Kapalı Tohumlu Bitkiler (Angiospermae)
- Bilimsel Adı Angiospermae
- Halk Arasındaki Türkçe Adı Kapalı Tohumlu Bitkiler
- Halk Arasındaki İngilizce Adı Angiosperms
- Üst Alan (Superdomain) Neomura
- Tip (Type) Ökaryotlar (Eukaryota)
- Alem (Kingdom) Bitkiler (Plantae)
- Üst Alan (Superdomain) Yeşil Bitkiler (Streptophyta)
- Klad Karasal Bitkiler (Embryophyta)
- Klad Polysporangiophyta (Polysporangiophyta)
- Üst Bölük (Superdivision) Damarlı Bitkiler (Tracheophyta)
- Klad Tohumlu Bitkiler (Spermatophyta)
- Klad Kapalı Tohumlu Bitkiler (Angiospermae)
- Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
- Gözlem Ekle
Kapalı tohumlu bitkiler, yani Anjiyospermler (veya bilimsel adıyla Angiospermae), yeryüzünde bulunan bitkilerin en çeşitli grubudur. Günümüzde 64 takım, 416 familya ve 290,000’in üzerinde kapalı tohumlu bitki bulunmaktadır ve bunlar, karasal bitkilerin (embriyofit) %90'ını oluşturmaktadır. Çiçekli bitkiler olarak da anılan kapalı tohumlular, dünyanın en gelişmiş ve en büyük bitki topluluğudur. Otlar, çalılar, ağaçlar, asmalar ve sukulentler gibi çok çeşitli formlarda bulunabilen kapalı tohumlu bitkiler tek yıllık ya da çok yıllık olabilirler. Pek çok farklı ortamda yaşayabilen kapalı tohumlu bitkiler ormanlar, çayırlar ve çöllerin yanı sıra sulak alanlar ve deniz habitatlarında bulunurlar.[1]
Kapalı tohumlu bitkiler sınıfına, dünyanın en uzun, en yaşlı ve en büyük bitkileri de dahildir. Örneğin Tazmanya'da bulunan bir üvez ağacı (Eucalyptus regnans) olan Centurion, 100 metre uzunluğuyla yaşayan en uzun ikinci ağaçtır.[2]
Birleşik Devletler'in Utah eyaletinde bulunan bir titrek kavak (Populus tremulodies) kolonisi olan ve 40 hektarlık bir alanda 14,000 yıldır büyümekte olduğu düşünülen Pando, kapalı tohumlu bitkilere bir başka örnektir ve yeryüzünde yaşayan en büyük organizmalardan biridir.[3]
Kapalı tohumlu bitkiler skalasının diğer ucunda, yalnızca bir sezon yaşayan yıllık küçük bitkiler bulunur. Örneğin su unu (Wolffia), 2 milimetre uzunluğuyla dünyanın en küçük kapalı tohumlu bitkisidir.
Evrimsel Tarih ve Taksonomi
Kretase öncesi dönemine ait kapalı tohum bitki fosillerine dair bazı raporlar olsa da, kesinleşmiş Anjiyosperm fosil kayıtları erken Kretase dönemine aittir. Hangi açık tohumlu (gymnosperm) grubunun Anjispermlerin doğuşunu sağladığına dair ortak bir kanı yoktur. Anjiyospermler, Kretase döneminde yoğun olarak çeşitlenmiştir ve günümüzün modern çiçekli bitkiler aileleriyle ilişkileri kesin gözüken bitkilere ait fosil kayıtları Geç Kretase dönemine işaret etmektedir. Senozoyik Çağ'a gelindiğinde pek çok modern türe ait fosil kalıntılarına rastlanmaktadır. Son 66 milyon yılda, kıtaların hareketleri ve çevresel değişiklikler, bugünkü Anjiospermlerin coğrafi dağılımını ve çeşitliliğini şekillendirmiştir.[4]
Ekolojik Dağılım ve Habitat
Yeryüzünün en gelişmiş ve en yaygın bitki topluluğu olan kapalı tohumlu bitkiler; ormanlar, çayırlar ve çöllerin yanı sıra sulak alanlar ve deniz habitatlarında bulunurlar.
Popülasyon ve Koruma Statüsü
Kapalı tohumlu bitiklerin en çok tür sayısı bulunan familyaları şöyle sıralanabilir:
- Orchidaceae (Orkidegiller): yaklaşık 25.000 tür
- Asteraceae ya da Compositae (Papatyagiller): yaklaşık 20.000 tür
- Fabaceae ya da Leguminosae (Baklagiller): 17.000 tür
- Rubiaceae (Kökboyasıgiller): yaklaşık 13.000 tür
- Poaceae ya da Gramineae (Buğdaygiller): yaklaşık 9,000 tür
- Euphorbiaceae (Sütleğengiller): yaklaşık 5,000 tür
- Malvaceae (Ebegümecigiller): yaklaşık 4,000 tür
- Cyperaceae (Papirüsgiller): yaklaşık 4,000 tür
- Araceae (Yılanyastığıgiller): yaklaşık 3700 tür
Davranış ve Üreme
Kapalı tohumlu bitkiler; kendilerini savunma, destekleme, besin üretme ve zorlayıcı ortamlara adapte olmak üzere farklı modifikasyonlar ve adaptasyonlar gösterirler. Bazıları diken ve iğnelerle donanmıştır, bazılarılarının tırmanmak için geliştirdiği asma filizleri bulunur. Venüs kapanı gibi bazı kapalı tohumlu bitkiler etoburdur; avlarını yakalamak üzere yapışkan ya da hemen kapanan yüzeyler geliştirmiştir. Kimi kapalı tohumlu bitkilerse parazitlerdir ve besinlerini konak bitkilerden alırlar.
