bu sayede, günümüzde gözlemleyemediğimiz canlıların birbirleriyle etkileşimi üzerinde eşi benzeri olmayan bilgiler edinme potansiyeline sahip oluruz.

Ne var ki koprolitler sadece potansiyel bir bilgi kaynağı olabilirler çünkü içeriklerinden elde edebileceklerimiz, bulundukları bölgedeki yaşamın şartlarına ve bölge hakkında önceden gelen bilgimize bağlıdır. Örneğin, çok sayıda otçul canlının yaşadığı bir bölgede bulunan bir otçul koproliti içinden çıktığı canlı hakkında kapsamlı bilgi sunamaz; çünkü bölgedeki sayısız otçuldan herhangi birine ait olabilir ve hangisine ait olduğu çözmenin kolay bir yolu yoktur. Tabii böyle bir koprolit, yine de bölgedeki bitki faunası gibi konular ile ilgili değerli fikirler verebilir. Dolayısıyla her koprolit altın değerindedir denemese de bazıları çok kıymetli bilgiler sunarlar.

Tüm Reklamları Kapat

Koprolitlerin sayesinde edindiğimiz bilgilerden birkaçına bakalım:

Koprolitlerden Faydalanan Araştırmalar

T-rex Kakası "Barnum"

Hayatınızda hiç bir Tyrannosaurus rex dışkısı görmüş müydünüz? En meşhur koprolitlerden biri 2019'da bulunan bir T. rex dışkısıdır. Bu koprolitin bir ismi bile vardır: Barnum. Barnum, yaklaşık 65.7 cm uzunluğunda ve 9.2 kg ağırlığındadır. Tyrannosaurus rex'in yaygın olarak yaşadığı bir alanda bulunması, devasa boyutu, parçalanmış kemiklerden açığa çıkan yüksek fosfor ve kalsiyum içeriği Barnum'un kesin olarak bir T. rex'ten çıkmış olduğunu gösteriyor. Barnum'un, bulunan en büyük etçil koproliti olduğuna dair bir Guinness Dünya Rekorları sertifikası bile var![6]

Barnum.
Barnum.
Poozeum

Ekosisteme Koprolitten Bakış

2018'den bir araştırma, Moa ve Kakapo türü kuşların yaşam alanları ve beslenmeleri hakkında bilgi edinmek amacıyla onların koprolitlerini inceledi.[7] İncelenen koprolitlerin içinde bitki, mantar ve hatta parazit DNA'sı bile bulundu. Aşağıdaki görselden görüleceği üzere farklı türler arasındaki beslenmeye dayalı bu etkileşimler ekosistemin dengesi için kritik öneme sahiptir. Araştırmacılar, Yeni Zelanda'nın ekosistemindeki sert değişimin, insan yerleşmesi sonucu bahsi geçen kuş türlerinin popülasyonlarındaki düşüş olduğunu öne sürdüler. Bu bilgi, fosilleşmiş dışkı sayesinde gün yüzü görmüş oldu!

Moa ve Kakapo kuşlarının koprolitlerinde rastlanan DNA oranları.
Moa ve Kakapo kuşlarının koprolitlerinde rastlanan DNA oranları.
PNAS - A. P. Boast, et. al.

İkinci Beynin Mikrobiyomu

Son olarak, 2020 yılındaki bir araştırma, bağırsak mikrobiyomu kompozisyonunun koprolitlerdeki kalıntılarına bakarak farklı memelilerin koprolitlerinin nasıl birbirinden ayırt edilebileceğini buldu.[8] Araştırma için DNA dizileme yöntemi kullanıldı. Farklı memeli türlerinin dışkıları farklı bağırsak mikrobiyomları içereceği için araştırmanın önerdiği benzer görüntüdeki koprolitleri ayırt etmenin yeni yolunun, bulunan bir koprolitin hangi cins bir memeliden çıkmış olduğunu anlamak için oldukça güvenilir olduğu söylenebilir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Araştırmada kullanılan koprolit numuneleri.
Araştırmada kullanılan koprolit numuneleri.
PeeJ - M. Borry, et. al.

Dışkı Fosillerini Nasıl Ayırt Edersiniz?

Koprolitleri diğer fosillerden ayırt etmek için, sarmal veya dairesel işaretler, kimyasal içerik, sindirilmemiş gıda parçaları ve ilişkili fosil kalıntıları gibi yapısal modellerden faydalanmak mümkündür. Çok küçük koprolitleri inorganik peletlerden veya yumurtalardan ayırt etmek genellikle zordur. Çoğu koprolit, az miktarda organik madde ile birlikte esas olarak kalsiyum fosfattan oluşur.

Washington eyaletinden bir Miyosen psödokoproliti. Psödokoprolitler, görünümleri ve şekilleri nedeniyle genellikle koprolitlerle karıştırılırlar; aslında inorganik kökenlidirler.
Washington eyaletinden bir Miyosen psödokoproliti. Psödokoprolitler, görünümleri ve şekilleri nedeniyle genellikle koprolitlerle karıştırılırlar; aslında inorganik kökenlidirler.

Koprolitler, Kambriyen döneminden son zamanlara kadar uzanan tortularda kaydedilmiştir ve dünya çapında bulunurlar.[9] Fransa'daki Haute-Savoie'nin Jurassic döneminden Favreina gibi türlerin koprolitleri, indeks fosilleri olarak kullanılmaktadır.

Bazı deniz birikintileri yüksek oranda dışkı kalıntısı içerir. Bununla birlikte, hayvan dışkısı kolayca parçalanır ve yok olur, bu nedenle genellikle fosilleşme şansı çok düşüktür.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Özetini Oku
40
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Merak Uyandırıcı! 13
  • Bilim Budur! 11
  • Tebrikler! 7
  • Muhteşem! 5
  • İnanılmaz 5
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • Umut Verici! 4
  • İğrenç! 3
  • Güldürdü 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 11/12/2024 21:46:16 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/13863

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Diş Hekimliği
Akademik
Kütle
Beslenme Biçimi
Şizofreni
Yayılım
Yıldızlar
Mühendislik
Bebek Doğumu
Tercih
Ses
Neandertaller
Kimyasal Bağ
Kamuflaj
Hindistan
Doğal Seçilim
Küresel Isınma
Nöroloji
Tıp
Tohum
Asteroid
Yeni Doğan
Yaşam
Oyun
Diş Hastalıkları
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. Tuzla, et al. Koprolit Nedir? Fosilleşmiş Dışkı, Bize Canlılık Tarihi Hakkında Neler Öğretebilir?. (29 Ocak 2023). Alındığı Tarih: 11 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/13863
Tuzla, M., Bakırcı, Ç. M. (2023, January 29). Koprolit Nedir? Fosilleşmiş Dışkı, Bize Canlılık Tarihi Hakkında Neler Öğretebilir?. Evrim Ağacı. Retrieved December 11, 2024. from https://evrimagaci.org/s/13863
M. Tuzla, et al. “Koprolit Nedir? Fosilleşmiş Dışkı, Bize Canlılık Tarihi Hakkında Neler Öğretebilir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 29 Jan. 2023, https://evrimagaci.org/s/13863.
Tuzla, Melih. Bakırcı, Çağrı Mert. “Koprolit Nedir? Fosilleşmiş Dışkı, Bize Canlılık Tarihi Hakkında Neler Öğretebilir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, January 29, 2023. https://evrimagaci.org/s/13863.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close