Kadınlar Tarafından Yapılmış 19 İcat!

İhtiyaç, icadın anasıdır derler. Ancak icadın tek anası ihtiyaç değildir. Emekçi, bilime gönül ve ömür vermiş çok sayıda adı sanı bilinmeyen kadın, bugüne kadar Dünyayı bir nebze olsun daha güzel, daha yaşanır bir yer haline getirmek için çalışmış, icatlarda ve keşiflerde bulunmuştur.

Toplumun her seviyedeki ataerkil yapılanmasına rağmen (örneğin Marie Curie, sırf kadın olduğu için üniversiteye alınmamıştır, sonrasında 2 adet Nobel Ödülü alan ilk ve tek kadın olarak tarihe geçmiştir) bu kadınların bazıları doğrudan en ön saflarda, bazılarıysa destekleyici rollerde bulunarak bilime ve teknolojiye katkı sağlamışlardır. Burada, onlardan 19 tanesine ve görev aldıkları projelere, icat ettikleri ve keşfettikleri ürünlere değineceğiz.

1. Kağıt Torba

Kağıt torba uzun bir süredir kendine yer etmiş olmasına rağmen, günümüzde manavlarda aşırı yaygın olarak kullanılan, alt kısmı kare (veya dikdörtgen) olan torbaların kullanımı, Margaret Knight onları üretebilecek bir makina icat edene kadar mümkün olmamıştır. Knight'ın bu icadından önce daha ziyade mektup zarfına benzeyen, çok daha kullanışsız kağıt torbalar kullanılabiliyordu. 1868 yılında yaptığı bu icadı, Charles Annan isimli bir girişimci tarafından fark edildi ve ondan izinsiz olarak patentlendi. Yani Annan, Knight'ın fikrini çaldı. Knight'ın açtığı telif hakları davası, 1871 yılında sonuçlandı ve hiçbir kuşkuya yer bırakmaksızın patenti Margaret Knight'a verdi. Bir daha manavdan bir şeyler aldığınızda, aklınızda bulunsun.

2. Kevlar

Günümüzdeki savaş ve çatışmalarda askerler şu anda olduğunun 15-20 katı sayıyla ölmüyorlarsa, bunu Kevlar adı verilen malzemeye borçlular. Son derece hafif; ancak bir o kadar güçlü olan (kevlar, çelikten 5 kata kadar daha güçlüdür) bu malzeme, özel üretim bazı mermiler haricinde pekçok mermiyi vücuda ulaşmadan durdurabilecek özelliktedir. DuPont Kimya Firması'nın kimyagerlerinden olan Stephanie Kwolek tarafından icat edilmiş ve patentlenmiştir. Kwolek, bu icadı yaptığında aslında araba tekerleklerini daha da hafifleştirecek bir proje üzerinde çalışmaktaydı ve kevları yanlışlıkla geliştirdi.

3. Ayakla Basılarak Açılan Çöp Tenekeleri

Küçük şeyler, büyük farklar yaratabilirler. Özellikle de o küçük şey, günlerce olduğu yerde bekleyen çöplere değmenize engel olacak bir mekanizmaysa... Bu ayakla açılabilen çöp tenekelerinin geliştirilmesini Lillian Gilbreth'e borçluyuz. Aslında benzer mekanizmalar daha önceden var olsa da, hiçbiri yaygın olarak kullanılamıyordu. 1900'lerin başlarında adeta bir Lillian Gilbreth rüzgarı esti: öncelikle buzdolaplarında bugün neredeyse istisnasız olarak kullanılan rafları tasarladı. Sonrasında şişe açacaklarını çok daha pratik hale getiren, günümüzdeki açacak tasarımını geliştirdi. Sonundaysa, temizlik ve hijyeni arttıran özel çöp tenekesi tasarımını yaptı. Gilbreth ve eşi Frank, ömürleri boyunca verimlilik ve ergonomik üzerine yaptıkları çalışmalarla ün kazandılar.

