İtriyum
İtriyum Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?
Özellikler
İtriyum, Y sembolü ile gösterilen ve atom numarası 39 olan kimyasal bir elementtir. Lantanitlere kimyasal olarak benzeyen gümüşi metalik bir geçiş metalidir ve "nadir toprak elementi" olarak sınıflandırılmıştır. İtriyum hemen hemen her zaman nadir toprak minerallerindeki lantanit elementleri ile kombinasyon halinde bulunur ve doğada serbest olarak bulunmaz. Y- 89 tek kararlı izotoptur ve yer kabuğunda bulunan tek izotoptur.
İtriyum, gümüşi beyaz, orta derecede yumuşak, sünek bir metaldir. Hava ortamında oldukça kararlıdır; hızlı oksidasyonı yaklaşık 450 °C (840 °F) üzerinde başlar ve Y2O3 ile sonuçlanır. İtriyum havada beyaz yanarak kolayca tutuşur. Metal, 10 ile 300 K (-263 ile 27 °C veya -442 ve 80 °F) arasında sıcaklıktan bağımsız manyetik duyarlılığa sahip paramanyetik bir madde haline gelmiştir. 110 kilobarı aşan basınçlarda 1,3 K (−271,9 °C veya −457 °F) süper iletken hale gelir. Kararlı itriyum-89, doğal olarak oluşan tek izotoptur. Kütle olarak 77 ila 109 arasında değişen ve yarı ömrü 41 milisaniye (itriyum-108) ila 106.63 gün (itriyum-88) arasında değişen, toplam 33 (nükleer izomerler hariç) itriyumun radyoaktif izotopu bulunmaktadır.
İtriyum kimyasal olarak +3 oksidasyon durumuna sahip tipik bir nadir toprak elementi gibi davranır. İyonik yarıçapı, disprosyum ve holmiyumun yarıçaplarına yakındır ve bu elementlerden ayrışmasını zorlaştırır.
Bulunma Sıklığı ve Üretimi
İtriyum, Dünya'nın kabuğunda orta derecede bol bulunan bir elementtir. Bolluğunun milyonda 28 ila 70 parça olduğu tahmin edilmektedir. Bu oran itriyumu, kobalt, bakır ve çinko kadar bol yapmaktadır. Diğer elementlerde olduğu gibi, güneş sisteminin diğer kısımlarında da itriyum bulunma oranı oldukça farklıdır. Örneğin Ay'dan getirilen kayalar yüksek bir itriyum içeriğine sahiptir. İtriyum, çoğu nadir toprak mineralinde bulunur. En önemli nadir toprak minerali monazittir. Monazit dünyanın birçok yerinde, özellikle Brezilya, Avustralya, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nin bazı bölgelerinde bulunur. Tipik bir monazit, yaklaşık %3 itriyum içerir.
Uygulama ve Kullanım Alanları
İtriyum genellikle alaşımlarda katkı maddesi olarak kullanılır. Alüminyum ve magnezyum alaşımlarının mukavemetini arttırır. Ayrıca radar için mikrodalga filtrelerin yapımında da kullanılır ve eten polimerizasyonunda katalizör olarak kullanılmaktadır.
Kamera lenslerini ısıya ve darbeye dayanıklı hale getirmek için kullanılan cama itriyum oksit eklenir. Aynı zamanda süper iletken materyaller yapmak için de kullanılır. İtriyum oxysulfide, eski tip renkli televizyon tüpleri için kırmızı fosfor üretmek için yaygın olarak kullanılırdı.
Radyoaktif izotop itriyum-90'ın tıbbi kullanımları vardır. Karaciğer kanseri gibi bazı kanserleri tedavi etmek için kullanılabilir.
Tarihi
1787'de Karl Arrhenius, Stockholm yakınlarındaki Ytterby'deki eski bir taş ocağında alışılmadık bir siyah kayaya rastladı. Yeni bir tungsten minerali bulduğunu düşündü ve örneği Finlandiya merkezli Johan Gadolin'e verdi. 1794'te Gadolin, ağırlığının %38'ini oluşturan yeni bir "toprak" içerdiğini açıkladı. Kömürle ısıtılarak daha fazla indirgenemeyecek olan itriyum oksit Y2O3 olduğu için "toprak" olarak adlandırıldı.
Metalin kendisi ilk olarak 1828'de Friedrich Wöhler tarafından izole edildi ve itriyum klorürü potasyum ile reaksiyona sokarak yapıldı.
1843'te Carl Mosander, itriyum oksidi daha ayrıntılı bir şekilde araştırdı ve üç oksitten oluştuğunu buldu: beyaz olan itriyum oksit; sarı olan terbiyum oksit; ve gül rengi erbiyum oksit.
Etimolojisi
Yttrium, ismini, ilk kez bulunduğu yer olan İsveç, Ytterby'den almıştır.
Önlem ve Güven
İtriyumun Sağlık Üzerindeki Etkileri
İtriyum renkli televizyonlar, florasan lambalar, enerji tasarruflu lambalar ve camlar gibi ekipmanlarda bulunan ve bu sebeple evlerde bulunabilen ender kimyasallardan biridir. İtriyum içeren tozlar ve parçacıklar, hava yoluyla solunabileceği için çalışma ortamında tehlikelidir. Bu, özellikle uzun süreli maruz kalma sırasında akciğer embolisine neden olabilir. İtriyum, solunduğunda akciğer kanseri olasılığını artırdığı için insanlarda da kansere neden olabilir. Son olarak, insan vücudunda biriktiğinde karaciğere tehdit oluşturabilir.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
İtriyumun Çevreye Etkileri
İtriyum, başta petrol üreten endüstriler olmak üzere birçok farklı yerde çevreye atılarak çevreyi kirletmektedir. İtriyum, sulu topraklarda kademeli olarak birikecek ve bu da sonunda insanlarda, hayvanlarda ve toprak parçacıklarında artan konsantrasyonlarına yol açacaktır. Su hayvanlarında itriyum hücre zarlarında hasara neden olur, bu da üreme ve sinir sisteminin işlevleri üzerinde birçok olumsuz etkiye sebep olmaktadır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 5
- 2
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- Britannica. Britannica. Alındığı Tarih: 6 Ocak 2021. Alındığı Yer: Britannica | Arşiv Bağlantısı
- Lenn Tech. Yttrium (Y) - Chemical Properties, Health And Environmental Effects. Alındığı Tarih: 6 Ocak 2021. Alındığı Yer: Lenn Tech | Arşiv Bağlantısı
- Royal Society of Chemistry. Yttrium - Element Information, Properties And Uses | Periodic Table. Alındığı Tarih: 6 Ocak 2021. Alındığı Yer: Royal Society of Chemistry | Arşiv Bağlantısı
- Wikipedia. İtriyum. Alındığı Tarih: 6 Ocak 2021. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
- Chemistry Explained. Chemistry Explained. Alındığı Tarih: 6 Ocak 2021. Alındığı Yer: Chemistry Explained | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 14/12/2024 12:57:23 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9877
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.