Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

"Kopernik, Güneş'in Merkezde Olduğunu Keşfetmedi..."

3 dakika
4,285
"Kopernik, Güneş'in Merkezde Olduğunu Keşfetmedi..." Famous Biographies
Tüm Reklamları Kapat

Başlıktaki gibi cümleleri duymuş olabilirsiniz. Genellikle de devamında, "Bu keşifleri ondan çok öncesinde X kişisi veya Y toplumu keşfetmişti, o kişi gelip fikri bunlardan aldı." diye devam edilir. Ancak bilimsel düşünce böyle çalışmaz; bilim de böyle işlemez. Copernicus (Kopernik) örneği üzerinden giderek bu tarz "ondan öncesi var"cı yaklaşımın bilimsel olmadığını anlayalım:

Kendisinden çok önce Aristarchus, ondan birkaç yüzyıl sonra Biruni, ondan sonra ise aradaki birçok kişi Kopernik'e atfedilen "Güneş Merkezli Sistem" modelini dile getirmiştir, bu bilinen bir gerçek.

Fakat Copernicus’u onlardan ayıran, onun gözlemlerini, savını destekleyecek biçimde bir yayın haline getirmesidir. Güneş merkezli evren modeline ulaşmak için yaptığı gözlemleri, “başkalarının da tekrarlayabileceği” biçimde toplamış, delillerini ortaya koymuştur. Tıpkı, mikrobun (tek hücreli canlıların) varlığını ve bizler gibi canlılar üzerinde etkisi olabileceğini eski Yunan düşünürlerinin ve Akşemseddin gibi İslam alimlerinin dile getirmesi gibi... Benzer şekilde canlıların sabit olmadığı fikrini Antik Yunan'da Empedokles'in İslam alimlerinden el-Cehiz'in, Biruni'nin, el-Tusi'nin, el-Dinavari'nin, İbn Miskeveyh'in, İbni Haldun'un, el-Haytam'ın, el-Kazini'nin bahsetmiş olması, üzerinde kafa yorması gibi. Fakat, mikrobun varlığını ve nasıl bir şey olduğunu, nasıl çalıştığını şüpheye yer bırakmayacak biçimde açıklayan Louis Pasteur’dür. Canlıların neden değiştiğini, nasıl değiştiğini, evrim sürecini, mekanizmalarını ve bariz sonuçlarını ortaya koyan Charles Darwin'dir.

Tüm Reklamları Kapat

O halde, mikrobun veya evrimin kaşifine ilk çağ Yunan bilginleri veya İslam bilginleri diyemeyiz. Çünkü bunlar, mikroorganizmaların varlığını kanıtlayabilecek tek bir çalışma veya tekrarlanabilir kontrollü deneyler yapmamış, sadece "olabilirliğinden" söz etmişlerdir, bir "fikir" düzeyinde bırakmışlardır. Benzer şekilde evrimin kaşifi, Darwin'den birkaç (on) sene önce de bu fikirler üzerinde duran Lamarck, Chambers, Erasmus Darwin (Darwin'in kendi dedesi) ve benzerleri de değildir. Bu saydığımız isimler, evrimin "olabilirliğinden" söz etmiş; ancak fikir düzeyinde bırakmışlardır: Nasıl, neden, ne yöntemlerle olduğundan bahsetmemiş veya bahsetseler de ortaya sistemli, somut ve tekrarlanabilir veriler koyamamışlardır.

Bir Olguyu Dile Getirmek, İspatlamaktan Farklıdır!

Bir olgudan "söz etmek", daha ziyade bir öngörüdür. Öngörüler elbette kıymetlidir; sonuçta bir düşüncenin sizi bir sonuca götüreceğini öngörebilmek büyük bir yetenektir. Antik Yunan filozoflarının modern bilimde gördüğümüz neredeyse her şeyi önceden öngörmeleri muazzam bir başarıdır.