Kapalı tohumlu bitkilerin üreme yapıları ve yaşam döngüleri onları diğer bitki gruplarından kolayca ayırır. Bu gruptaki bitkilerin üreme yapısı çiçektir. Bir çiçek, genellikle bir çeşit strobilus ya da bir koni olarak görülürken, kapalı tohum bitkilerin çiçeklerin diğer bitki gruplarındaki konilerden çok bariz farkları vardır. Genellikle renkli petalleri bulunur. Polen üreten yapıları oldukça modifiye edilmiştir ve "staden" olarak adlandırılır. Üreme için çiçekleri kullanması kapalı tohumlu bitkileri üreme açısından daha başarılı bir hale getirmiştir; renkli ve parlak çiçekleri ve şekerli nektarlarıyla böcekleri ve diğer hayvanları çekerek çiçeklerinin tozlaşmasını sağlarlar.
Kapalı tohumlu bitkilerin en ayırt edici özellikleri tohum taslaklarının kapalı bir odacık içerisinde gelişiyor olmasıdır. Bu tür bitkilerde döllenme öncesi tozlaşma meydana gelir. Tohum taslağı gelişerek tohumu oluşturur; yumurtalık olgunlaştığında, içi tohumlarla dolu bir meyveye dönüşür. Çiçeklerinde olduğu gibi, kapar tohumlu bitkilerin meyvelerinin de hayvanları çekmek için geliştirdiğini söyleyebiliriz. Hayvanlar tarafından yenen meyvelerin içerisindeki tohumlar hayvanların sindirim sistemlerinden geçer ve bitkiden uzağa taşınarak bitkinin uzak ve geniş alanlara yayılmasını sağlar.
Yeryüzünün en gelişmiş ve en baskın bitkileri olan kapalı tohumlu bitkiler açık tohumlu bitkilerden ayıran özellikler şu şekildedir:
- Tohum taslakları tek veya çok sayıda meyve yaprağıyla çevrili bir odacık içindedir.
- Sekonder odunlarında trakeidlerle birlikte trakeler de bulunur.
- Çiçekler genellikle hermafrodit olup hem erkek hem dişi organ aynı çiçek üzerinde bulunur.
- Çiçek örtü yaprakları (periant), çanak yaprak (sepal) ve taç yaprak (petal) şeklinde farklılaşmıştır.
- Dişi organda (pistil), ovaryum (yumurtalık), stigma ve stilus gibi farklılaşmış kısımlar bulunur.[5]
İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar
Kapalı tohumlu bitkiler, temel ve kullanışlı ürünler sağladığından insanlar için son derecede önemlidir. Günümüzde bu bitkilerin kültürü yapılmaktadır ve ekonomik değerleri oldukça yüksektir. Temel besin maddeleri olan tahıllar, sebze ve meyveler; vazgeçilmez ürünler olan kahve, şeker ve kakao, kumaş üretiminde kullanılan keten, pamuk ve kenevir; tarçın, muskat, kekik ve biberiye gibi baharat ve otlar, yağ yapımında kullanılan zeytin; doğal kauçuklar ve ahşaplar kapalı tohumlu bitkilerden sağlanmaktadır.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Etimoloji
Anjiyosperm kelimesi, "bir kılıf içinde tohum üreten bir bitki" anlamına gelir. Etimolojik olarak Anjiyosperm, Yunanca "kılıf" veya "örtmek" anlamına gelen angeion ve "tohum" anlamına gelen sperma kelimelerinin bir araya gelmesinden oluşur.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 10
- 10
- 7
- 3
- 2
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ Digital Atlas of Ancient Life. Angiosperms (Flowering Plants). (24 Ağustos 2021). Alındığı Yer: Digital Atlas of Ancient Life | Arşiv Bağlantısı
- ^ Wikipedia. Tallest Tree In Australia, Eucalyptus Regnans. (2 Ocak 2010). Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
- ^ admin. Pando, One Of Earth's Largest Living Organisms. (28 Nisan 2015). Alındığı Yer: Science Friday | Arşiv Bağlantısı
- ^ Encyclopedia Britannica. Angiosperm - Paleobotany And Evolution. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
- ^ BYJUS. Angiosperms - Characteristics Of Angiosperms. Alındığı Yer: BYJUS | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 12/12/2024 07:54:23 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11837
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.