Köpekler Neden Havlar? Neden Ataları Olan Kurtlar Gibi Daha Sıklıkla Ulumaktan Ziyade, Daha Sıklıkla Havlama Yoluyla İletişim Kuruyorlar?

Köpeğiniz çok mu havlıyor? Yoksa sadece işler gerçekten heyecanlı hale geldiğinde havlayan, normalde sessiz sedasız olan köpeklerden biri mi? Hangi gruptan olursa olsun, köpekler hakkında bildiğimiz bir şey var: Çoğu köpek, biraz da olsa havlar; bu, onların iletişiminin en temel parçalarından birisidir.

Ama alt başlıktaki sorunun cevabını hemen verelim: Köpek havlamalarının, insan dilinde kelime olarak karşılığı yoktur. Yani köpeğiniz siz eve geldiğinizde heyecanla havladığında, "Merhaba, nasılsın?" gibi bir cümle kurmamaktadır. Veya öfkeli bir havlama, "Seni bir yakalarsam alırım ayağımın altına!" gibi bir örüntüye karşılık gelmez. Ama köpeklerin kelimeler kullanmıyor (veya havlamalarının kelimelere karşılık gelmiyor) olması, köpeğinizin sizinle aktif bir şekilde iletişim kuramadığı anlamına gelmez. Çünkü köpeğiniz size; kendi ebeveynleri, hava durumu veya dün sahip olduğu harika kemik hakkında asla bir şey söylemeyecek olsa da, havlama ile yine de önemli bilgiler iletir. Bu havlamaların kökenini çözebilir miyiz dersiniz? Ve bu sayede, köpek havlamalarını anlayabilir miyiz?

Köpek havlamaları, kelimelere karşılık gelmez ama; Türkçede "ünlem" (veya "nidâ") dediğimiz; sevinç, üzüntü, kızgınlık, korku, şaşkınlık gibi duyguları belirten; tabiat seslerini yansıtan, bir kimseye seslenmek için ve ani bir iş oluş hareketi bildiren cümlelerde kullanılan kelimeler ile çok benzerdir. Nasıl ki köpeklerin çıkardığı "hav" sesi tek başına ve bağlam olmaksızın anlamsızdır; bizlerin çıkardığı nidâlar da genellikle tek başlarına herhangi bir anlam ifade etmez. Ama nidâlardan da bileceğiniz gibi, bu ifadeler ile hiçbir bilginin aktarılmadığı düşüncesi tamamen hatalı olacaktır. Köpeklerin havlamaları da, bizim nidâlarımız kadar önemlidir.

İnsanların yanlışlıkla başparmağına çekiçle vurduklarında"Ah!" sesi çıkardığını veya harika bir hediye açtıklarında"Vay!" sesi çıkardıklarını bilirsiniz. Bu sesler, bir insanın nasıl hissettiğini aktarır; ancak neden böyle hissettiklerini anlatmaz. Diğer insanlar bu tür sesler duyduklarında ne olduğunu görmek için sık sık "Ne oldu, bir şey mi oldu?" ya da"Ooo o hediye ne göster bakayım!" gibi tepkiler verirler; yani o nidânın nedenini sorgulama ihtiyacı hissederler. Köpek havlamalarına da bu şekilde bakıldığında, o farklı "hav"ların önemi birden çok daha anlaşılır olacaktır: Köpeğiniz size, nasıl hissettiğini aktarmaktadır; ancak eğer neden öyle hissettiğini anlamak istiyorsanız, onunla biraz daha yakından ilgilenmeniz gerekir.

Kurtlar ve Köpekler: Uluma ve Havlama

En küçük Chihuahua'dan en büyük Danua'ya kadar tüm köpekler, gri kurtların soyundan gelir.^[1] Kurtlar neredeyse hiç havlamazlar, ulurlar.^[2] Bazen köpekler de ulur; ancak köpeklerde uluma daha nadirdir.^[3] Neden kurtların ulumayı, köpeklerinse havlamayı seçtiğini anlamak, havlamanın ne işe yaradığını açıklamamızı sağlamaktadır.

Kurtlar Neden Ulur?

