Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Karanlık Madde Karanlık Enerjiye Dönüşüyor Olabilir Mi?

5 dakika
7,675
Karanlık Madde Karanlık Enerjiye Dönüşüyor Olabilir Mi? Chandra X-Ray Observayory Website
Evrim Ağacı Akademi: Karanlık Madde & Karanlık Enerji Yazı Dizisi

Bu yazı, Karanlık Madde & Karanlık Enerji yazı dizisinin 5 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Evrenin "Karanlık" Yüzü: Karanlık Madde ve Karanlık Enerji Nedir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Zaman içinde bilimin gelişmesiyle evrenin nasıl işlediği konusunda daha fazla bilgi sahibi olmaya başladık. Ancak birkaç yüzyıl öncesine göre bilgi miktarımız artmış olsa da Evren'in nasıl işlediği konusunda hala her şeyi çözebilmiş değiliz. Karanlık madde ve karanlık enerji de bunun örneklerindendir.

Hakkında çok az şey bildiğimiz bu olgular Evren'in temel dinamiklerini oluşturmaktadır. Bunlar doğrudan alakalı olmasalar da birbirleri üzerinde bir etkileri olduğu yönünde bulgular vardır. Ancak asıl konuya geçmeden önce karanlık madde ve karanlık enerjinin ne olduğuna bir değinmemiz gerekmektedir.

Karanlık madde Evren'deki kütle çekimi ve buna bağlı olarak hareket eden gök cisimleri ile ilgili açıklayamadığımız bazı davranışları açıklamak için ortaya atılmış bir olgudur. Bunun en bilinen örneği galaksinin etrafında dönen yıldızlardan özellikle dış tarafta kalanların olması gerekenden daha hızlı hareket etmesidir. Bu kadar hızlı hareket etmelerine karşın yörüngede kalmalarının sebebinin karanlık madde olduğu düşünülüyor.

Tüm Reklamları Kapat

Peki daha hızlı gitmelerinin ne önemi var? Bunu ise bir örnek vererek açıklayalım. Elinizde bir ipin ucuna bağlı bir top olduğunu düşünün. Bu top ile beraber kendi etrafınızda dönmeye başladınız. Top havalanıp siz merkezde olacak şekilde etrafınızda daireler çizecektir. Bu, Evren'deki nesnelerin birbirleri etrafında nasıl döndüğünü açıklayan güzel bir örnektir. Siz merkezdeki büyük kütleyi, ip kütle çekimini ve top da yörüngede dolaşan diğer nesneyi temsil eder. Şimdi daha hızlı dönmeye başladığınızı düşünün. Bir aşamadan sonra ip kopacak ve top uzaklaşacaktır. İşte bir nesnenin yörünge hızının önemi buradan geliyor. Eğer fazla hızlı ise o nesne yörüngeden çıkar. Ancak bu galaksilerin etrafında dönen bazı yıldızlar için beklediğimiz gibi işlememektedir ve bu sebeple onları bağlı tutan bir şeyin varlığına işaret etmektedir.

Karanlık enerjiye geçecek olursak bu olgu, tamamen, içinde bulunduğumuz Evren'in genişlemesi ile ilgili bir durumdur. Evren, artan bir hızda genişliyor. İçinde bulunan kütle sebebi ile ilk akla gelen şey Evren'in küçülmesi, sabit bir boyutu olması ya da en azından sabit bir hızda genişlemesi gerektiğidir. Çünkü ivmeli bir hareket için sürekli değişen bir şeylerin olması gerekir ve Evren oluştuğundan beri kapalı bir sistem olduğuna göre bu dış bir etken olamaz. Ancak gene de ne olduğunu bilmediğimiz bir şey hızlanan bir genişlemeye sebep olmaktadır. İşte bunu açıklamak için ortaya atılan fikir karanlık enerjidir.

Bu iki ayrı olgu ortaya atılırken aralarında bir ilişki olduğu doğrudan doğruya düşünülen bir şey değildi; adlarındaki benzerlik sadece bu konuda ne kadar bilgisiz olduğumuza yapılan bir göndermeden ibarettir. Sonradan popülerleşen bu isimler belki de ne olduklarını gerçekten öğrendiğimizde değişecek. Ama karanlık madde ve karanlık enerji arasındaki ilişki tam olarak normal madde ve normal enerji gibi olmasa da bu aralarında herhangi bir bağlantı olmasının imkansız olduğu anlamına da gelmez.

Her şeyin oluşumundan beri gerçekleşen olayları gözlemlemek Evren'in nasıl işlediğini anlamak için kullandığımız bir yöntemdir. Kafamızı kaldırıp gökyüzüne baktığımızda gördüğümüz yıldızlar bizimle aynı anda varmışlar gibi görünse de aslında evrensel hız limiti yüzünden çok uzaktaki nesnelerin görüntülerinin bize ulaşması zaman almaktadır. İşte bu gerçeği kullanarak Evren'in geçmişine bakmamız mümkündür. Diğer bir deyişle, ne kadar uzağa bakarsak Evren'in o kadar eski halini görmekteyiz.

