Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Karahindiba Şeklindeki Süpernova ve Zombi Yıldızın Sırrı Nedir?

3 dakika
522
Karahindiba Şeklindeki Süpernova ve Zombi Yıldızın Sırrı Nedir? Cosmos Magazine
Tüm Reklamları Kapat

Gök meraklıları, 1181 yılında Cassiopeia takımyıldızının yakınlarında altı ay boyunca parlayıp ardından kaybolan yeni bir yıldız gözlemledi. Yaklaşık bin yıl önce Çinli ve Japon gözlemciler tarafından "konuk yıldız" (İng: "guest star") olarak kaydedilen bu olay, yüzyıllardır astronomların kafasında soru işaretleri bırakıyordu.

Teleskopların icadından önce belgelenen az sayıdaki süpernovadan biri olan bu yıldız, çok uzun bir süre "yetim" kaldı. Bugün gördüğümüz gök cisimlerinden hiçbiri onunla ilişkilendirilemedi.

Araştırmacılar, SN 1181 süpernovası olarak bilinen bu yıldızın kalıntısını ancak 2021 yılında Pa 30 bulutsusuna kadar izleyebildi. Bulutsu, bir vatandaş bilimi projesinin parçası olarak WISE teleskobundan alınan görüntü arşivini incelerken fark edilmişti. Astronomlar, 2013 yılında amatör astronom Dana Patchick tarafından keşfedilen Pa 30 bulutsusunun SN 1181 süpernovasının kalıntısı olduğunu düşünüyordu.

Tüm Reklamları Kapat

Ancak bu bulutsu, sıradan bir süpernova kalıntısı değildi. Bulutsunun merkezinde hayatta kalmış bir "zombi yıldız" (İng: "zombie star") keşfetmeleri astronomları oldukça şaşırttı. Yani tam anlamıyla kalıntının içinde bir kalıntı daha vardı.

Uzmanlar 1181 süpernovasının beyaz cüce adı verilen yoğun ve ölü bir yıldızda meydana gelen termonükleer bir patlama sonucu oluştuğunu düşünüyor. Genellikle bu tür bir patlamada beyaz cüce tamamen yok olur. Ancak bu sefer yıldızın bir kısmı hayatta kalarak geriye bir çeşit "zombi yıldız" bıraktı. Bu tür kısmi patlamalara Iax tipi süpernova (İng: "type Iax supernova") denir. Daha da ilginç olan zombi yıldızdan karahindiba çiçeğinin yapraklarına benzeyen tuhaf filamentlerin yayılmasıdır.

Patlamanın 3D Modeli Nasıl Oluşturuldu?

Araştırmacılar bu tuhaf süpernova kalıntısını ayrıntılı olarak incelemek için Hawaii'deki Mauna Kea yanardağının zirvesine yakın, 4.000 metre yükseklikte bulunan W. M. Keck Gözlemevi'nde yer alan Keck Kozmik Ağ Görüntüleyicisi (İng: "Keck Cosmic Web Imager", KCWI) isimli bir spektrograftan yararlandı.

Adından da anlaşılacağı gibi, KCWI evrendeki en soluk ve karanlık ışık kaynaklarını, topluca "kozmik ağ" olarak adlandırılan yapıları tespit etmek için tasarlandı ve bir görüntüdeki her piksel için spektral bilgi yakalayabilir. Cihaz, bu sayede bir yıldız patlamasında maddenin hareketini ölçerek süpernovanın 3 boyutlu filme benzer görüntüsünü oluşturabiliyor. Bu süreç aslında bir ambulansın yanından hızla geçerken sirenlerin tonunun değişmesiyle aynı prensip olan Doppler kaymasını kullanarak işliyor. KCWI görüntüyü oluşturmak için ışığın Dünya'ya doğru veya Dünya'dan uzaklaşırken nasıl kaydığını inceliyor.

Tüm Reklamları Kapat

Araştırmacılar böylece süpernova gözlemlerinde sıkça karşılaşılan statik havai fişek görüntüleri yerine araştırmacılar bulutsunun ve tuhaf filamentlerinin ayrıntılı bir 3D haritasını oluşturmayı başardı. Araştırmacılar ayrıca, filamentlerdeki malzemenin yaklaşık saniyede 1.000 kilometre hızla balistik olarak hareket ettiğini de ortaya koydu. Cunningham şöyle açıklıyor:

Bu, fırlayan malzemenin patlamadan bu yana ne yavaşladığı ne de hızlandığı anlamına geliyor. Dolayısıyla, ölçülen hızlardan geriye doğru baktığımızda patlamayı neredeyse tam olarak 1181 yılına tarihlendirebildik.

Olağandışı Asimetri Nasıl Tespit Edildi?

