Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Kızıl akbaba (Gyps fulvus)

4 dakika
2,949
Kızıl akbaba (Gyps fulvus) Yasemin Öztürk
Yetişkin birey.
Tüm Reklamları Kapat
Kızıl akbaba
  • Bilimsel Adı Gyps fulvus
  • Halk Arasındaki Türkçe Adı Kızıl akbaba
  • Halk Arasındaki İngilizce Adı Griffon vulture
Taksonomi
  • Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
  • Gözlem Ekle

Gözlem Bilgileri

Gözlem, Yasemin Öztürk'ün yüksek lisans tezinde yürüttüğü araştırmalar sonucu kaydedilmiştir.

Tanım ve Genel Bilgiler

Türkiye'nin 4 akbaba türünden birisi olan kızıl akbaba, kara akbabadan sonra en büyük akbaba türüdür. Kızıl bir gövdeye sahiptir. Kanatları ve kuyruğu siyahtır. Boynu ve başı, yün kumaşına benzeyen ince tüylerle kaplıdır. Genç bireylerde kanat altı daha açık, yakası daha koyu renklidir. Boyunlarının hareket kabiliyeti yüksektir. Görme ve işitme duyuları oldukça gelişmiştir. Burun boşlukları oldukça geniş bir yapıya sahiptir. Burun delikleri ise genellikle kıl ve türlerle kaplıdır. Gündüz yırtıcıları takımında olduğu için gagası çengel şeklindedir. Birinci ve ikinci parmağı uzun, tırnakları sivri ve kıvrıktır. Kızıl akbaba, diğer akbabalar gibi yerden havalanma konusunda çok yetenekli olmasalar da, havada süzülerek 64 km/sa hıza çıkabilir. Hatta bir leşe veya herhangi bir besine doğru ilerliyorsa, 164 km/sa hıza bile ulaşabilir.

Yetişkin birey. Dörtdivan, Bolu.
Yetişkin birey. Dörtdivan, Bolu.
Pedram Türkoğlu

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Kuşlar uçarken fazla enerjiye ihtiyaç duyarlar, buna mukabil oksijen ihtiyaçları oldukça fazladır. Bir kuş uçarken, dinlendiği zamana göre 21 kat daha fazla oksijene ihtiyaç duymaktadır. Bu sebepten ötürü solunum sistemleri, buna yönelik seçilim göstermiştir. Gövdelerinde yer alan kemikler ve korudukları organlarında yapılarında değişiklikler gözlemlenmektedir.

Kızıl akbaba, Gündüz Yırtıcıları (Falconiformes) takımının içinde yer alan Atmacagiller (Accipitridae) ailesinde sınıflandırılmaktadır. Gyps cinsinin 7 türünden biridir.

Türkiye'deki üreme alanlarının haritası.
Türkiye'deki üreme alanlarının haritası.
Türkiye Üreyen Kuş Atlası

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Kızıl akbaba: İspanya'dan Kuzey Afrika'ya, Arap Yarımadası'ndan Balkanlar'a, Hindistan'dan Kafkaslar'a kadar geniş yayılımı olan bir türdür. Diğer Eski Dünya Akbabaları gibi yerden havalanma konusunda çok yetenekli olmadıkları için genellikle yuvalarını yüksek kayalıklara yaparlar. Yuvaları dağlık bölgelerde bulunsa da yiyecek aramak ormanlık alanlara seyahat ederler.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Kızıl akbaba IUCN kırmızı listesinde Least Concern “LC”, yani "Asgari Endişe" olarak sınıflandırılmıştır. Bazı coğrafyalarda popülasyonlarında parçalanmalar görülse de nüfusu giderek artmaktadır. Avrupa nüfusunun 32.400-34.400 çift olduğu tahmin edilmektedir, bu da 64.800-68.800 olgun kişiye eşittir. Küresel nüfusun ise çok ön bir tahmini 648.000-688.000 olgun bireydir. Türkiye'de kızıl akbaba en az 300, en çok 600 üreyen çifte sahiptir.

Kızıl akbabanın popülasyonları artış göstermesine rağmen küresel ölçekte karşılaştığı bazı beşeri tehditler vardır. Rüzgar türbinleri, elektrik telleri kızıl akbaba için önemli olan tehditlerden birkaçıdır. Diğer leşçi türlerde olduğu gibi, toynaklı hayvanların tedavilerinde ölmeden önce kullanılan diklofenak gibi ilaçlar, kızıl akbaba ölümlerine yol açmaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Muhtemelen rüzgar türbinleri sebebiyle ölmüş olan bir yetişkin.
Muhtemelen rüzgar türbinleri sebebiyle ölmüş olan bir yetişkin.
Vulture Conservation Foundation

Hayvan türlerini tehdit eden en önemli faktörlerden biri yaşam alanlarındaki değişikliklerdir. Özellikle yırtıcı kuşlar geniş yaşam alanlarına ihtiyaç duyarlar, örneğin bir kartal normal şartlarda 100 km²'lik alana ihtiyaç duymaktadır. Kızıl akbabaya gelecek olursak, kızıl akbabalar yaşamlarının büyük bir kısmını kayalık arazilerde geçirirler. Bu nedenle alanda meydana gelecek değişiklikler kızıl akbabaları önemli ölçüde etkiler.

