Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

İnsanlar Kış Uykusuna Yatabilir mi?

5 dakika
9
İnsanlar Kış Uykusuna Yatabilir mi? Pexels
Tüm Reklamları Kapat

Bu Makalede Neler Öğreneceksiniz?

  • Explain torpor as a state where animals reduce bodily functions and use fat reserves to survive cold periods, potentially relevant for human hibernation.
  • Highlight the interest in torpor for long-duration space travel to conserve resources and reduce astronaut boredom on missions to Mars and beyond.
  • Describe current medical uses of controlled hypothermia mimicking torpor but note the challenges of safely inducing natural torpor states in humans.

Soğuk ve karanlık günlerde, havalar ısınana kadar kendinizi eve kapatmayı hayal etmek cazip gelir. Pek çok hayvan bunu, bedensel işlevlerini en aza indiren ve enerji için vücutlarındaki yağ depolarını kullanan “torpor” adı verilen bir duruma girerek yapar. İnsanlar da aynı şekilde kış uykusuna yatabilir mi?

Kışı atlatmak için pratik bir yol sağlamasının yanı sıra, bu konuyu araştırmanın bir başka nedeni de uzun mesafe uzay yolculuğunun gündeme gelmiş olmasıdır. Mevcut teknolojiyle en yakın gezegenimiz Mars’a yapılacak bir yolculuk yaklaşık sekiz ay sürer. Bir gün başka bir yıldız sistemini ziyaret etmeyi umarsak ışık hızında bile seyahat etsek bu yolculuk yıllar alacaktır. Uzun süreli bir “torpor” durumuna girebilmek, astronotlar için bu mesafeleri daha az sıkıcı hale getirebilir ve hayati kaynakların korunmasını sağlayabilir.

Torpor, yılın belirli dönemlerinde bazı hayvanların dış dünyada bulunmalarına gerek olmadığı zamanlarda -örneğin yiyeceğin kıt olduğu dönemlerde- bu boşlukları etkili bir şekilde doldurmak üzere evrimleşmiş görünüyor. Teknik olarak bu, metabolizmanın düzenlenmiş bir şekilde yavaşladığı bir durumu ifade eder; yani bir organizmanın hayatta kalmasını sağlayan kimyasal tepkimeler yavaşlar. Kalp atış hızı, solunum ve enerji tüketimi dramatik biçimde azalır ve vücut ısısı da düşebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Hayvanların torpore ne zaman ve ne kadar süreyle girdikleri büyük ölçüde değişebilir; yılın birçok ayı boyunca sürebildiği gibi, birkaç ay boyunca her gün sadece birkaç saatlik olabilir. Örneğin fareler ve sinek kuşları enerji tasarrufu yapmaları gerektiğinde günlük olarak torpor durumuna girerler. Kirpiler ve ayılar gibi bazı hayvanlarsa genellikle kış aylarında uzun süreli torpor dönemlerine girerler ki buna "kış uykusu" adı verilir. Her yıl, dış koşullar sabit olsa bile torpore giren türler “zorunlu kış uykucuları” olarak adlandırılır.

Ayılar gibi büyük memelilerin, hatta Madagaskar’daki yağlı kuyruklu cüce lemur gibi primatların bile kış uykusuna yatabilmesi, teorik olarak insanların da torpor durumuna girmek için fazla büyük veya enerjiye çok fazla ihtiyaç duyan canlılar olmadığını gösteriyor. Ayrıca evrimsel kökenimiz de buna engel değildir çünkü kış uykusuna yatan hayvanlar memelilerin tüm gruplarında yaygın olarak bulunmuştur.

