Bakır

Özellikler

Bakır, sembolü "Cu" olan bir metal elementidir. Periyodik cetvelin 4'üncü periyodunun 1B grubuna ait bir geçiş metaldir. Atom numarası 29 ve atom ağırlığı ise 63.546 dır. Kimyasal elementin erime noktası 1357.77K (1084.62°C or 1984.32°F) olarak, kaynama noktası ise 2835K (2562°C veya 4644°F) olarak ölçülmüştür. Bakır, oda sıcaklığında katı fazda bulunur. Yoğunluğu ise 8.933 gram/cm³'tür.^[1]

Bakır, kübik kristal yapıya sahip kırmızımsı bir metaldir. Kırmızı ve turuncu ışığı yansıtır ve bant yapısı nedeniyle görünür spektrumdaki diğer frekansları absorbe eder, bu nedenle hoş bir kırmızımsı renk oluşturur. Dövülebilir, sünek ve hem ısı hem de elektrik için son derece iyi bir iletkendir. Bakırın kimyasal reaktivitesi düşüktür. Bakır, normal kimyasında +1 ve +2 oksidasyon durumlarında bileşikler oluşturur.^[2] Bakır metali özellikle reaktif değildir ve gerçekten de bazen serbest metal ("doğal") olarak bulunur.

Bulunma Sıklığı ve Üretimi

Bakır elementi, deniz yosunlarının küllerinde, birçok deniz mercanında ve insan karaciğerinde bulunur. Dünya bakır üretimi yılda 12 milyon ton ve kullanılabilir rezervler yaklaşık 300 milyon tondur ve bunun sadece 25 yıl daha sürmesi beklenmektedir. Yılda yaklaşık 2 milyon ton geri dönüştürülerek geri kazanılıyor. Bugün, tüm dünyadaki bakırın yaklaşık %80'ini oluşturan Şili, Endonezya, ABD, Avustralya ve Kanada'da başlıca yataklar olarak çıkarılmaktadır. Ana cevher, kalkopirit (CuFeS₂) adı verilen sarı bir bakır-demir sülfittir.

Uygulama ve Kullanım Alanları

Bakırın çoğu elektrikli ekipman için kullanılır (%60); çatı ve sıhhi tesisat gibi inşaat (%20); ısı eşanjörleri (%15) ve alaşımlar (%5) gibi endüstriyel makinelerde kullanılır. Başlıca köklü bakır alaşımları bronz, pirinç (bakır-çinko alaşımı), silah ve top yapmak için yeterince güçlü olan ve silah metali, bakır ve nikel olarak bilinen bakır-kalay-çinko'dur. Düşük değerli madeni paralar için tercih edilen metaldi. Bakır, elektrik tesisatı için idealdir çünkü kolayca işlenir, ince tel halinde çekilebilir ve yüksek elektrik iletkenliğine sahiptir.

Tarihi

Kuzey Irak'ta on bin yıldan daha eski ve muhtemelen doğal bakırdan yapılmış, bazen külçelerine rastlanabilen bakır boncuklar çıkarıldı. Bakır antik dünyada yaygın olarak bronz, çatal-bıçak, madeni para ve alet yapımında kullanılan kalaylı alaşımı olarak kullanılmıştır. Çin'de çanlar için kullanıldı. Bakırın cevherlerinden çıkarılması zor değildir, ancak çıkarılabilir yataklar nispeten nadirdi. İsveç, Falun'daki 1200'lü yıllardan kalma bakır madeni gibi bazıları büyük bir servetin kaynağıydı. Metali çıkarmanın bir yolu, sülfür cevherini kavurmak ve ardından oluşan bakır sülfatı suyla süzmektir. Bu daha sonra bakırın biriktiği yüzeydeki hurda demirin üzerine damlatılarak kolayca çıkarılabilen pullu bir tabaka oluşturdu.^[3]

Etimolojisi

Bakır elementinin ismi, Eski İngilizcede "coper" isminden türemiştir ve buna karşılık, "Kıbrıs'tan bir metal" anlamına gelen Latince "Cyprium aes" kalıbından türetilmiştir.

Önlem ve Güven

Bakır hem doğal olarak hem de insan faaliyeti yoluyla açığa çıktığı için çevrede çok yaygındır. Bakır genellikle madenlerin, endüstriyel ortamların, çöplüklerin ve atık bertaraflarının yakınında bulunur. Çoğu bakır bileşiği çökelecek ve su tortusuna veya toprak parçacıklarına bağlanacaktır. Çözünür bakır bileşikleri, insan sağlığı için en büyük tehdidi oluşturur. Bakıra mesleki maruziyet sıklıkla meydana gelir. Çalışma ortamında, bakır bulaşması metal ateşi olarak bilinen grip benzeri bir duruma yol açabilir. Bu durum iki gün sonra geçer ve aşırı duyarlılıktan kaynaklanır. Bakıra uzun süre maruz kalmak burun, ağız ve gözlerde tahrişe neden olabilir ve baş ağrısı, mide ağrısı, baş dönmesi, kusma ve ishale neden olabilir. Kasıtlı olarak yüksek miktarda bakır alımı, karaciğer ve böbrek hasarına ve hatta ölüme neden olabilir. Bakırın kanserojen olup olmadığı henüz belirlenememiştir.

İlginç Bilgiler ve Diğer

Altın dışında bakır, periyodik tablodaki rengi doğal olarak gümüş veya gri olmayan tek metaldir. ABD'deki polislerin "polis" veya "bakır" lakaplı olmasının nedeni, eskiden bakır düğmeli üniformalarıyla ilgilidir.^[4]