4. Monopoly Oyunu

Dünya'nın en beğenilen ve yaygın olarak oynanan oyunlarından biri olan Monopoly'nin fikir annesi Elizabeth Magie'dir. Elizabeth, The Landlord's Game (Arazi Sahibinin Oyunu) isimli bir oyun geliştirdi. Oyunun amacı, Georgizm adı verilen ekonomik teoriyi yaygınlaştırmaktı. Bu oyunda amaç, oyunculara arazi sahibi olmanın adaletsizliğini öğretmek, kirayla alan vermenin olumsuzluklarını anlatmak ve gayrımenkul sahiplerine tekil bir arazi vergisi uygulamanın gerekliliğini göstermekti. Oldukça eğlenceli, değil mi? Magie oyunu 1904'te patentledi ve 1906'da kendi çabasıyla üretmeye başladı. Bundan 30 sene sonra, Charles Darrow isimli bir adam, oyunun tasarımıyla ve vermeye çalıştığı mesajla azıcık oynayarak bunu Parker Brothers firmasına sattı. Oyunun adı Monopoly (Tekel) oldu. Firma, Magie'nin patentini sadece 500 dolara satın aldı ve kendisine oyun satışlarından tek kuruş (ya da sent) para vermedi.

5. Araba Silecekleri

Mary Anderson, yağmurda arabaların camlarının suyla kaplanarak görüşü azaltmasını çözecek ilk sileceği ürettiğinde, sürücüler bu tasarımdan oldukça kuşkuluydu. Bu icat, 1903 yılında yapıldı. Bu silecekler, otomatik değildi ve elle çalışıyorlardı. Bu nedenle dönemin sürücüleri, ellerini kullanarak bir sileceği çalıştırmanın, kar veya yağmur altında araba sürmekten daha tehlikeli olduğunu düşündüler. Dolayısıyla pek meşhur olamadı. 1917 yılında, bir diğer kadın girişimci ve tasarımcı Charlotte Bridgwood bu sileceklerin otomatik bir versiyonunu geliştirdi; ancak o da sesini pek duyuramadı. 1920 yılında, Mary Anderson'ın tasarımının tasarımının patenti dolduğunda, bir anda bir patlama yaşandı. Kısa sürede, ilk olarak Cadillac tüm arabalarına silecekleri yükledi. Ondan kısa bir süre sonra da bütün araba üreticileri için sabit bir özellik haline geldi.

6. Atılabilir Bebek Bezleri

Ne yazık ki bebeklerimizin dışkılamasını ve onu temizlemekten kurtulmanın nihai bir yolu bulunmuyor. Ancak Marion Donovan, atılabilir bebek bezlerini 1951 yılında ilk kez icat ettiğinde ebeveynlik tarihini kökünden değiştirmiş oldu. Ürettiği su geçirmez bezler, aslında duş perdelerinden üretiliyordu ve sadece tek 1 dükkanda satılıyordu. Donovan, ürünü iyi satış rakamlarına ulaşınca bu patenti Keko Şirketi'ne 1 milyon dolara sattı. Sonrasındaysa tamamen çöpe atılabilir bir versiyon geliştirdi. Dünya'nın en büyük bebek bezi üreticilerinden Pampers, 1961 yılında bu patentler üzerine kuruldu.

7. Bulaşık Makinesi

1886 yılında patentlenen bulaşık makinesini Josephine Cochrane'e borçluyuz. Cochrane, yüksek su basıncı, bir döner tekerlek, bir ısıtıcı ve bulaşıkları tutmaya yarayan rafları ilk defa bir araya getirerek birleştiren kişidir. Bu tasarımını hiçbir zaman kendisi kullanmadı; ancak hizmetçilerinin işini kolaylaştırmak için geliştirdi.

8. Kalem Silici

Her ev ve ofise klavyeler ve "Delete" (Sil) tuşları girmeden önce kullanılan kalem ve daktilolarda yapılan hataları silmek her zaman bir problemdi. Sekreter Bette Nesmith Graham ise, geliştirdiği kalem silicileri kullanarak bu sorunun üstesinden gelen ilk isimdi. Ancak gizli formülünü uzun yıllar kimseye söylemedi ve kendi mutfağında yıldan yıla tasarımını daha da kusursuz hale getirdi. Nihayetinde, 1958 yılında bu silicileri patentledi. Gillette firması 1979 senesinde patente tam 47.5 milyon dolar ödedi. Sayıda, hiçbir yazım hatası bulunmamaktadır. Zaten olsa, kolayca silerdik, değil mi?