Öncelikle ulumaya bakalım: Kurtlarda yaygın olarak görülen uluma; neredeyse evrensel olarak kulağa "güzel" gelen bir sestir, hüzünlüdür, neredeyse bir tür müzik gibidir. Eğer ulumayı bir çeşit müzik olarak görecek olursak, müziğin insan toplumlarındaki yerine bakarak, kurtlar için değerini anlayabiliriz: Grup halinde şarkı söylemenin insanları bir araya getirmesi gibi, grup halinde uluma da bir kurt sürüsünün birliğine yardımcı olur.^[4]

Köpekler Neden Havlar?

Köpek havlaması da bir yerde grupları bir araya getirir; ancak fark etmiş olabileceğiniz gibi havlama, "güzel" olarak nitelendirilebilecek bir ses değildir. Tıpkı incindiğinizde veya bir şeyden çok keyif aldığınızda çıkardığınız sesler gibi, daha ani, daha acılı, daha korkutucu bir sestir. Dolayısıyla insanların canı yandığında çıkardıkları seslerle veya çalı alakargaları, mirketler ve Kaliforniya tarla sincapları gibi birçok küçük hayvanın çıkardığı bu tür gürültülü seslere bakarak, havlamanın fonksiyonunu anlayabiliriz: Hayvanlar, bu tür sesleri bir şeyden korktuklarında çıkarırlar.^[5] Köpeklerde havlama, tek başına baş edilemeyen bir tehlikeye karşı savunmak için bir grubu bir araya getirebilir ve tek başına bile bir tehdit unsurunu uzak tutmaya yetebilir.

Kurtların böyle sesler çıkarmalarına gerek yoktur; çünkü halihazırda büyük ve korkutucudurlar. Genellikle kendilerini tehdit altında hissetmezler; çoğu durumda, bulundukları ortamda besin zincirinin en üzerindeki canlılar onlardır. Öte yandan köpekler, kurt atalarından çok daha küçük ve çok daha zayıftır. Bu durum da genellikle grubu bir araya çağırmalarını ve kendi başlarının çaresine bakmalarına yardımcı olacak, kesintili, gürültülü ve rahatsız edici sesler çıkarmalarını gerektirir.

İşte köpeklerin havlamasının nedeni budur. Kendi başlarına halledebileceklerinden emin olmadıkları bir konuda yardım almak için gruplarını ararlar. Bu, havlayan bir köpeğin her zaman korktuğu anlamına gelmez. Sadece çok heyecanlı da olabilir - ki bu da, havlamanın köpekler için sosyal bir fonksiyona sahip olduğu fikrini güçlendirmektedir. Köpekler, kapıya gelen bir yabancıyı veya eve yaklaşan başka bir köpeği aileye bildirmeye ihtiyaç duyar; bu sayede, insanlarla iletişimlerini de geliştirmişlerdir.

Köpeğinize Kulak Verin!

Köpeğinizin havlaması insan dilinde kelimelere karşılık gelmeyebilir; ancak muhtemelen onu ne tür bir şeyin heyecanlandırdığına bağlı olarak havlamaları farklılık gösterebilir. Dikkatlice dinlerseniz, bir kargo çalışanına yöneltilen havlama ile kapıdaki bir arkadaşa yöneltilen havlama arasındaki farkı görebilirsiniz. Köpeğin yoldan geçen bir köpeğe havlaması, yoldan geçen bir arabaya havlamasından farklı olabilir.

Köpeğiniz, söylediklerinizden pek anlamıyor; ama insan dilini anlamaya çalışmak için dikkatle dinliyor.^[6] Üstelik köpeklerinizin iltifata ve güzel sözlere verdiği tepkiler, biz insanların iltifata ve güzel sözlere verdiği tepkiyle çok büyük oranda benzeşiyor: Onların beyni de bu sözleri işittiğinde, bizimkisi gibi hiyerarşik bir analiz yapıyor ve önce sözlerin duygusal bileşenlerini daha eski (korteks-altı bölgelerde) değerlendiriyor, sonrasında sözcüklerin anlamını kortekste, yani daha yeni beyin bölgelerinde değerlendiriyor.^[7] Köpeğinizin olumlu seslerine iltifatla karşılık verirseniz ve sesini dikkatle dinlerseniz, onu daha iyi anlayabileceğinizi ve daha keyifli bir hayata sahip olacağını görebilirsiniz.