Karıncalar Takım Çalışması Konusunda İnsanlara Fark Atıyor!

Mutfağında karınca sorunu ile uğraşmış herkes, karıncaların son derece sosyal hayvanlar olduğunu bilir. Onları tek başına görmek pek sık rastlanan bir durum değildir. Her ne kadar bazılarımız yalnızlığı tercih etse insanlar da sosyal hayvanlardır. Karıncalar da insanlar da hayvanlar aleminde doğada kendi boylarını aşan yükleri taşımak için iş birliği yapan çok az türden biridir.

Weizmann Bilim Enstitüsü'nden Prof. Ofer Feinerman ve ekibi, bu ortak özelliği kullanarak grup halindeki iş birliğine, karar alma mekanizmalarına, grup dışında tek başına hareket etmeye dair birçok davranışın olumlu ve olumsuz taraflarını anlamak için ilginç bir evrimsel yarışma düzenledi. "Kim, büyük bir yükü bir labirent boyunca daha iyi taşır?" yarışmasından elde ettikleri bulgular, Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayınlandı.^[1]

Tabea Dreyer liderliğindeki araştırma ekibi, iki tür arasında karşılaştırma yapabilmek için hareket planlama ve robotik alanlarındaki klasik bir problem olan "piyano taşıma bulmacası"nın gerçek hayattaki bir versiyonunu oluşturdu. Bu problem, robotik ve hareket planlama alanlarında, alışılmadık şekillerde olan bir nesneyi karmaşık bir ortamda bir noktadan diğerine taşımak için olası yollarını anlamak için tasarlanmıştır.

Tabii ki katılımcılara piyano yerine, iki dar yarıkla birbirine bağlanan üç odaya bölünmüş dikdörtgen bir alan boyunca manevra yapmaları gereken T şeklinde büyük bir nesne verildi.

Piyano yerine, katılımcılara büyük bir T şeklinde nesne verildi. Bu nesneyi, üç odadan oluşan ve odaları birbirine bağlayan iki dar geçitten oluşan dikdörtgen bir alanda hareket ettirmeleri gerekiyordu.

Araştırmacılar, hem insanlara hem de karıncalara uygun olacak şekilde, boyut açısından farklı iki labirent oluşturdu ve katılımcıları farklı büyüklükte gruplara ayırdı. İnsan katılımcıların bulunması nispeten daha kolaydı, muhtemelen yarışma fikrini eğlenceli buldukları için gönüllü oldular. Ancak karıncalar, iş birliğine önem veren bir tür olsalar da rekabetçi değildir. Onlar, ağır yükün yuvalarına taşınacak lezzetli bir yiyecek olduğunu sanarak kandırıldıkları için yarışmaya biraz zorla katılmış oldular.

Yarışmada insanların rakibi uzun antenleri olan ve sürekli oraya buraya koşturdukları için "çılgın karıncalar" olarak da bilinen Paratrechina longicornis türüydü. Yaklaşık 3 mm uzunluğunda olan bu karınca türü dünya çapında yaygındır ve İsrail'de özellikle kıyı bölgelerinde ve güneyde sıkça görülmektedirler.

Karıncalar, labirent görevine üç farklı grupla yer aldı. Birinci grupta tek başına bir karınca bulunuyorken ikinci grupta yaklaşık yedi karıncadan oluşan küçük bir grup, son grupta ise yaklaşık 80 karıncadan oluşan büyük bir grup bulunuyordu. İnsanlardaki birinci grup yine tek başına bir insandan oluşuyorken ikinci grupta altı ila dokuz kişilik küçük bir grup ve son grupta 26 kişilik büyük bir grup bulunmaktaydı.

Araştırmacılar, karşılaştırmayı olabildiğince adil hale getirmek için bazı durumlarda insan gruplarından konuşma veya jest gibi yollarla iletişim kurmamalarını, hatta ağızlarını ve gözlerini diğer katılımcılardan gizlemek için cerrahi maskeler ve güneş gözlükleri takmalarını istedi. Ayrıca, insanların yükü taşırken yalnızca karıncaların tutma şekline uygun olarak tasarlanmış kulplardan tutmaları da gerekiyordu. Bu kulplar, her katılımcının uyguladığı çekme kuvvetini ölçen cihazlarla donatılmıştı.

Araştırmacılar her grup için için deneyi birçok kez tekrarladı, ardından videoları ve elde edilen gözlem verilerini bilgisayar simülasyonları ve çeşitli fizik modelleri kullanarak titizlikle analiz etti.

Tahmin edileceği üzere, insanın bilişsel yetenekleri bireysel görevde üstünlük sağladı. İnsanlar, ne yapmaları gerektiğini stratejik bir şekilde hesaplayıp planlayarak tekil görevde karıncaları geride bıraktı.

Ancak özellikle büyük grupların olduğu toplu görevlerde durum tamamen farklıydı. Karınca grupları, tekil olarak yarışan karıncalardan daha iyi performans göstermekle kalmadı, bazı durumlarda insan gruplarından da daha iyi performans sergilediler. Karınca grupları, kolektif hafızalarını kullanarak hesaplı ve stratejik bir şekilde birlikte hareket etti, belirli bir hareket yönünü tercih ederek tekrarlanan hatalardan kaçındıılar.

Buna karşın, insanlar gruplar halinde hareket ettiklerinde performanslarını önemli ölçüde arttıramadı. Grup üyeleri arasındaki insani iletişim kısıtlandığında insanların grup performansları tekil performansın bile altına düştü. Araştırmacılara göre insanlar, kısa vadede cazip görünen ancak uzun vadede faydalı olmayan "açgözlü" çözümleri tercih etme eğilimindeydiler ve "en düşük ortak payda"yı seçtiler. Feinerman, şöyle anlatıyor:

Karınca kolonisi aslında bir aile gibidir. Yuvadaki tüm karıncalar kardeştir ve ortak çıkarlara sahiptir. Burası iş birliğinin rekabete ağır bastığı birbirine sıkı sıkıya bağlı bir topluluktur. Bu nedenle bir karınca kolonileri bazen süper organizma olarak da adlandırılır. Tıpkı birbirleriyle iş birliği yapan birden fazla hücreden oluşan yaşayan tek bir beden gibi.

Bulgularımız bu görüşü destekliyor. Grup halinde hareket eden karıncalar daha zeki bir şekilde hareket ediyor. Onlar için bütün, parçalarının toplamından daha büyük. Ancak insanların durumu farklı. Grup oluşturmak, insanların bilişsel yeteneklerini geliştirmedi. Sosyal medya çağında popüler hale gelen "kalabalıkların bilgeliği" bizim deneylerimizde kendini göstermedi.