- Bilimsel Adı Polyplacophora
- Halk Arasındaki Türkçe Adı Kiton
- Üst Alan (Superdomain) Neomura
- Tip (Type) Ökaryotlar (Eukaryota)
- Alem (Kingdom) Hayvanlar (Animalia)
- Bölük (Division) Yumuşakçalar (Mollusca)
- Sınıf (Class) Kiton (Polyplacophora)
- Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
- Gözlem Ekle
Polyplacophora veya Kitonlar; 8 plaklı kalsiyum karbonat bazlı kabuğa sahip, 800'den fazla türü barındıran bir Yumuşakça sınıfıdır. İlk dinozorların ortaya çıkışından 150 milyon yıl daha önce ortaya çıkmış ve birçok kitlesel yok oluş vakasını atlatmışlardır.
Kitonlar "gelişmiş" duyu organlarına veya sinir sistemine sahip olmadıkları halde üstün yön bulma kabiliyetine sahiptir. Bunun sebebi ile ilgili birçok teori olsa da henüz kesin bir yargıya varılmamıştır.[1]
Yaşam süreleri 1 ilaˆ 20 yıl arasında değişir. Uzunlamasına oval şekle sahiptirler ve genelde maksimum uzunlukları 5 cm'dir. Fakat bu sınıfın üyelerinden Pasifik Okyanusu'nun Kuzey Amerika kıyılarında bulunan Cryptochiton stelleri, 43 cm'ye kadar büyüyebilir ve 2 kg ağırlığa ulaşabilir.
Kitonlar oldukça esnek bir yapıya sahiptir. Bu sayede kaya boşluklarına rahatlıkla sığabilir, top şeklinde kıvrılabilirler. Fakat tüm bu esnekliklerine rağmen bir kayaya öyle sıkı tutunurlar ki zorla gevşetildiklerinde yaralanabilirler.
Kitonlar açık kan dolaşım sistemine sahiptirler. Yani kanları her daim bir damar sistemi içinde bulunmaz. Ayrıca bir çift böbrek, 2 lateral sinir kordonundan oluşan basit bir sinir sistemine ve kabuk plağının dışında yer alan çok sayıda küçük duyu organına sahiptirler. Bu duyu organlarından bazıları retina ve mercek benzeri bir yapıyla ışık reseptörü olarak özelleşmiştir. Kafalarında göz veya tentakül (dokunaç) yoktur. Manto boşlukları ise çok sayıda solungaç barındırır. [2]
Yumuşakçaların belirgin özelliği olan geniş, oval, düz ve kaslı ayak; sert yüzeylere tutunmak ve üzerinde yavaşça sürünmek için özelleşmiştir.
Radula isimli yapı ise sıklıkla dil yapısı ile karıştırılmakla beraber Yumuşakça filumuna özel, törpü benzeri bir yapıdır. Çift kabuklular hariç her Yumuşakçada bulunan bu yapı, avda delik açmak veya avı yüzeyden kazımak için kullanılır.
Kitonlar radüler diş olarak adlandırılan, demirle kaplanmış çok sayıda küçük ve keskin diş sırasına sahiptir. Kitonlar sürekli dibe doğru diş üretirler ve en dışta yer alan dişler aşındıkça yeni çıkanlar onların yerini alır. Bu radüler dişlerin şekli ve dizilişi ise türü tanımlamak açısından büyük önem arz eder.[3]
Ekolojik Dağılım ve Habitat
Çoğu kiton gelgit arası bölgelerde ve sığ sularda yaşar, fakat 7000 metre derinlikte yaşayan türleri de görülmüştür.[4]
Davranış ve Etoloji
Kitonlar gececi hayvanlardır ve gündüzleri kayalarda saklanırlar. Genelde dış döllenme ile üremelerine rağmen bazı türlerin yavruyu mantoda kuluçkaya yatırdığı gözlenmiştir.
Üreme amacıyla erkek spermini, dişi ise yumurtasını suya bırakır. Döllendikten sonra bunlar trokofor larvası adı verilen; küresel veya armut biçimli, yarı saydam, serbest yüzen larvalara dönüşür. Kısa bir süre sonra ise uzar ve doğrudan genç bir kiton olarak hayatlarına devam edeler. Karındanbacaklılar ve Çift kabuklular gibi Yumuşakçalarda görülen Veliger isimli ek evre kitonlarda görülmez.[5]
Yaygın avcıları arasında yengeçler, kuşlar, balıklar ve deniz salyangozu bulunur.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Diyet ve Metabolizma
Süngerler veya Bryozonlar gibi hayvanlarla ya da radulaları ile yüzeyden kazıdıkları alglerle veya diatomlar ile beslenirler.
İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar
Dünyanın farklı bölgelerinden bazı insanlar kitonlarla beslendiği ve Pasifik-Alaska civarlarındaki yerli kabilelerin de geçmişte kiton avladıkları biliniyor.[6]
Etimoloji
Polyplacophora ismi Yunanca "poly-" (Tr: "çok"), "plako-" (Tr: "plak") ve "phoros " (Tr: "taşıyan") kelimelerinin birleşiminden oluşturulmuştur.[7]
Kiton ismi ise kabuğunun görünümünden ötürü Yunanca'da "zırh" anlamına gelen "khiton" kelimesinden türetilmiştir.[8]
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
6
-
2
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- P. Ranjan. Chitons: Primitive Inhabitants Of Today's Seashores. (20 Mart 2023). Alındığı Tarih: 30 Haziran 2023. Alındığı Yer: Britannica | Arşiv Bağlantısı
- P. Bunje. The Polyplacophora. (1 Ocak 2003). Alındığı Tarih: 30 Haziran 2023. Alındığı Yer: UCMP Berkeley | Arşiv Bağlantısı
- ^ The Editors of Encyclopaedia Britannica. Radula. (20 Temmuz 1998). Alındığı Tarih: 30 Haziran 2023. Alındığı Yer: roundglass | Arşiv Bağlantısı
- ^ R. Fox. Phylum Mollusca: Classes Polyplacophora And Gastropoda. (1 Ocak 2003). Alındığı Tarih: 30 Haziran 2023. Alındığı Yer: biosurvey | Arşiv Bağlantısı
- ^ The Editors of Encyclopaedia Britannica. Chiton. (20 Temmuz 1998). Alındığı Tarih: 30 Haziran 2023. Alındığı Yer: Britannica | Arşiv Bağlantısı
- ^ H. V. Kuhnlein, et al. Chitons. Alındığı Tarih: 30 Haziran 2023. Alındığı Yer: Traditional Animal Foods of Indigenous People of Northern North America | Arşiv Bağlantısı
- ^ Wiktionary. Polyplacophora. (23 Ocak 2023). Alındığı Tarih: 30 Haziran 2023. Alındığı Yer: Wiktionary | Arşiv Bağlantısı
- ^ Etymonline. Chiton (N.). (13 Kasım 2017). Alındığı Tarih: 30 Haziran 2023. Alındığı Yer: Online Etymology Dictionary | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 30/05/2025 07:34:02 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/15007
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
