Kleopatra'nın Kardeşi Sanılan Kafatası, Hasta Bir Çocuğa Ait Çıktı!

Bir arkeolojik "kayıp kişi" vakası daha karmaşık bir hâl aldı. Bilim insanları, Scientific Reports dergisinde yayınladıkları çalışmada uzun süredir Kleopatra’nın kardeşi 4. Arsinoë'ye ait olduğu düşündükleri bir kafatasının aslında genç bir erkek çocuğa ait olduğunu ortaya çıkardı.^[1] Viyana Üniversitesi ve Avusturya Bilimler Akademisi’nden bir ekip, kafatasını analiz etti ve çocuğun 11-14 yaşları arasında olduğunu, bilinmeyen bir gelişim bozukluğundan muzdarip olduğunu belirledi. Genetik analizler de çocuğun muhtemelen İtalya ya da Sardinya'dan geldiğini ortaya koydu.

4. Arsinoë, Mısır kralı 12. Ptolemaios'ın en küçük kızı; Kraliçe Kleopatra ve 13. ve 14. Ptolemaios'un kardeşiydi. Arsinoë, İskenderiye savaşı sırasında Julius Caesar ve Romalılarla müttefik olan Kleopatra'ya karşı Mısır güçlerine liderlik etmeye çalıştı. Arsinoë, Romalı politikacı ve Kleopatra'nın sevgilisi Marcus Antonius'un talebi üzerine M.Ö. 41 civarında Efes'te öldürüldü.

1929’da Avusturyalı arkeolog Josef Keil ve ekibi tarafından Efes’te bir kafatası bulundu. Efes’te Octagon olarak bilinen eski, görkemli bir yapının kalıntılarında tamamen suyla dolu bir lahit keşfettiler. Mezarda herhangi bir eşya bulamamış olsalar da eksiksiz bir iskelet vardı. Keil, araştırmacılar mezarı kapatmadan önce kafatasını da yanında götürdü.

Almanya'nın Greifswald kentinde yapılan ilk analizde mezarın 20 yaşlarda "çok seçkin bir kadına ait olduğu öne sürülmüştür. Keil, kesin veriler sunamasa da Viyana Üniversitesi'nde yeni bir işe başladığında kafatasını yanında götürdü. Weninger, 1953 yılında fotoğraflar ve ölçümler içeren bir makale yayınladı ve kafatasının "zarif, özel bir tipi”olan genç bir kadını temsil ettiği sonucuna vardı.

1982’de iskeletin geri kalanı Efes’te bulundu, ancak bu kez lahitin içinde değil, mezar odasının giriş bölümündeki bir niş içinde yer alıyordu. Arkeolojik kayıtlar ve Arsinoë'nin M.Ö. 41 civarında Efes’te öldürülmüş olması, 1990'da arkeologlar ve antropologların yeni bir hipoteze yöneltti: Arsinoë, Efes’teki bu görkemli mezara gömülmüş olabilirdi.

Bu yeni çalışmada, genetikçiler, ortodontistler, tarihleme uzmanları ve arkeologlardan oluşan bir ekip bu kafatasını daha yakından inceledi. İlk olarak, kafatasının çok detaylı bir dijital görüntüsünü oluşturmak için mikro bilgisayarlı tomografi kullandılar. Daha sonra, kişinin öldüğünde kaç yaşında olduğunu belirlemek ve bir miktar DNA elde etmek için kafatasının tabanından ve iç kulaktan küçük örnekler aldılar.

Ekip, kafatasının M.Ö. 36 ila 205 yılları arasına tarihledi. Bu tarih aralığı, Arsinoë'nin ölüm tarihi olarak kabul edilen M.Ö. 41 ile büyük ölçüde örtüşüyordu. Genetikçiler kafatası ile uyluk kemiğinden alınan bazı örnekler arasında da bir eşleşme buldular. Bu, 1929’da Keil’in lahitten çıkardığı kafatası ile daha sonra mezar odasının girişinde bulunan iskeletin aynı kişiye ait olduğu anlamına geliyordu. Araştırmanın ortak yazarı ve Viyana Üniversitesi'nden arkeolog Gerhard Weber şöyle söylüyor:

Daha sonra büyük bir sürprizle karşılaştık: Tekrar yaptığımız testlerde hem kafatasında hem de uyluk kemiğinde açıkça bir Y kromozomu vardı, yani bu kişi erkekti.

Kafatasının daha ayrıntılı incelenmesi, Octagon'daki çocuğun hala ergenlik çağında olduğunu ve yaklaşık 11 ila 14 yaşlarında olduğunu ortaya koydu. Diş köklerinin ve hâlâ gelişmekte olan kafatası tabanının yüksek çözünürlüklü görüntüleri, bunun genç bir ergen olduğunu doğruladı. Ayrıca muhtemelen kafatasını etkileyen bir tür hastalıktan muzdaripti. Normalde 65 yaşında kaynaşan kafatası dikişlerinden biri çoktan kapanmıştı ve kafatasının çok asimetrik bir şekilde olmasına neden oluyordu.

Ekibe göre en dikkat çekici özellik üst çenenin yeterince gelişmemiş olmasıydı. Çene olağandışı bir şekilde aşağıya doğru açılı bir şekilde gelişmişti ve muhtemelen çiğneme sırasında ciddi sorunlara yol açıyordu. Ekip, çenesinde kalan iki dişi ve çeşitli diş eklemlerini inceleyerek bunu doğruladı. İlk kalıcı azı dişi çiğneme izleri göstermese de ilk küçük azı dişi aşınmıştı ve bu dişin çok kullanılmasından kaynaklı çatlaklar içeriyordu. Ekip, çene ve yüzün alışılmadık bir şekilde büyümesinin bir sonucu olarak düzenli diş teması olmadığına inanıyor. Bu büyüme bozukluklarına neyin yol açtığı hala belirsiz olsa da araştırmacılar D vitamini eksikliği veya Treacher Collins sendromu gibi genetik bir bozukluk olabileceğini düşünüyor.

Arkeologlar ve antropologlar için Arsinoë'nin kalıntılarını arama çalışmaları, kafatasının zaten bulunmuş olduğuna dair bu söylenti olmaksızın devam edebilir.