Kontrollü hipotermi ve metabolizma, kalp cerrahisi gibi klinik uygulamalarda ve felç sonrası gibi kan akışı azaldığı durumlarda dokuları hasardan korumak için halihazırda yaygın olarak kullanılmaktadır. Vücut sıcaklığının ve metabolizmanın düşmesi, hücrelerin daha az oksijene ihtiyaç duyması anlamına gelir ve oksijenin sağlanamadığı durumlarda hayatta kalmalarını sağlar. İnsanlarda uygulanan bu yapay soğutma süreci; solunum, kalp atışı ve metabolizmanın azalması gibi özellikleriyle hayvanlardaki kendiliğinden gerçekleşen torpora benzer. Ancak temel fark şudur: Hayvanlar güvenli bir şekilde ve kendiliğinden torpore girmeyi “biliyor” gibi görünürken insanlarda doğal ısı düzenlemesini engelleyerek vücut ısısını düşürmek için yoğun ilaç kullanımı gerekir. Torporu taklit etmedeki zorluklardan bir diğeri ise hayvanların süreci nasıl başlattığını ve sürdürdüğünü gerçekten bilmememizdir. Bu konuda çok sayıda araştırma yapılmış olsa da şimdiye kadar az sayıda kesin sonuca ulaşılmıştır. Bir yandan, torporun “aşağıdan yukarıya” bir biçimde, yani moleküler düzeyde vücuttaki bireysel hücrelerde meydana gelen değişikliklerle tetiklenmiş olması mümkündür. Öte yandan, sinir sistemi veya hormonlardan gelen sinyallerin rol oynadığı “yukarıdan aşağıya” bir yaklaşım da söz konusu olabilir.

İnsanların kış uykusuna yatması fikriyle ilgili bir diğer önemli sorun da bunun beyne ne gibi etkileri olabileceğidir. Kış uykusuna yatan hayvanlar, düzenli olarak saatler ya da günler süren kısa dönemler için torpordan çıkarlar fakat bu süreyi genellikle uyuyarak geçirirler ve sonra yeniden kış uykusuna dönerler. Benzer şekilde, günlük torpordan çıkan hayvanlar da çoğunlukla derin uykuya girerler. Bu durum, bazı bilim insanlarının şu görüşü öne sürmesine yol açmıştır: Biz kış uykusunu genellikle uzun bir uyku gibi düşünsek de aslında torpor bir “uyku yoksunluğu” durumu yaratır ve hayvanların bunu düzenli olarak telafi etmeleri gerekir. Bunu, hayvanların torpordan çıktıklarında görülen beyin dalgası örüntülerinin, uyku yoksunluğu yaşadıklarında görülenlere benzer olmasından anlayabiliyoruz.

Tüm Reklamları Kapat

Bu durumun nedeni, torpor sırasında düşük metabolizma ve düşük vücut ısısının genellikle uyku düzenlemesiyle ilişkili beyin bölgelerinde etkinlik göstermesi olabilir. Ancak aynı zamanda, torporun beyni, uyku mekanizmaları tarafından onarılmadığı takdirde ona zarar verebilecek şekilde değiştirmesi de olabilir. Beyin, oksijen eksikliğine karşı oldukça hassastır ve bu nedenle kan ve besin tedarikinin azaldığı dönemde korunması gerekir.

Torporun beyni etkilemesinin bir diğer nedeni de, anılarımızın temeli olan sinaptik bağlantıları zayıflatıp yeniden düzenlemesidir. Yarasalar gibi hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar, neredeyse tam bir nöronal depresyon durumunda bile çoğu anının aylarca korunduğunu göstermektedir. Ancak bazı anılar, yakın akrabaları hatırlama yeteneği gibi, diğerlerinden daha iyi korunuyor gibi görünmektedir. Dolayısıyla, insanları kış uykusuna yatırmak istiyorsak anıların uzun bir uyuşukluk dönemi boyunca nasıl korunduğunu daha fazla araştırmak hayati önem taşır.