Bir başka tehdit ise yırtıcı popülasyonunu azaltmak için kullanılan yasa dışı zehirli et uygulamasıdır. Burada asıl hedef kurt, çakal vb. hayvanlar olmasına rağmen, kızıl akbaba gibi leşçi canlılar da etkilenmektedir.

Davranış ve Etoloji

Kızıl akbaba, son derece sosyal bir kuş türüdür. Sayıları binleri bulan büyük sürüler oluşturabilir. Bir leşin paylaşılması kızıl akbabalar arasında kavgalara neden olabilir. Leş üzerinde hakimiyet sağlamak için homurdanma, tıslama gibi sesler çıkarırlar.

Kızıl akbaba, yuvasını eşiyle beraber yapar. Kuluçka dönemi şubat ve mart aylarında başlar, ağustos ayının sonuna kadar devam eder. Kızıl akbaba üreme verimliliğini arttırmak için yumurtlamadan önce, 1 ay sık sık çiftleşir. Yumurtadan çıkan yavrular 125-130 gün içerisinde uçar. Cinsel olgunluğa 4-5 yaşında ulaşır. Ortalama yaşam süresi 37 yıldır.

İki yetişkinin termal akımlar ile süzülmesi, Dörtdivan, Bolu.
İki yetişkinin termal akımlar ile süzülmesi, Dörtdivan, Bolu.
Pedram Türkoğlu

Diyet ve Metabolizma

Kızıl akbaba leşçi bir kuş türüdür. Diyetini çoğunluğunu çeşitli hayvanların leşleri oluşturmaktadır. Leşlerin iç organlarını yer, sert kısımlarını dışarı atarlar. Diyetleri bölgedeki biyolojik çeşitliliğe göre değişmektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Kızıl akbaba doğa için önemli olduğu gibi insan için de önemli bir türdür. Çünkü diğer leşçil akbabalar gibi kızıl akbaba da ölen hayvanların cesetlerini ortadan kaldırarak olası hastalıkların salgınını önler.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
10
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 7
  • Muhteşem! 3
  • Bilim Budur! 3
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Umut Verici! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • Y. Öztürk. (Yüksek Lisans Tezi, 2021). Sütçüler (Isparta) Kızıl Akbaba (Gyps Fulvus) Populasyonunun Biyoekolojisi. Not: Tez No: 179761.
  • Smıthsonian's National Zoo & Conservation Biology Institute. Ruppell's Griffon Vulture. (3 Haziran 2021). Alındığı Tarih: 3 Haziran 2021. Alındığı Yer: Smıthsonian's National Zoo & Conservation Biology Institute | Arşiv Bağlantısı
  • A. Demirsoy. (Ansiklopedi, 1992). Yaşamın Temel Kuralları Omurgalılar / Amniyota (Sürüngenler Kuşlar Ve Memeliler) Cilt Iii / Kısım Ii. Not: s. 942.
  • G. Eken, et al. (Bilimsel Rapor, 2006). Türkiye'nin Önemli Doğa Alanları. Not: s. 473.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 31/10/2024 09:16:47 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10528

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Yaşamın Başlangıcı
Mikoloji
Maske
Olumsuz
Enzim
Gerçek
Gelişim
Tekillik
Biyografi
Öğrenme
Koruma
Doğa Yasaları
Mit
Veri Bilimi
Karanlık Enerji
Tür
Kartal
Köpek
Canlı Cansız
Memeli
Biyocoğrafya
Teknoloji
Hayvanlar Alemi
Devir
İletişim
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
A. A. Çekici, et al. Kızıl akbaba (Gyps fulvus). (4 Haziran 2021). Alındığı Tarih: 31 Ekim 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10528
Çekici, A. A., Türkoğlu, P. (2021, June 04). Kızıl akbaba (Gyps fulvus). Evrim Ağacı. Retrieved October 31, 2024. from https://evrimagaci.org/s/10528
A. A. Çekici, et al. “Kızıl akbaba (Gyps fulvus).” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, 04 Jun. 2021, https://evrimagaci.org/s/10528.
Çekici, Ali Arif. Türkoğlu, Pedram. “Kızıl akbaba (Gyps fulvus).” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, June 04, 2021. https://evrimagaci.org/s/10528.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close