Ekip, patlama bölgesinden dışarıya doğru yayılan filamentlerdeki malzemenin alışılmadık derecede asimetrik olduğunu ortaya çıkardı. Bu durum, asimetrinin doğrudan ilk patlamadan kaynaklandığını gösteriyor. Ayrıca ekip, filamentlerin keskin bir iç kenara sahip olduğunu ve zombi yıldızın çevresinde bir "boşluk" oluşturduğunu da tespit etti. Caiazzo şöyle açıklıyor:

Süpernova kalıntısının hız ve uzaysal yapısını ilk kez ayrıntılı bir şekilde boyutlu olarak ortaya koyan çalışmamız, atalarımızın yüzyıllar önce gözlemlediği bu benzersiz kozmik olay hakkında bize pek çok bilgi sağlıyor. Ancak bu keşif, yeni soruları da beraberinde getiriyor ve astronomlar için çözülmesi gereken yeni zorluklar ortaya çıkarıyor.
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Özetini Oku
23
3
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

Feragatname: Evrim Ağacı, doğrudan üniversiteler, akademik dergiler veya resmi bilim kurumları tarafından yayınlanan bu basın açıklamalarını temel editöryal düzenlemeden geçirmektedir; ancak açıklamaların isabetliliğinden sorumlu değildir. Basın açıklaması konusundaki sorularınızı aşağıdaki medya irtibat kişisine yöneltebilirsiniz.

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 7
  • Muhteşem! 2
  • Bilim Budur! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • İnanılmaz 1
  • Umut Verici! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Sıkça Sorulan Sorular

SN 1181, M.S. 1181 yılında Cassiopeia takımyıldızı yakınlarında gözlemlenen bir süpernovadır ve Çinli ve Japon astronomlar tarafından "misafir yıldız" olarak kaydedilmiştir. Teleskoplardan önce belgelenen az sayıdaki süpernovadan biridir ve kalıntısı yakın zamanda bulunarak asırlık bir gizem çözülmüştür.

Kalıntı, Pa 30 bulutsusu olarak bilinir ve 2013 yılında amatör astronom Dana Patchick tarafından WISE teleskobundan alınan verileri incelerken keşfedildi. 2021'de araştırmacılar, Pa 30'un SN 1181'in kalıntısı olduğunu belirlediler, böylece süpernovanın izini sürmeyi başardılar.

Pa 30, tipik bir süpernova kalıntısı değildir; merkezinde hayatta kalan bir "zombi yıldız" barındırır. Bu durum beyaz cücenin tamamen yok olmadığı, kısmi bir termonükleer patlama olan Tip Iax süpernovası sonucunda oluştuğunu gösterir.

W.M. Keck Gözlemevi'ndeki Keck Kozmik Ağ Görüntüleyicisi'ni kullanarak, bulutsunun her pikseli için spektral veri topladılar. Doppler kaymasını analiz ederek maddenin hareketini ölçtüler ve böylece bulutsunun ve tuhaf filamentlerinin ayrıntılı bir 3D haritasını oluşturabildiler.

Filamentlerin yaklaşık saniyede 1.000 km hızla balistik olarak hareket ettiği ve bu hareketin başlangıçtaki patlamanın doğrudan bir sonucu olduğu bulundu. Bu hızları geriye doğru izleyerek, patlamanın tam olarak 1181 yılında gerçekleştiği doğrulandı. Ayrıca, asimetrik yapı benzer kozmik olaylar hakkında yeni sorular ortaya çıkardı.

Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 07/12/2024 00:01:55 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/18840

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Su
Periyodik Tablo
Sars-Cov-2 (Covid19 Koronavirüs Salgını)
Enfeksiyon
Fotosentez
Karbon
Metal
Diyabet
Sağlık Örgütü
Factchecking
İnsanın Evrimi
Farmakoloji
Evrimleşme
Göğüs
Yaşlanma
Taklit
Bellek
Güneş Sistemi
Homo Sapiens
Sıcak
Mit
Travma
Yüksek
Kilometre
Ecza
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
S. Küçükkıvanç, et al. Karahindiba Şeklindeki Süpernova ve Zombi Yıldızın Sırrı Nedir?. (26 Ekim 2024). Alındığı Tarih: 7 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/18840
Küçükkıvanç, S., Derin, U. (2024, October 26). Karahindiba Şeklindeki Süpernova ve Zombi Yıldızın Sırrı Nedir?. Evrim Ağacı. Retrieved December 07, 2024. from https://evrimagaci.org/s/18840
S. Küçükkıvanç, et al. “Karahindiba Şeklindeki Süpernova ve Zombi Yıldızın Sırrı Nedir?.” Edited by Ufuk Derin. Evrim Ağacı, 26 Oct. 2024, https://evrimagaci.org/s/18840.
Küçükkıvanç, Sena. Derin, Ufuk. “Karahindiba Şeklindeki Süpernova ve Zombi Yıldızın Sırrı Nedir?.” Edited by Ufuk Derin. Evrim Ağacı, October 26, 2024. https://evrimagaci.org/s/18840.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close