Güvenli ve uzun süreli insan kış uykusunun mümkün olup olmadığından hâlâ emin olmasak da, olası mekanizmaları inceleyen araştırmalar, bunun gerçeğe dönüşmesi için gereken yeni bakış açılarını sağlayabilir. Son teknolojik gelişmeler ve yeni farmakolojik ve genetik araçlar, uykuyu tetikleme veya yönlendirme konusunda büyük bir potansiyel göstermiştir . Ancak, insan kış uykusuna nasıl güvenli bir şekilde girebileceğimizi tam olarak anlamak için, muhtemelen temel beyin devrelerini incelememiz ve uyku fonksiyonlarımızı düzenleyen temel moleküler yolları belirlememiz gerekecektir.

Sonuç olarak, torpor ve kış uykusu, hayvanların hayatta kalma stratejilerinden biri olarak ortaya çıkmış olsa da insanlarda benzer bir durumun indüklenip indüklenemeyeceği hâlâ belirsizliğini korumaktadır. Mevcut klinik uygulamalarda kontrollü soğutma ve metabolizma yavaşlatma yöntemlerinin başarıyla kullanılması, teorik olarak insanlarda da torpora benzer süreçlerin mümkün olabileceğini düşündürmektedir. Ancak beynin oksijen yoksunluğuna karşı hassasiyeti, uyku düzeniyle ilişkili mekanizmalar ve uzun süreli hafıza korunumu gibi konular, henüz çözülmesi gereken ciddi engeller olarak karşımızda durmaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Buna rağmen sinirbilimsel araştırmalar, yeni farmakolojik ve genetik araçlar ile teknolojik gelişmeler, kış uykusunun insan için gelecekte mümkün olabileceğine dair umut verici ipuçları sunmaktadır. Eğer uyku işlevlerini düzenleyen temel sinir devreleri ve moleküler yollar ayrıntılı biçimde anlaşılabilirse, uzun mesafe uzay yolculukları veya kritik tıbbi müdahaleler için insanları güvenli bir şekilde torpor benzeri bir duruma sokmak bir gün gerçek olabilir.

Evrim Ağacı, sizlerin sayesinde bağımsız bir bilim iletişim platformu olmaya devam edecek!

Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...

O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...

O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.

Avantajlarımız
"Maddi Destekçi" Rozeti
Reklamsız Deneyim
%10 Daha Fazla UP Kazanımı
Özel İçeriklere Erişim
+5 Quiz Oluşturma Hakkı
Özel Profil Görünümü
+1 İçerik Boostlama Hakkı
ve Daha Fazlası İçin...
Aylık
Tek Sefer
Destek Ol
₺50/Aylık
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu Makale Sana Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: The Conversation | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 02/10/2025 23:03:52 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/21543

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Size Özel
Makaleler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Geçmiş ve Notlar
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
İşaretle
Göz Attım
Site Ayarları

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.

[Site ayalarına git...]
Bu Yazıdaki Hareketleri
Daha Fazla göster
Tüm Okuma Geçmişin
Daha Fazla göster
0/10000
Kaydet
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
V. Vyazovskiy, et al. İnsanlar Kış Uykusuna Yatabilir mi?. (2 Ekim 2025). Alındığı Tarih: 2 Ekim 2025. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/21543
Vyazovskiy, V., Orhan, H., Uçar, D. Ş. (2025, October 02). İnsanlar Kış Uykusuna Yatabilir mi?. Evrim Ağacı. Retrieved October 02, 2025. from https://evrimagaci.org/s/21543
V. Vyazovskiy, et al. “İnsanlar Kış Uykusuna Yatabilir mi?.” Edited by Damla Şahin Uçar. Translated by Hakan Orhan, Evrim Ağacı, 02 Oct. 2025, https://evrimagaci.org/s/21543.
Vyazovskiy, Vladyslav. Orhan, Hakan. Uçar, Damla Şahin. “İnsanlar Kış Uykusuna Yatabilir mi?.” Edited by Damla Şahin Uçar. Translated by Hakan Orhan. Evrim Ağacı, October 02, 2025. https://evrimagaci.org/s/21543.
Keşfet
Ara
Yakında
Sohbet
Agora

Bize Ulaşın

ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close