Karanlık Madde Karanlık Enerjiye Dönüşüyor Olabilir Mi?
Zaman içinde bilimin gelişmesiyle evrenin nasıl işlediği konusunda daha fazla bilgi sahibi olmaya başladık. Ancak birkaç yüzyıl öncesine göre bilgi miktarımız artmış olsa da Evren'in nasıl işlediği konusunda hala her şeyi çözebilmiş değiliz. Karanlık madde ve karanlık enerji de bunun örneklerindendir.
Hakkında çok az şey bildiğimiz bu olgular Evren'in temel dinamiklerini oluşturmaktadır. Bunlar doğrudan alakalı olmasalar da birbirleri üzerinde bir etkileri olduğu yönünde bulgular vardır. Ancak asıl konuya geçmeden önce karanlık madde ve karanlık enerjinin ne olduğuna bir değinmemiz gerekmektedir.
Karanlık madde Evren'deki kütle çekimi ve buna bağlı olarak hareket eden gök cisimleri ile ilgili açıklayamadığımız bazı davranışları açıklamak için ortaya atılmış bir olgudur. Bunun en bilinen örneği galaksinin etrafında dönen yıldızlardan özellikle dış tarafta kalanların olması gerekenden daha hızlı hareket etmesidir. Bu kadar hızlı hareket etmelerine karşın yörüngede kalmalarının sebebinin karanlık madde olduğu düşünülüyor.
Peki daha hızlı gitmelerinin ne önemi var? Bunu ise bir örnek vererek açıklayalım. Elinizde bir ipin ucuna bağlı bir top olduğunu düşünün. Bu top ile beraber kendi etrafınızda dönmeye başladınız. Top havalanıp siz merkezde olacak şekilde etrafınızda daireler çizecektir. Bu, Evren'deki nesnelerin birbirleri etrafında nasıl döndüğünü açıklayan güzel bir örnektir. Siz merkezdeki büyük kütleyi, ip kütle çekimini ve top da yörüngede dolaşan diğer nesneyi temsil eder. Şimdi daha hızlı dönmeye başladığınızı düşünün. Bir aşamadan sonra ip kopacak ve top uzaklaşacaktır. İşte bir nesnenin yörünge hızının önemi buradan geliyor. Eğer fazla hızlı ise o nesne yörüngeden çıkar. Ancak bu galaksilerin etrafında dönen bazı yıldızlar için beklediğimiz gibi işlememektedir ve bu sebeple onları bağlı tutan bir şeyin varlığına işaret etmektedir.
Karanlık enerjiye geçecek olursak bu olgu, tamamen, içinde bulunduğumuz Evren'in genişlemesi ile ilgili bir durumdur. Evren, artan bir hızda genişliyor. İçinde bulunan kütle sebebi ile ilk akla gelen şey Evren'in küçülmesi, sabit bir boyutu olması ya da en azından sabit bir hızda genişlemesi gerektiğidir. Çünkü ivmeli bir hareket için sürekli değişen bir şeylerin olması gerekir ve Evren oluştuğundan beri kapalı bir sistem olduğuna göre bu dış bir etken olamaz. Ancak gene de ne olduğunu bilmediğimiz bir şey hızlanan bir genişlemeye sebep olmaktadır. İşte bunu açıklamak için ortaya atılan fikir karanlık enerjidir.
Bu iki ayrı olgu ortaya atılırken aralarında bir ilişki olduğu doğrudan doğruya düşünülen bir şey değildi; adlarındaki benzerlik sadece bu konuda ne kadar bilgisiz olduğumuza yapılan bir göndermeden ibarettir. Sonradan popülerleşen bu isimler belki de ne olduklarını gerçekten öğrendiğimizde değişecek. Ama karanlık madde ve karanlık enerji arasındaki ilişki tam olarak normal madde ve normal enerji gibi olmasa da bu aralarında herhangi bir bağlantı olmasının imkansız olduğu anlamına da gelmez.
Her şeyin oluşumundan beri gerçekleşen olayları gözlemlemek Evren'in nasıl işlediğini anlamak için kullandığımız bir yöntemdir. Kafamızı kaldırıp gökyüzüne baktığımızda gördüğümüz yıldızlar bizimle aynı anda varmışlar gibi görünse de aslında evrensel hız limiti yüzünden çok uzaktaki nesnelerin görüntülerinin bize ulaşması zaman almaktadır. İşte bu gerçeği kullanarak Evren'in geçmişine bakmamız mümkündür. Diğer bir deyişle, ne kadar uzağa bakarsak Evren'in o kadar eski halini görmekteyiz.
