Marie Curie Kimdir, Ne Yapmıştır, Neler Başarmıştır?

Marie Curie, dillere destan bir bilim insanıdır; birçok gencin ve bilim insanının idolüdür. Peki 7 Kasım 1867 yılında şimdiki Polonya'nın (eskiden Rusya İmparatorluğu'nun) Varşova kentinde doğup, 4 Temmuz 1934'te Sallanches, Fransa'da hayata gözlerini yummuş olan bu harika insan tam olarak ne yaptı, kimdi, neden bu kadar büyük öneme sahip, biliyor musunuz?

Örneğin tüm Avrupa'da, fizik dalında doktora alabilmiş ilk kadın olduğunu duymuş muydunuz? Ya da Nobel Ödülü alan ilk kadın olduğunu? İki dalda birden Nobel Ödülü (hem kimya, hem fizik) almış tek kadın olduğunu? Sırf kadın olduğu için üniversiteye kabul edilmediğini? Daha sonradan Avrupa'nın en üst düzey üniversiteleri arasında görülen Paris Üniversitesi'nde ders veren ilk kadın olduğunu? Aynı üniversitede profesör unvanına layık görülen ilk kadın olduğunu?

Marie Curie, kuşkusuz ki bilimsel camiada olduğu gibi, popüler kültürde de bir ikondur. Örneğin 2009 yılında New Scientist dergisinin yaptığı bir ankete göre Marie Curie, tüm zamanların en etkileyici kadın bilim insanı seçilmiştir. En yakın takipçisi olan, DNA'nın kaşiflerinden Rosalind Franklin'den tam 2 kat fazla oy almıştır (bunun bir sebebi muhtemelen insanların Franklin'i tanımıyor olmasıdır; onu tanımak için buraya tıklayınız). Ancak Marie Curie, sonuna kadar bu unvanları hak etmektedir: 1903 yılında Fizik dalında ilk Nobel Ödülü'nü almıştır. Aynı sene eşiyle birlikte Davy Madalyası'nı, 1904'te Matteucci Madalyası'nı, 1909'da Elliot Cresson Madalyası'nı kazanmıştır. 1911 yılında ikinci Nobel Ödülü'nü Kimya alanında almıştır. 1921'de Franklin Madalyası'nı kazanmıştır.

Bu eşsiz dehanın yaptıklarını, başardıklarını saymakla bitmez...

Yavuz Kulu

Marie Curie'ye Ait İlk Ses Kaydı!

Aşağıdaki video, bilimin Marie Curie'ye ait bugüne kadar tespit edilebilen tek ses kaydıdır. Kayıt, 1931 senesine ait ve ABD'de çekilmiş bir haber/aktüalite kaydından elde edildi.

Marie Curie'nin konuşmasının sadece 15 saniyesi bulunan bu kayıtta, programı yapan 2 Amerikan bilim cemiyetinin takdim ettiği ödüller için onlara teşekkür ediyor. Kaydın uzun versiyonu henüz yayınlanmadı (ve bulunup bulunmadığından da emin değiliz); ancak Smithsonian Enstitüsü Arşivleri tarafından korunan kaydın devamı da gelecekte yayınlanabilir.

Marie Curie Hakkında Bazı Gerçekler

Peki acaba bu müthiş kadının hayatı nasıldı? Ne yaptı, nasıl bir insandı, nasıl tanınırdı? Gereksiz bir dolu televizyon ünlüsünün hayatlarını pek iyi biliyoruz, peki ya gerçekten fark yaratmış insanları ne kadar tanıyoruz? Gelin Marie Curie'nin hayatına biraz daha yakından bakalım...

Gerçek 1: Marie Curie çocukken de bir dahi idi.

Maria "Manya" Salomea Sklodowska olarak doğan ve sonradan Marie adını ve evlendikten sonra Curie soyadını alan Marie Curie, 15 yaşındayken liseden mezun oldu. Tahmin edebileceğiniz gibi, aynı zamanda sınıfının birincisiydi de...

Ben, bilimin muazzam güzellikte olduğunu düşünenler arasındayım. Laboratuvarındaki bir bilim insanı sadece bir teknisyen değildir, aynı zamanda doğal olayların onu bir peri masalı gibi etkilediği bir çocuktur. Makinelerin sahip olduğu güzelliklere rağmen; tüm bilimsel ilerlemenin mekanizmalara, makinelere, teçhizata indirgenebileceğine inanılmasına izin vermemeliyiz. Maceracı ruhun dünyamızda yok olma riskini taşıdığına ben de inanmıyorum. Çevremde hayat dolu bir şey görsem, kesinlikle o maceracı ruhtur; yok edilemez gibi görünüyor ve merak gibi bir şey.

Marie Curie (Eve Curie Labouisse’nin Madame Curie: A Biography (1937) eserinden alınmıştır.)