Ancak bunların hepsi birer öngörü, birer ihtimal olarak ileri sürülmüş felsefi pozisyonlardır. Bir öngörüyü doğrulayan, onu gerçek kılan şey ise somut bilimsel çalışmalardır. Bir öngörünün kabul edilmesi için onu “delilleri” ile birlikte açıklamanız gerekir. Herkesi ikna edebileceğiniz “elle tutulur” argümanlar ortaya koyabilmelisiniz. Bugün birisi çıkıp ısrarlı bir biçimde “Eğer kütleçekimi kontrol altına alabilirsek ışıktan hızlı yolculuk yapabiliriz!" diyebilir. Paralel evrenlerden, çoklu evrenlerden bahsedebilirsiniz. İnsan evriminin henüz bilmediğimiz bir diğer boyutta devam ettiğini söyleyebilir, şu anda burada dizileyemeyeceğimiz kadar bol sayıda argüman geliştirebilirsiniz. Bu tür fikirlerin büyük bir kısmı, saygın bilim insanlarınca bile ileri sürülmektedir!

Ancak bu öngörüleri kim yaparsa yapsın, o öngörüyü net bir şekilde test ederek ortaya koyan kişinin adı tarihe geçecek, kaşif o olacaktır. Çünkü bilim somut verilerle işler, öngörüler bu işin bir parçasıdır; ancak nihai sonucu asla olmamıştır ve asla da olmayacaktır.

Tüm Reklamları Kapat

Peki ya Higgs? Einstein?

Tabii öngörünün ne kadar detaylandırıldığı da önemlidir. Örneğin Higgs Bozonu örneğinde, elinde somut bir ispat olmamasına rağmen Peter Higgs, eldeki verileri en iyi açıklayan açıklamanın bu bozon olacağını ileri sürmüştür. Bu iddiadan on yıllar sonra, öngörü doğrulanmış ve Higgs'in adı tarihe geçmiştir. Çünkü Higgs, teorik bir biçimde bunun bu şekilde olması gerektiğini göstermiştir. Tıpkı Einstein'ın öngörülerinin teorik olarak gösterilmesi ama pratik olarak ispatının yıllar sonra yapılması (hatta bazı durumlarda halen yapılamaması) gibi. Yani teorik çalışmalarla, gözlemsel öngörüler birbirine karıştırılmamalıdır. Bir teorik çalışma elbette somut veriler sunabilir; ancak bir gözlemsel öngörünün sahibi, o öngörünün doğru çıkması durumunda muhtemelen "kaşif" ya da "mucit" olarak anılmayacaktır.

O halde; Güneş merkezli (yani dünyanın evrenin merkezi olmadığı) evren gerçeğini ilk keşfeden kişi Copernicus’tur. Bu olguyu elle tutulabilir, üzerine düşünülebilir ve bir şekilde kanıtlanabilir biçimde ortaya koyan ilk kişidir. Hal böyleyken, zamanında o bunu demişti, öteki şöyle yapmıştı demenin anlamı yok. Copernicus, öncüllerinden çok daha büyük bir “dahi”dir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
8
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 2
  • Tebrikler! 1
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • Z. Emecan. Güneş Merkezli Evren Modelini Kopernik Keşfetmiştir. (26 Ekim 2014). Alındığı Tarih: 5 Şubat 2019. Alındığı Yer: Kozmik Anafor | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 02/12/2024 14:38:24 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1965

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
İnfografik
Evcil Hayvanlar
Mars
Jüpiter
Mikoloji
Evrimsel Tarih
İspat
Popülasyon
Hastalık
Yılan
Komplo Teorisi
Gıda
Böcek Bilimi
Önyargı
Yeni Doğan
Samanyolu Galaksisi
Biyokimya
Google
Kuantum Mekaniği
Hasta
Ortak Ata
Mikrobiyota
Gen İfadesi
Goril
Boyut
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Z. Emecan, et al. "Kopernik, Güneş'in Merkezde Olduğunu Keşfetmedi...". (15 Şubat 2014). Alındığı Tarih: 2 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/1965
Emecan, Z., Bakırcı, Ç. M. (2014, February 15). "Kopernik, Güneş'in Merkezde Olduğunu Keşfetmedi...". Evrim Ağacı. Retrieved December 02, 2024. from https://evrimagaci.org/s/1965
Z. Emecan, et al. “"Kopernik, Güneş'in Merkezde Olduğunu Keşfetmedi...".” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 15 Feb. 2014, https://evrimagaci.org/s/1965.
Emecan, Zafer. Bakırcı, Çağrı Mert. “"Kopernik, Güneş'in Merkezde Olduğunu Keşfetmedi...".” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, February 15, 2014. https://evrimagaci.org/s/1965.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close