Rus araştırmacılar da 2016'da yayımlanan bir araştırmalarında Planck teleskobunun Kozmik Mikrodalga Arkaplan Işıması (Cosmic Microwave Background Radiation: CMB) hakkındaki verilerini kullanarak tam olarak bunu yaptılar. Bu ışıma, Evren'in oluşumu sırasında ortaya çıkan radyasyonun günümüze kadar ulaşmış halidir. Bazı bölgeleri daha soğuk, diğer bölgeleri daha sıcak bir görüntü sergilediğinden Evren'in oluştuğu zamandaki bileşimi hakkında fikir edinebilmekteyiz.
Buradan yola çıkarak o dönemdeki kozmolojik parametreler gözlemlenmiştir ve Evren'in erken döneminde -yani Büyük Patlama olayından yaklaşık 300.000 yıl sonrasında- bugünküne göre daha fazla miktarda karanlık madde olduğu görülmüştür. Aradaki bu farkı açıklamak için ise karanlık madde bozunması fikri ortaya atılmıştır.
Bozunma, parçacık fiziğinde herhangi bir atom ya da parçacığın kararsız hale gelerek farklı bir tür atom ya da parçacığa dönüşmesine denir. Bunun en popüler örneği Uranyum atomunun yaşadığı bir radyoaktif bozunma türü olan nükleer fisyondur. Güçlü nükleer kuvvetin bir arada tutamadığı Uranyum çekirdeği parçalanır ve bu sırada daha küçük bir elemente dönüşürken enerji salar. Bunun dışında çok bilinmese de bazı diğer elementler de bozunmaya uğrar. Karanlık maddenin de bu tarz bir bozunmaya uğruyor olabileceği düşünülmektedir.
Bu durum, Evren'deki kütlenin büyük kısmını oluşturan karanlık maddenin bozunmaya uğruyor olduğu anlamına gelmektedir. Kütle çekimine sebep olan şeyin madde olduğunu göz önüne alırsak madde miktarının zamanla azalması da kuvvetin güç kaybetmesi demektir. Yani kütle çekimi giderek azalmaktadır. Bunun karşılığında da Evren'in genişleme hızının artması -yani karanlık enerjinin artması- mantıklı bir sonuç gibi duruyor.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Brezilyalı araştırmacılar da aynı bağlantıyı kurup konu hakkında 2008 yılında bir makale yayımlamışlardır. Yaptıkları araştırmada, termodinamik kanunlarından yola çıkan bir bakış açısı ile karanlık maddenin karanlık enerjiye dönüşme ihtimalini incelemişlerdir. Vardıkları sonuca göre kanı, böyle bir dönüşümün mümkün olduğu yönündedir. Kısaca Evren'in genişleme hızının artışı karanlık maddenin karanlık enerjiye dönüşmesi ile ilişkili olabilir.
Bu çıkarımların ne kadar doğru olduğunu ise bilimsel yöntemler yardımıyla zamanla öğreneceğiz.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 22
- 11
- 10
- 9
- 8
- 6
- 5
- 1
- 1
- 1
- 1
- 0
- S. H. Pereira, José Fernando de Jesus. (2018). Can Dark Matter Decay In Dark Energy?. Physical review D: Particles and fields, sf: Phys.Rev.. D79. 043517. 10.1103/PhysRevD.79.043517.. | Arşiv Bağlantısı
- A. Chudaykin. Physicists Measure The Loss Of Dark Matter Since The Birth Of The Universe. (28 Kasım 2018). Alındığı Tarih: 28 Kasım 2018. Alındığı Yer: Phys.org | Arşiv Bağlantısı
- A. Chudaykin, et al. (2018). Dark Matter Component Decaying After Recombination: Lensing Constraints With Planck Data. Physical Review D (2016), sf: --. | Arşiv Bağlantısı
- S. H. Pereira, et al. (2018). Can Dark Matter Decay In Dark Energy?. Physical review D: Particles and fields (Phys Rev), sf: --. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 10/12/2024 05:10:42 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7468
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.