Gerçek 2: Marie Curie asiydi.

Maria, eğitiminin önüne geçecek hiçbir engeli tanımadı. Lise eğitimini tamamladıktan sonra, 1880'lerde Varşova'da bulunan "Süzülen Üniversite" isimli, yasadığı yeraltı gece okuluna kaydoldu. Bu okul bir avuç Polonyalı tarafından yönetiliyordu. Çar yönetimine yakalanmamak adına üniversitenin sınıfları her seferinde farklı yerde toplanıyordu. Maria yeterince para biriktirdiği anda Sorbonne'da okumak adına Fransa'ya doğru yola koyuldu. Çünkü ne yazık ki Polonya'da kadınların okuması yasaktı. İşte bu noktada ismini Marie'ye çevirdi. 

Bir süre kız kardeşi ve onun eşi olan Dr. Kazimierz Dluski ile yaşadı. Dluski, Marie'nin babasına şunları yazacaktı:

Bayan Marie çok gayretli bir şekilde çalışıyor. Neredeyse tüm gününü Sorbonne'da geçiriyor, onu sadece akşamları görebiliyoruz. Oldukça bağımsız bir insan, dolayısıyla her ne kadar beni onun vasisi olarak atadıysanız da, bana neredeyse hiç saygı duymamakla kalmıyor, aynı zamanda beni dinlemeyi de reddediyor. Benim otoriteme, sizin yırtık bir ayakkabıya vereceğiniz değer kadar değer veriyor.

Gerçek 3: Bilim damarı aileden geliyordu ve adeta genetikti.

Marie'nin büyükbabası bir fizik ve kimya öğretmeniydi ve babası da fizik ve matematik öğretirdi. Marie'nin kızı olan Irene Joliot-Curie, kendisinin çalışmalarını sürdürdü ve eşi olan Frederick Joliot-Curie ile birlikte keşfettiği "yapay radyoaktivite" ile Nobel Kimya Ödülü'nü kazandı. Günümüzde Irene'in çocukları da kendilerini bilime adamışlardır: Helene Langevin-Joliot bir çekirdek fizikçisidir ve Pierre Joliot-Curie bir biyologtur.

Hayatta korkulacak hiçbir şey yoktur. Sadece anlaşılacak şeyler vardır. Şimdi, anlamak zamanıdır. Böylelikle daha az sayıda şeyden korkabiliriz. - Marie Curie

Meltem Çetin Sever

Gerçek 4: Laboratuvar arkadaşıyla evlendi.

Kendi araştırmaları için bir yer arayan Marie, 1894 senesinde kimyager Pierre Curie ile tanıştı. Pierre o zamanlar Paris Endüstriyel Fizik ve Kimya Devlet Okulu'nun laboratuvar yöneticisiydi ve Marie için bir alan açtı. Kısa sürede birbirlerine yakınlaşan ikiliyi Marie'nin ağzından dinleyelim:

Çalışmalarımız bizi birbirimize yakınlaştırdı. Sonunda ikimiz de birbirimizden daha iyi bir hayat arkadaşı bulamayacağımıza ikna olmuştuk.

Keşfedilen bir aşk mektubunda Pierre, Marie'ye şöyle diyordu:

Ne var ki, her ne kadar hayal etmeye bile cüret edemesem de, rüyalarımızın içerisinde hipnotize olmuş şekilde, birlikte bir hayat geçirmek çok güzel bir şey olurdu: senin ülken hakkındaki hayallerin, bizim insanlık için hayallerimiz, bizim bilim için hayallerimiz...

İkili 1895 senesinde evlendi. Marie, düğünlerinde giydiği koyu mavi kıyafeti sonrasında yıllarca laboratuvarda da giydi.

Biography

Gerçek 5: Birinci Dünya Savaşı'nda görev aldı.

1914 senesinde "Petites Curies" adı verilen araçlar oluşturdular. Bu araçlara yeni icatları olan X-ışını makinelerini yüklediler ve cephelere gönderdiler. Böylece buralardaki hastanelerdeki doktorlar kırılmış kemiklerin, mermilerin ve şarapnel parçalarının yerlerini daha kolay tespit edebildiler.

The Conversation

İnsanlık, çalışmalarından en iyi şekilde yararlanılan ve evrensel iyiliği unutmadan kendi çıkarlarını koruyan pratik insanlara ihtiyaç duyar. Ancak insanlığın hayalperestlere de ihtiyacı vardır; bu insanlar için girişimlerinin gelişimi o kadar büyüleyicidir ki; hayallerini maddi kazançlarına adamaları imkansız hale gelir. Kuşkusuz, bu hayalperestler serveti hak etmiyor, çünkü bunu arzu etmiyorlar. Buna rağmen iyi örgütlenmiş bir toplum, bu çalışanlara görevlerini yerine getirmenin etkin yollarını sağlamalıdır; maddi kaygılardan kurtulmuş ve özgürce araştırmalara adanmış bir yaşam. - Marie Curie (Michael A. Dopita ve Ralph S. Sutherland’in Astrophysics of the Diffuse Universe (2003) eserinden alınmıştır.)