9. Alfabe Blokları

Günümüzde bebek ve çocukların dil öğrenimini kolaylaştıran, üzerinde alfabenin harflerini barındıran tahta bloklar Adeline D. T. Whitney tarafından tasarlandı. Hoş, her çocuk bu bloklarla oynamayı sevmiyor. Ancak 1882 yılında patentlenen ürünün her sene, hemen hemen her dilde, milyonlarca çocuğun elinden geçtiği bir gerçek...

10. Apgar Testi/Skoru

Bebekler, ağladıkları zamanlar haricinde oldukça sessizdir. Hele ilk doğduklarında... Dolayısıyla doktorların, yeni doğan bir bebeğin acil ve özel bir bakıma ihtiyaçları olup olmadıklarını anlamak için bir yönteme ihtiyaçları vardır. İşte bu, Apgar Testi'dir. Doğum sonrasında bebeğin yoğun bakıma alınmasının gerekip gerekmediğini kontrol etmek için yapılan bir testtir. APGAR, 5 kelimenin baş harflerinden oluşur: Appearance (Görünüm), Pulse (Nabız), Grimace (Yüz Buruşturma), Activity (Aktivite), Respiration (Solunum). Doktorlar buna bakarak, her birine 0-2 arasında bir puan verir ve Apgar Skoru'nu elde eder. Buna bağlı olarak, yoğun bakım gerekip gerekmediği anlaşılır. İşte bu testi, anestezist Dr. Virginia Apgar, 1952 yılında geliştirmiştir. Aslında ilk başta soyadının baş harflerine denk gelecek şekilde düşünülmemişti; ancak sonradan doktorlar, Apgar'a jest olarak böyle bir kısaltma geliştirdiler. Harika, değil mi?

11. İşaret Fişekleri

Gemilerin birbiriyle iletişimi bir zamanlar renkli bayraklar, fenerler ve "Gemi geliyoooor!" diye bağırmalar yoluyla sağlanırdı. Bunların sağlıksızlığından söz etmeye gerek bile yok. Bu sorunu çözen, Martha Coston oldu. Aslında fikri tek başına bulmadı. Ölmüş eşinin not defterlerini incelerken bu fikirle karşılaştı. Eşi, bir sonuca varamamıştı; ancak Martha 10 senesini kimyagerler ve ateş teknisyenleriyle (piroteknisyen) çalışarak, fikri işe yarar hale getirmeyi başardı. Sonrasında, 1859 yılında patenti aldı. Ama kendi adına değil... Krediyi, ölmüş eşi Bay Coston'a verdi. İnsan olmak başka bir şey...

12. Dairesel Testere

Günümüz makine dükkanları ve atölyelerinin vazgeçilmezlerinden dairesel testerenin arkasında bir kadın beyni yatıyor. Bir dokumacı olan Tabitha Babbitt, kendi çevresinde yaşayan odunculara, iki insanın kullandığı testereler yerine, dairesel bir testere kullanmalarını öneren ilk isimdi. 1813 yılında sadece tavsiye etmekle kalmadı, ilk prototipi üreterek bir döner tekerleğe bağladı ve başarıyla çalıştırdı. Ne yazık ki, Babbitt'in bağlı olduğu Shaker cemiyeti, "kadın başına" böyle bir patenti almasını doğru bulmadı. Ancak kendileri patentin haklarını bol bol sömürdüler.

13. Uzayıp Kısalan Köpek Tasmaları

Köpek sahibi olanların vazgeçilmezi olan bu tasmalar da bir kadına ait. New York'ta bir köpek sahibi olan Mary A. Delaney, bu tasmaları ilk olarak 1908 yılında geliştirdi. Bu icadını tasmaya taktı ve köpeklerini hem kontrol altında tutarken, hem de rahat bir hareket alanı tanımayı başardı. Ancak ürününün patentini almak aklına bile gelmedi. Ondan 11 sene sonra, R. C. O'Connor isimli birisi bu ürünün patentini aldı. Tesadüf mü? Belki de...

14. Su Altı Teleskopları ve Lambaları

Ne yazık ki hakkında pek fazla bilgi bulunmasa da, Sarah Mather, su altında çalışabilen teleskoplar ve lambalar üretti. Bu icadı, gemicilik ve deniz araştırmaları için büyük bir dönüm noktası oldu. İcadını 1845 yılında patentledi.