Tüm Reklamları Kapat

Planck görevi sırasında çekilmiş Kozmik Mikrodalga Arkaplan Işıması (CMB) görseli.
Planck görevi sırasında çekilmiş Kozmik Mikrodalga Arkaplan Işıması (CMB) görseli.
ESA

Rus araştırmacılar da 2016'da yayımlanan bir araştırmalarında Planck teleskobunun Kozmik Mikrodalga Arkaplan Işıması (Cosmic Microwave Background Radiation: CMB) hakkındaki verilerini kullanarak tam olarak bunu yaptılar. Bu ışıma, Evren'in oluşumu sırasında ortaya çıkan radyasyonun günümüze kadar ulaşmış halidir. Bazı bölgeleri daha soğuk, diğer bölgeleri daha sıcak bir görüntü sergilediğinden Evren'in oluştuğu zamandaki bileşimi hakkında fikir edinebilmekteyiz.

Buradan yola çıkarak o dönemdeki kozmolojik parametreler gözlemlenmiştir ve Evren'in erken döneminde -yani Büyük Patlama olayından yaklaşık 300.000 yıl sonrasında- bugünküne göre daha fazla miktarda karanlık madde olduğu görülmüştür. Aradaki bu farkı açıklamak için ise karanlık madde bozunması fikri ortaya atılmıştır.

Bozunma, parçacık fiziğinde herhangi bir atom ya da parçacığın kararsız hale gelerek farklı bir tür atom ya da parçacığa dönüşmesine denir. Bunun en popüler örneği Uranyum atomunun yaşadığı bir radyoaktif bozunma türü olan nükleer fisyondur. Güçlü nükleer kuvvetin bir arada tutamadığı Uranyum çekirdeği parçalanır ve bu sırada daha küçük bir elemente dönüşürken enerji salar. Bunun dışında çok bilinmese de bazı diğer elementler de bozunmaya uğrar. Karanlık maddenin de bu tarz bir bozunmaya uğruyor olabileceği düşünülmektedir.

Bu durum, Evren'deki kütlenin büyük kısmını oluşturan karanlık maddenin bozunmaya uğruyor olduğu anlamına gelmektedir. Kütle çekimine sebep olan şeyin madde olduğunu göz önüne alırsak madde miktarının zamanla azalması da kuvvetin güç kaybetmesi demektir. Yani kütle çekimi giderek azalmaktadır. Bunun karşılığında da Evren'in genişleme hızının artması -yani karanlık enerjinin artması- mantıklı bir sonuç gibi duruyor.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Brezilyalı araştırmacılar da aynı bağlantıyı kurup konu hakkında 2008 yılında bir makale yayımlamışlardır. Yaptıkları araştırmada, termodinamik kanunlarından yola çıkan bir bakış açısı ile karanlık maddenin karanlık enerjiye dönüşme ihtimalini incelemişlerdir. Vardıkları sonuca göre kanı, böyle bir dönüşümün mümkün olduğu yönündedir. Kısaca Evren'in genişleme hızının artışı karanlık maddenin karanlık enerjiye dönüşmesi ile ilişkili olabilir.

Bu çıkarımların ne kadar doğru olduğunu ise bilimsel yöntemler yardımıyla zamanla öğreneceğiz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Karanlık Madde & Karanlık Enerji Yazı Dizisi

Bu yazı, Karanlık Madde & Karanlık Enerji yazı dizisinin 5 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Evrenin "Karanlık" Yüzü: Karanlık Madde ve Karanlık Enerji Nedir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
72
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 22
  • Umut Verici! 11
  • Muhteşem! 10
  • Bilim Budur! 9
  • İnanılmaz 8
  • Merak Uyandırıcı! 6
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 5
  • Güldürdü 1
  • Üzücü! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • Korkutucu! 1
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 10/12/2024 05:10:42 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7468

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Sağlık Personeli
Kadın Doğum
Yapay Seçilim
Uzay
Sayı
Kütle
Oyun
Genom
Mitler
Kişilik
Bilim İnsanı
Biyografi
Hücreler
Pandemik
Uzaylı
Nanoteknoloji
Tercih
Ufo
Asteroid
Dna
Göğüs Hastalığı
Eşey
Yakınsak Evrim
Psikanaliz
Test
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
C. C. Telimenli. Karanlık Madde Karanlık Enerjiye Dönüşüyor Olabilir Mi?. (18 Aralık 2018). Alındığı Tarih: 10 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7468
Telimenli, C. C. (2018, December 18). Karanlık Madde Karanlık Enerjiye Dönüşüyor Olabilir Mi?. Evrim Ağacı. Retrieved December 10, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7468
C. C. Telimenli. “Karanlık Madde Karanlık Enerjiye Dönüşüyor Olabilir Mi?.” Edited by C. Caner Telimenli. Evrim Ağacı, 18 Dec. 2018, https://evrimagaci.org/s/7468.
Telimenli, C. Caner. “Karanlık Madde Karanlık Enerjiye Dönüşüyor Olabilir Mi?.” Edited by C. Caner Telimenli. Evrim Ağacı, December 18, 2018. https://evrimagaci.org/s/7468.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close