Gerçek 6: Einstein ile seyahat etti.

1950 senesinde Einstein'a "en çok takdir ettiği fizikçiler" sorulduğunda, Einstein "Hendrik Lorentz ve Marie Curie" isimlerini verdi. Marie ve Einstein 1909 senesinde ilk defa tanıştılar ve yaklaşık 25 sene iş ortağı oldular. Birçok bilim konferansına birlikte katıldılar ve hatta birkaç defa İsviçre Alpleri'ne ailecek tatile gittiler.

Makers

Gerçek 7: Dul kaldı ama pes etmedi.

1906 senesinde Pierre Curie trajik bir sokak kazası geçirerek öldü. Her ne kadar eşinin ölümünden derin bir üzüntü duymuş olsa da, Marie yaşamına devam etti ve eşinin Sorbonne Üniversitesi'ndeki fizik laboratuvarını ve ünvanını aldı. Böylece, Sorbonne Üniversitesi'ndeki ilk kadın profesör olarak tarihe geçti. 1911 senesinde ise Dünya'nın en saygın fizikçi ve kimyacılarının bir araya geldiği Solvay Konferansı'ndaki ilk kadın oldu.

Rare Historical Photos

Gerçek 8: Marie "yuva yıkıcı" olarak anıldı.

1910 senesinde, Pierre Curie'nin ölümünden 4 sene sonra Pierre'in eski öğrencilerinden biri olan Paul Langevin ile romantik bir ilişki yaşamaya başladı. Langevin bu sırada evli ve 4 çocukluydu. Bu sebeple, aşklarını sürdürebilmek için Paris'te özel bir daire kiraladılar. Bu kaçamakları, Paul'un eşinin ikilinin birlikteliğini basına ilan etmesiyle sonlandı. Eşi, bu kaçamakları gizli aşk mektuplarını yakalayarak ortaya çıkarmıştı. Hem de bunlar, Marie'nin ikinci Nobel Ödülü'nü almadan sadece birkaç gün önce yaşandı. Bu sansasyonel durum sebebiyle, Nobel Ödül Komitesi Marie'nin ödülünü bizzat almak üzere Stockholm'e gelmemesini istedi.

Marie, asi bir kişilik olarak bu uyarıyı görmezden geldi ve şunları söyledi:

Bu ödül radyum ve polonyumun keşfine verildi. Bilimsel yaşantım ile özel yaşantım arasında herhangi bir bağlantı olduğuna inanmıyorum. Bilimsel bir çalışmanın takdir edilmesi gerektiği gerçeğini özel yaşantıyla ilgili bir söylenti ve iddia yüzünden reddedilmesini kabul edemem.

Wikipedia

Tüm bunlara rağmen Marie ile Paul'un ilişkisi sone erdi. Ancak ilginç bir şekilde, 2 nesil sonra, Langevin'in torunu ile Curie'nin torunu birbiriyle evlendi.

İnsanlar konusunda daha az, fikirler konusunda daha çok meraklı olun. - Marie Curie

Gerçek 9: Amerikan Başkanı'ndan "zarif" bir ödül aldı.

1921 senesinde ABD'ye ilk gezisini yaptı ve New York Şehri'nden Chicago'ya ve Washington, D.C.'ye kadar birçok yeri gezdi. Bilime yaptığı katkılardan ötürü, milyonlarca Amerikalının adına Başkan Harding tarafından Marie Curie'ye 1 gram radyum takdim edildi. 1 gram radyumun değeri, günümüz parasıyla 100.000 dolar civarındadır. Harding, Curie için şunları diyordu:

Bilim çağının en önde gelen bilim insanlarından olan sizi selamlıyoruz. Kadınların yavaş yavaş ön plana çıkmaya başladığı dönemimizde, kadınların liderisiniz.

IFLS

Gerçek 10: Bir bilim fedaisiydi - ancak umduğunuz şekilde olmayabilir.

4 Temmuz 1934 günü aplastik anemi sebebiyle hayatını kaybetti. Bu, çok nadir görülen bir kan hastalığıdır. Yıllar boyunca ölüm sebebinin aşırı radyasyona maruz kalmak olduğu iddia edildi.

Science Alert

Ancak 1995 senesinde Curie'nin vücudundan kalanları analiz eden bir radyoloji uzmanı, ölüme sebep olmayacak dozda radyasyona maruz kaldığını iddia etti. Bu konu günümüzde halen tartışılmaktadır ve kesin bir bilgi bulunmamaktadır.