15. Katlanabilir Yataklar

Küçük evlerde yataklar her zaman bir problemdir. Sonuçta sadece gece üzerine yatarsınız; ancak gündüz pek bir işe yaramaz. Dolayısıyla istendiğinde ortadan kalksalar ne iyi olurdu, değil mi? İşte bunu başaran, Sarah E. Goode oldu. Eh, ilk tasarımı pek işlevsel değildi. Ancak 1885 yılında yaptığı bu ilk tasarım ve aldığı patent, tarihe "ABD'de ilk defa patent sahibi olan Afro-Amerikalı" unvanını almasını sağladı. Tasarımı aslen bir çalışma masasıydı; ancak geceleri yatağa dönüştürülebiliyordu. Ondan 15 sene sonra, bildiğimiz katlanır yatakların ilk kitlesel üreticilerinden The Murphy kuruldu.

16. Güneş Evleri

Biyofizikçi Maria Telkes, gerçekten alnından öpülesi biriydi. Dünya'nın ilk %100 Güneş enerjisiyle çalışan evlerini üretti! Bu Macar bilim insanı, 1947 yılında termoelektrik güç jeneratörlerini üreterek Dover Evi için ısı elde etmeyi başardı. Bu tasarımı, mimar Eleanor Raymond ile birlikte geliştirdiler. Telkes, tasarımı için Glauber tuzu (sülfürik asidin sodyum tuzu) kullandı. Tasarımı yüklediği ilk ev olan Dover Evi, Massachusetts'in zorlu kışlarına tam 3 kış sorunsuz dayandı, sonunda iflas etti. Ancak yine de bu, başarıyı gölgelemiyor.

17. Dayanıklı Mobilya Kaplamaları (Scotchguard)

1952 yılında, yapıştırıcı devi 3M'in kimyageri Patsy Sherman, florokimyasal bir maddeyi yanlışlıkla laboratuvar asistanının ayakkabılarına döktü. Ancak bir türlü bunu ayakkabıdan çıkaramadılar. Dökülen madde, ayakkabının rengini en ufak miktarda değiştirmemişti; ancak suyu, yağı ve diğer sıvıları ayakkabıdan uzak tutmayı başarıyordu! Sherman ve eş mucit Samuel Smith, buna "Scotchguard" adını verdiler. Bu icat, şu anda modern mobilyaların büyük bir kısmını erkenden yaşlanmaktan, kirlenmekten ve pislenmekten korumaktadır.

18. Görünmez Camlar

General Electric Şirketi'nin ilk kadın mühendisi Katharine Blodgett, ince ve tek moleküllü kaplamaları cam ve metallere aktarmayı 1935 senesinde başardı. İlk etapta bu bir anlam ifade etmeyebilir; ancak sonucu şuydu: bu şekilde üretilen camlar, göz alıcı parlamalardan yoksundu ve kirli gözükmüyordu. Bu icat sadece ev eşyalarını değil, kamera lenslerini, mikroskopları, gözlükleri ve daha nicesini baştan yarattı!

19. Bilgisayarlar

Bilgisayarların babası olarak Alan Turing bilinir ve hakkı her daim teslim edilmelidir. Ancak bilgisayarlardan ve tarihinden birazcık anlayan birisi, Grace Hopper ismine aşina ve minnettardır. O ve Howard Aiken, Harvard'ın Mark 1 bilgisayarını ürettiler. 1944'te üretilen bu makina, 5 ton ağırlığındaydı ve oda büyüklüğündeydi. Copper, yazılı dili bilgisayar koduna dönüştürebilecek ilk yazılımlardan birisini geliştirdi. Daha önemlisi, "bug" (bilgisayar böcekleri veya hataları) ve "debugging" (hata ayıklama) sözcüklerini ilk o geliştirdi ve kullandı. Aslında Hopper sözcüğü kelimenin gerçek anlamıyla kullanmıştı: dev bilgisayarın devreleri arasına giren güveleri bulmak ve onları oradan almak zorunda kalıyordu! Bu nedenle bu sözcüğü tercih etti. Günümüzde ise bu sözcük, yazılımsal hatalar ve onları ayıklamak için yapılan işleri anlatmak için kullanılıyor. 1959 yılında Copper, COBOL projesinde yer aldı. Bu proje, Dünya'nın ilk modern programlama dillerinden birisidir.